Niceliksel Araştırma Türleri ve Özellikleri PDF

ARAŞTIRMA TÜRLERİ VE NİTELİKLERİ D o ç. D r. A y ş e Ç A L  ÖĞRENME ÇIKTILARI Araştırma türleri ve özelliklerini bilir Niceliksel araştırma türlerini bilir 2  SUNUM PLANI 1. Araştırma türleri ve özellikleri...

ARAŞTIRMA TÜRLERİ VE NİTELİKLERİ D o ç. D r. A y ş e Ç A L  ÖĞRENME ÇIKTILARI Araştırma türleri ve özelliklerini bilir Niceliksel araştırma türlerini bilir 2  SUNUM PLANI 1. Araştırma türleri ve özellikleri Niteliksel Niceliksel (Kalitatif) (Kantitatif) Araştırmalar Araştırmalar III- I- Gözlemsel II- Deneysel Metodolojik Araştırmalar Araştırmalar Araştırmalar 1- Tanımlayıcı (Deksriptif) 2- Analitik araştırmalar araştırmalar a- Vaka-kontrol b- Kohort araştırmaları araştırmaları c- Kesitsel araştırmalar (Retrospective) (Prospektive) 3 ARAŞTIRMA TÜRLERİ ARAŞTIRMA TÜRLERİ Araştırmalar Niteliksel Niceliksel (Kalitatif) (Kantitatif) Araştırmalar Araştırmalar 5 II. NİCELİKSEL (KANTİTATİF) ARAŞTIRMALAR Kurulan hipotezlere uygun şekilde oluşturulan ve daha ziyade deneysel planlamalara bağlı olarak elde edilen sayısal sonuçların değerlendirilmeye alındığı araştırma türüdür. 6  II. NİCELİKSEL ARAŞTIRMALAR Klinik çalışmalar, ilaç çalışmaları, biyoloji, kimya, fizik, mühendislik gibi doğa bilimleri alanlarında araştırmalar gözlem ve ölçmeye dayanır. Sağlık alanında gerek temel gerekse klinik bilimlerde yapılan çalışmaların çoğunluğunda nicel veriler değerlendirilir. 7  Niceliksel Araştırmalar III- I- Gözlemsel II- Deneysel Metodolojik Araştırmalar Araştırmalar Araştırmalar 1- Tanımlayıcı 2- Analitik (Deksriptif) araştırmalar araştırmalar a- Vaka-kontrol b- Kohort c- Kesitsel araştırmaları araştırmaları araştırmalar (Retrospective) (Prospektive) 8 I- Gözlemsel Araştırmalar Tanımlayıcı Araştırmalar Tanımlayıcı araştırmalar gözleme dayalı araştırmalar olup, temel işlevi toplumda görülen sağlık sorunlarının varlığını, dağılımını ve çeşitli değişkenlerle ilişkisini incelemektir. 9  I- Gözlemsel Araştırmalar Tanımlayıcı Araştırmalar Toplumun nüfus yapısı, hastalık, doğum, ölüm oranları ve nedenleri gibi sağlık istatistiklerinin sağlanmasında, Toplumda görülen sağlık sorunları için yüksek risk gruplarının belirlenmesinde, Toplumda sağlık hizmeti alan ve bu hizmeti veren sağlık personelinin sağlık sorunlarının tanımlanmasında, Toplumda hizmet önceliklerinin saptanmasında tanımlayıcı araştırmalardan yararlanılabilir. 10  I- Gözlemsel Araştırmalar Tanımlayıcı Araştırmalar Tanımlayıcı araştırmalar analitik araştırmaların ilk basamağını oluşturur. Tanımlayıcı araştırmalarda genelde bağımlı bağımsız değişkenlerden söz etmeye ve hipotez sınanmaya gerek duyulmaz. Çünkü bu araştırmalar neden sonuç ilişkisini ortaya çıkarmayı amaçlamaz. 11  I- Gözlemsel Araştırmalar Tanımlayıcı Araştırmalar Her hangi bir hastalığın yada sağlık sorununun toplumda görülme sıklıklarını ve dağılımlarını incelemek için tanımlayıcı araştırmalar kullanılır. Örneğin, Belirli bir bölgedeki kadınların ne kadarının aile planlaması yöntemlerinden haberdar olduğunun saptanması 12  I- Gözlemsel Araştırmalar Tanımlayıcı Araştırmalar Tanımlayıcı araştırmalarda hastalık ve sağlık sorununun dağılımı incelenirken; Sağlığı etkileyen olay/hastalık NEDİR? Bu hastalık/sorun KİMLERDE görülmektedir? Bu hastalık/sorun NEREDE görülmektedir? Bu hastalık/sorun NE ZAMAN ve NE SIKLIKLA görülmektedir? sorularına yanıt aranır. 13  I- Gözlemsel Araştırmalar Tanımlayıcı Araştırmalar TANIMLAYICI ARAŞTIRMALARIN YARARLANDIĞI ÜÇ TEMEL ÖZELLİK VE BU ÖZELLİKLERİN ÖLÇÜLMESİNDE KULLANILABİLECEK DEĞİŞKENLER Kişi Yer Zaman Yaş Ülke Saat Cinsiyet Bölge Gün Irk, etnik yapı Kırsal-kentsel Hafta Din Kurum içi dağılım Ay Medeni durum Bölgesel dağılım Yıl Öğrenim düzeyi Ulusal dağılım Mevsim Meslek Uluslararası dağılım Ekonomik durum Alışkanlıklar 14  I- Gözlemsel Araştırmalar Tanımlayıcı Araştırmalar KİŞİ ÖZELLİKLERİ -1 Yaş: Birçok hastalığın morbidite ve mortalitesi yaşa göre farklılık gösterir. Yaş belirli faktörlerle ve risklerle karşılaşma nedeni olabilir. Örneğin; ilkokula başlama çocukluk dönemi bulaşıcı hastalıkların artmasına neden olabilir. 15  I- Gözlemsel Araştırmalar Tanımlayıcı Araştırmalar KİŞİ ÖZELLİKLERİ -2 Bazı hastalıklar her yaşta görülürken bazıları yalnız belirli yaş gruplarında görülür. Örneğin, kızamık, suçiçeği, poliomyelit gibi hastalıklar çocukluk yaşlarında, kronik akciğer hastalıkları ve kalp hastalıkları daha çok ileri yaşlarda görülen hastalıklardandır. 16  I- Gözlemsel Araştırmalar Tanımlayıcı Araştırmalar KİŞİ ÖZELLİKLERİ -3 Cinsiyet: Hormonal ya da anatomik yapı gereği bazı hastalıklar yalnız kadınlarda, bazıları yalnız erkeklerde görülebildiği gibi; Değişik etkenlerle karşılaşma risklerinde olan farklılıklar da kadın ve erkeklerde morbidite ve mortalite hızlarında farklılığına neden olabilir. 17  I- Gözlemsel Araştırmalar Tanımlayıcı Araştırmalar KİŞİ ÖZELLİKLERİ -4 Etnik Yapı ve Irk: Genetik yapı veya etnik grupların sosyo- ekonomik düzeylerine ve yaşadıkları çevrelere göre farklılık göstermektedir. Örneğin: Deri rengine bağlı kanserler, siyah ırkta orak hücreli aneminin sık görülmesi genetik yapı ile ilgilidir. Oysa, tüberkülozun sık görülmesi kişilerin beslenme durumları ve sosyo-ekonomik koşullarının olumsuz olmasıyla ilgilidir. 18  I- Gözlemsel Araştırmalar Tanımlayıcı Araştırmalar KİŞİ ÖZELLİKLERİ - 5 Din: Kişilerin yaşam tarzı, yeme biçimi, sünnet, evlilik özellikleri gibi kültürel davranışlar yönünden önemlidir. Bazı durumlarda kişilerin dini inanışları ve kültürel yapıları ve etnik özellikleri birbiriyle ilişkilidir. Bu özellikleri bireylerin sağlık durumunu olumlu ya da olumsuz yönde etkileyebilir. 19  I- Gözlemsel Araştırmalar Tanımlayıcı Araştırmalar KİŞİ ÖZELLİKLERİ - 6 Örneğin: Yahudi ve Müslümanlarda serviks kanseri, diğer dinlere inanan kadınlardan daha azdır. Bu durum Yahudi ve Müslümanlarda erkeklerin sünnet olmasının olumlu etkisine bağlanmaktadır. Diğer bir örnek ise; Trişinozis’in Müslümanlarda hiç görülmemesi trişin konakçısı olan domuz eti yememesine bağlanabilmektedir. 20  I- Gözlemsel Araştırmalar Tanımlayıcı Araştırmalar KİŞİ ÖZELLİKLERİ -7 Medeni Durum: Doğurganlık ve cinsel sağlık durumu başta olmak üzere medeni durum ile bir çok sağlık durumu arasında ilişki bulunmaktadır. Evli kişilerin yaşam tarzları ve beslenme alışkanlıkları bakımından bekarlara göre sağlıklı tutumları vardır. 21  I- Gözlemsel Araştırmalar Tanımlayıcı Araştırmalar KİŞİ ÖZELLİKLERİ - 8 Öğrenim Düzeyi: Ailede özellikle annenin eğitim düzeyinin düşük olması çocuklarında çeşitli enfeksiyon hastalıklarının, paraziter hastalıkların, beslenme bozukluklarının görülme sıklığını artmasına neden olmaktadır. Eğitim düzeyi yükseldikçe bu sorunlar azalmaktadır. 22  I- Gözlemsel Araştırmalar Tanımlayıcı Araştırmalar KİŞİ ÖZELLİKLERİ - 9 Meslek: Çalışılan iş insanların sağlık alanında bazı risklerle karşılaşmalarına neden olabilir. Örneğin, Kömür madeni çalışanlarında akciğer kanseri görülme olasılığının daha fazla olması Dokuma fabrikası işçilerinde Bissinosiz’in sık görülmesi doğrudan meslekle ilgili sağlık sorunlardır. 23  I- Gözlemsel Araştırmalar Tanımlayıcı Araştırmalar KİŞİ ÖZELLİKLERİ -10 Sosyo-ekonomik Durum: Sosyo-ekonomik durum tek bir değişken ile ölçülemeyecek kadar karmaşık bir kavram olup, eğitim, gelir durumu, meslek, ailede yaşayan kişi sayısı, konut koşulları, ulusal gelir, kişi başına yıllık sağlık harcaması sosyal güvence gibi çok sayıda faktörü içermektedir. 24  I- Gözlemsel Araştırmalar Tanımlayıcı Araştırmalar KİŞİ ÖZELLİKLERİ -11 Sosyo-ekonomik durum ile sağlık arasında yakın bir ilişki olduğu bilinmektedir. Örneğin, annenin eğitim düzeyi düştükçe, babanın geliri azaldıkça ve konut koşulları kötüleştikçe bebek ölüm hızı yükselmektedir. 25  I- Gözlemsel Araştırmalar Tanımlayıcı Araştırmalar YER ÖZELLİKLERİ Toplumda görülebilen bir çok sağlık sorunları ile hastalık ve ölüm olaylarının boyutu yerleşim yerine göre farklılık göstermektedir. Örneğin: Kancalı kurt en çok Karadeniz bölgesinde, sıtma Çukurova bölgesinde görülmektedir. Bu nedenle, çeşitli hastalıkların yerleşim yerine göre sıklığı incelenirken bu sorunların meydana geldiği yer ile ilgili biyolojik, sosyal ve fiziksel çevre faktörlerinin bilinmesi önemlidir. 26  I- Gözlemsel Araştırmalar Tanımlayıcı Araştırmalar ZAMAN ÖZELLİKLERİ- 1 Çeşitli sağlık sorunlarının ya da hastalıkların tarih, süre, mevsim gibi zaman birimlerine göre dağılımı, aralarındaki ilişkinin incelenmesi tanımlayıcı epidemiyolojik araştırmaların en önemli yönleridir. 27  I- Gözlemsel Araştırmalar Tanımlayıcı Araştırmalar ZAMAN ÖZELLİKLERİ - 2 Örneğin, doğumda ve jinekolojik sorunların belirlenmesinde menarş yaşının bilinmesi, son adet tarihinin bilinmesi önemli olabilmektedir. Bazı hastalıklar her zaman görülebilirken bazıları yalnızca belirli bir mevsim, ay yada doğal afetlerde görülebilir. Örneğin: Gastro-enteritler yaz aylarında, kızamık bahar ve kış aylarında görülmektedir. 28  I- Gözlemsel Araştırmalar 1- Tanımlayıcı 2- Analitik (Deksriptif) araştırmalar araştırmalar a- Vaka-kontrol b- Kohort c- Kesitsel araştırmaları araştırmaları araştırmalar (Retrospective) (Prospektive) 29  I- Gözlemsel Araştırmalar Analitik Araştırmalar Analitik araştırmalar, hastalıkla, hastalığa neden olabilecek faktörler arasında ilişki olup olmadığı hakkındaki görüşün (hipotez) doğruluğunu inceleyen araştırmalardır. Genellikle hastalıkların oluş nedenlerinin araştırılması, hastalıkların dağılımını etkileyen faktörlerin araştırılması amacıyla kullanılır. 30  I- Gözlemsel Araştırmalar 1- Tanımlayıcı 2- Analitik (deksriptif) araştırmalar araştırmalar b- Vaka-kontrol c- Kohort a- Kesitsel araştırmaları araştırmaları araştırmalar (Retrospective) (Prospektive) 31  I- Gözlemsel Araştırmalar Analitik Araştırmalar Kesitsel Araştırmalar Kesitsel Araştırmalar (Cross-Sectional): Herhangi bir olayın belirli bir zaman kesiti içinde araştırılmasıdır. Kesitsel araştırmalar daha çok toplumda var olduğu bilinen hastalıkların incelenmesinde kullanılır. Bu araştırmalara toplum taraması, prevalans çalışması, epidemiyolojik sürveyans, durum saptama araştırması gibi isimler de verilir. 32  I- Gözlemsel Araştırmalar Analitik Araştırmalar Kesitsel Araştırmalar Herhangi bir hastalığın veya bir sağlık sorununun yaygınlığı, toplumunda dağılımı ve araştırmanın yapıldığı zaman kesitindeki görülme sıklığı yani prevalansı belirlenir. Örneğin, 15-49 yaş grubu kadınların aile planlaması yöntemi kullanma prevalansı ve bunu etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla yapılan bir çalışma kesitsel bir araştırmadır. 33  I- Gözlemsel Araştırmalar Analitik Araştırmalar Kesitsel Araştırmalar Örneğin, bir sağlık ocağı bölgesinde oturan toplumun tümünde ya da belirli risk gruplarında jinekolojik hastalık prevalansı, ya da hipertansiyon prevalansı ve bunları etkileyen faktörleri belirlemeye amaçlayan çalışmalar kesitsel araştırma kapsamına girerler. 34  I- Gözlemsel Araştırmalar Analitik Araştırmalar Kesitsel Araştırmalar Veriler bir zaman kesitinde elde edildiği için o zaman kesitini vurgulamak için kesitsel araştırma kavramı kullanılmaktadır. Örneğin, Samsun’da son 5 yıl içerisindeki tüberküloz olgularını incelemek için yapılan araştırma kesitsel bir araştırmadır. 35  I- Gözlemsel Araştırmalar 1- Tanımlayıcı 2- Analitik (deksriptif) araştırmalar araştırmalar b- Vaka-kontrol c- Kohort a- Kesitsel araştırmaları araştırmaları araştırmalar (Retrospective) (Prospektive) 36  I- Gözlemsel Araştırmalar Analitik Araştırmalar Vaka Kontrol Araştırması Bu araştırmalara çeşitli adlar verilmektedir. Bunlar; Vaka karşılaştırma grubu araştırmaları Retrospektif araştırmalar Geriye dönük araştırmalar 37  I- Gözlemsel Araştırmalar Analitik Araştırmalar Vaka Kontrol Araştırması Bu çalışmalarda daha önce meydana gelmiş ve şu anda da var olan bir sağlık sorununun, geçmişteki olaylarla bağlantısının olup olmadığı araştırılır. Örneğin, Trombofilebit etyolojisinden doğum kontrol ilacını sorumlu tutabilmek için kişi Trombofilebit oluşmadan önce doğum kontrol ilacını kullanmış olmalıdır. Doğum kontrol ilacı kullanımı Trombofilebit 38 I- Gözlemsel Araştırmalar Analitik Araştırmalar Vaka Kontrol Araştırması vaka-kontrol araştırmaları Hasta grup Kontrol grubu   Sigara içenler Sigara içenler   karşılaştırılır 39  I- Gözlemsel Araştırmalar Analitik Araştırmalar Vaka Kontrol Araştırması Etkenle Vaka Grubu Kontrol Grubu Toplam Karşılaşma (Hastalar) (Sağlamlar) Karşılaşan a c a+c Karşılaşmayan b d b+d Toplam a+b c+d N=a+b+c+d Vaka ve kontrol gruplarında bağımsız değişkenle karşılaşma düzeyleri şöyle hesaplanır; Vaka grubunda etkenle karşılaşma oranı = a / a+b Kontrol grubunda etkenle karşılaşma oranı = c /c+d 40  I- Gözlemsel Araştırmalar Analitik Araştırmalar Vaka Kontrol Araştırması Burada, vaka grubunda etkenle karşılaşma oranı kontrol grubunda etkenle karşılaşma oranından anlamlı ölçüde yüksekse araştırma hipotezinin desteklendiği, a / a+b > c /c+d Etkenle Vaka Grubu Kontrol Toplam Karşılaşma (Hastalar) Grubu (Sağlamlar) Karşılaşan a c a+c Karşılaşmayan b d b+d Toplam a+b c+d N=a+b+c+d yani bağımlı ve bağımsız değişkenler arasında nedensel bir ilişki olabileceği düşünülür. 41  I- Gözlemsel Araştırmalar 1- Tanımlayıcı 2- Analitik (deksriptif) araştırmalar araştırmalar b- Vaka-kontrol c- Kohort a- Kesitsel araştırmaları araştırmaları araştırmalar (Retrospective) (Prospektive) 42  I- Gözlemsel Araştırmalar Analitik Araştırmalar Kohort Araştırması Kohort; belirli özellikler yönünden benzer şekilde oluşturulmuş grup demektir. Örneğin: 1. Belirli bir etkenle karşılaşanlar (radyasyon, toz) 2. Hastalığı geçirenler (kızamık, hepatit, tüberküloz vb.) 3. Belirli yöntemle tedavi edilenler (kemoterapi, radyoterapi) 4. Belirli bir bölgede yaşayanlar (kırsal, kentsel, askeri kamplar) 5. İnceleme kolaylığı olan gruplar a- Bazı meslek grupları (doktorlar, askerler) b- Sigortalı kişiler c- Bazı özel gruplar (gebeler, öğrenciler) d- Gönüllüler 43  I- Gözlemsel Araştırmalar Analitik Araştırmalar Kohort Araştırması Örneğin; Sigaranın akciğer kanseri üzerindeki etkisini belirlemek için araştırma yapmak amacıyla; sigara içen ve sigara içmeyen iki grup oluşturulmak istense, sigara içme durumu hariç bu iki grubun diğer tüm özellikleri (aynı yıl doğma, aynı işte çalışma, aynı okula gitme, beslenme düzenleri vb.) aynı olacaktır. Bu oluşturulan gruplar Kohort olarak adlandırılır. 44  I- Gözlemsel Araştırmalar Analitik Araştırmalar Kohort Araştırması Örneğin; Varis hastalığının oluşumunda uzun süre ayakta çalışmanın bir etken olup olmadığı araştırılmaktadır. Bunun için; Varis hastalığı olmayan ve Belirli bir süre ayakta çalışan bir grup izlenerek varise yakalanma Varis hastalığı olmayan ve yönünden oturarak çalışan bir grup karşılaştırılır. 45  I- Gözlemsel Araştırmalar Analitik Araştırmalar Kohort Araştırması Sonra ayakta çalışan ve çalışmayan bu iki grubun varis görülme durumu kıyaslanarak uzun süre ayakta kalma ve varis ilişkisi ortaya koyulur. 46  I- Gözlemsel Araştırmalar Analitik Araştırmalar Kohort Araştırması Kohort araştırmaları Sigara içen Sigara içmeyen   hastalık (+) hastalık (+)   karşılaştırılır Kohort gruplar 47  I- Gözlemsel Araştırmalar Analitik Araştırmalar Kohort Araştırması Hastalık Kohort Grubu Kontrol Grubu Toplam (Hastalar) (Hastalar) Var a c a+c Yok b d b+d Toplam a+b c+d N=a+b+c+d Bu tablodan yararlanılarak aşağıdaki değerler hesaplanabilir. Kohort Grubunda Hastalık İnsidansı (KohGHİ) = a / a+b Kontrol Grubunda Hastalık İnsidansı (KontGHİ ) = c / c+d 48  İnsidans hızı= Belirli bir süre içinde toplumdaki “sağlam” kişilerin belirli bir hastalığa yakalanma olasılığıdır. Rölatif Risk= Etkenle karşılaşma boyutuna göre farklı gruplar arasında belirli bir hastalığa yakalanma risklerinin farklı olup olmadığını sayısal olarak belirlenmesidir. Atfedilen Risk= Etkenle karşılaşan ve karşılaşmayan grupların insidans hızları arasındaki farktır. Korunulabilirlik Hızı= Atfedilen riskin daha değişik bir ifade şeklidir. Burada, koruyucu önlem alındığı takdirde etkenle karşılaşan 100 vakadan ne kadarın korunabileceği saptanır. 49  I- Gözlemsel Araştırmalar Analitik Araştırmalar Kohort Araştırması Rölatif Risk= Etkenle karşılaşma boyutuna göre farklı gruplar arasında belirli bir hastalığa yakalanma risklerinin farklı olup olmadığını sayısal olarak belirlenmesidir. Rölatif Risk (RR)= Kohort Grubunda Hastalık İnsidansı / Kontrol Grubunda Hastalık İnsidansı = (a/a+b) / (c/c+d) 50  I- Gözlemsel Araştırmalar Analitik Araştırmalar Kohort Araştırması Atfedilen Risk= Etkenle karşılaşan ve karşılaşmayan grupların insidans hızları arasındaki farktır. Atfedilen Risk (Risk farkı)= Kohort Grubunda Hastalık İnsidansı – Kontrol Grubunda Hastalık İnsidansı = (a/a+b) – (c/c+d) 51  I- Gözlemsel Araştırmalar Analitik Araştırmalar Kohort Araştırması Korunulabilirlik Hızı= Atfedilen riskin daha değişik bir ifade şeklidir. Burada, koruyucu önlem alındığı takdirde etkenle karşılaşan 100 vakadan ne kadarın korunabileceği saptanır. Atfedilen Risk Korunabilirlik Hızı= [KohGHİ – KontGHİ] / KohGHİ 52  Niceliksel Araştırmalar III- I- Gözlemsel II- Deneysel Metodolojik Araştırmalar Araştırmalar Araştırmalar 53  II- Deneysel Araştırmalar (Müdahale Araştırmaları) Deneysel araştırmalar etkisi ölçülecek etkenin belirli kurallar ve koşullar altında katılımcılara uygulanması, Katılımcıların etkene verdiği yanıtların ölçümü Elde edilen sonuçların karşılaştırılarak karara varılmasını içerir. 54  II- Deneysel Araştırmalar (Müdahale Araştırmaları) Örneğin, Klinik bir deneyde A ilacının kolesterol tedavisindeki etkinliği araştırılmak istenildiğinde; deney ve kontrol grubu oluşturulur. Deney grubuna etkisi araştırılan ilaç, kontrol grubuna ise plasebo verilerek kan kolesterol seviyesinde meydana gelebilecek subjektif etkiler kontrol altına alınarak ilacın etkisi doğru biçimde değerlendirilebilir. 55  II- Deneysel Araştırmalar (Müdahale Araştırmaları) Deney Planlamasında Göz Önünde Tutulması Gereken 5 İlke; 1. Kontrol grubu kullanmak 2. Yan tutmaktan kaçınmak 3. Farkına vardırmamak (körlemek) 4. Uygun ölçü/ölçüm aracı bulmak 5. Yeter sayıda örneklem kullanmak 56 DENEY PLANLAMASINDA GÖZ ÖNÜNDE TUTULMASI GEREKEN 5 İLKE -1 1. Kontrol grubu kullanmak; Müdahale araştırmalarında etkinliği ölçülecek yöntemin uygulandığı grup “araştırma” veya “deney” grubu, uygulanmadığı gruba ise “karşılaştırma ya da “kontrol grubu” adı verilir. Deney ve kontrol gruplarının içerisinden seçildiği ana kütleye “referans popülasyonu=evren” adı verilir. 57 DENEY PLANLAMASINDA GÖZ ÖNÜNDE TUTULMASI GEREKEN 5 İLKE VARDIR- 1 Referans popülasyondan seçilmiş, araştırmanın uygulanacağı örneğe deney popülasyonu adı verilir. Deney popülasyon hem deney hem de kontrol gruplarını içerir. Örneğin; Bir toplumda saptanan tüm diyabetliler referans popülasyon (evren), bunlardan seçilecek bir örnek deney popülasyondur. 58 DENEY PLANLAMASINDA GÖZ ÖNÜNDE TUTULMASI GEREKEN 5 İLKE – 2 2. Yan tutmaktan kaçınmak; Değişik biçimlerde yan tutma söz konusu olabilir; 1. Örnek seçiminde yan tutmak 2. Deney ve kontrol gruplarını seçerken yan tutmak 3. Deney ortamının düzenlenmesinde yan tutmak 4. Ölçümleri yaparken yan tutma 5. Sonuçları yorumlarken yan tutma 59 DENEY PLANLAMASINDA GÖZ ÖNÜNDE TUTULMASI GEREKEN 5 İLKE - 3 3. Farkına vardırmamak (körlemek); Gözlemci hatalarını azaltmak için tek ve çift taraflı farkına vardırmama yönteminden yararlanılabilir. Farkına vardırmamak için plasebo, adı verilen bir madde kullanılır. 60 DENEY PLANLAMASINDA GÖZ ÖNÜNDE TUTULMASI GEREKEN 5 İLKE -3 Katılımcılar müdahale yönteminin uygulanıp uygulanmadığını, plasebo alıp almadığını bilmez. Plasebo, farmakolojik bir özelliği olmayan renk, koku, tat, ambalaj yönünden uygulanan ilaç, aşı vb. müdahale yöntemine benzeyen bir maddedir. 61 DENEY PLANLAMASINDA GÖZ ÖNÜNDE TUTULMASI GEREKEN 5 İLKE - 4 4. Uygun ölçü bulmak; Uygun parametre seçilmelidir. Uygulanacak müdahale yönteminin etkinliğini en objektif (tarafsız) biçimde ortaya koyacak ölçüte parametre denir. Sıklıkla kullanılan parametreler, insidans, ölüm, doğurganlık hızlarıdır. 62 DENEY PLANLAMASINDA GÖZ ÖNÜNDE TUTULMASI GEREKEN 5 İLKE - 5 5.Yeter sayıda denek kullanmak; Az sayıda denekle çalışılan yada az sayıda tekrarlanan bir deneyde elde edilecek sonucun rastlantı sonucu elde edilme olasılığı çok yüksektir. 63  Niceliksel Araştırmalar III- I- Gözlemsel II- Deneysel Metodolojik Araştırmalar Araştırmalar Araştırmalar 64 III- Metodolojik Araştırmalar Araştırmada incelenen kavramları/ değişkenleri ölçmek için kullanılan araç ve gereçlerin geliştirilmesi, geçerlik ve güvenirliğinin sağlanması için kullanılır. 65  III- Metodolojik Araştırmalar Psikometrik incelemeyi; anksiyete, yaşam kalitesi, ağrı gibi hemşirelikte kullanılan kavramları değerlendiren ölçüm araçlarının geliştirilmesini kapsar. Ölçüm araçları iki yolla elde edilir: 2. Geliştirilen 1. Ölçüm aracı orijinal dilden geliştirme Türk diline uyarlama/çevirme 66 ÖRNEK ÖLÇÜM ARAÇLARI 67 ÖRNEK ÖLÇÜM ARAÇLARI Değerlendirmesi: 0-16 puan hafif düzeyde 17-29 puan orta düzeyde 30-63 puan ise şiddetli düzeyde depresif 68 69