Solunum Sistemi (PDF)

# FİZYOTERAPİDE TERMİNOLOJİ Dr. Öğr. Üyesi Dilanur KUTLU ÖZKARAOĞLU ## SOLUNUM SİSTEMİ - Canlıların metabolik aktiviteleri için gerekli O₂'in atmosferden alınmasını ve vücuttaki artık CO₂'in dışarıya atılmasını sağlayan sisteme solunum sistemi denir. - Solunum, canlılığın de...

# FİZYOTERAPİDE TERMİNOLOJİ Dr. Öğr. Üyesi Dilanur KUTLU ÖZKARAOĞLU ## SOLUNUM SİSTEMİ - Canlıların metabolik aktiviteleri için gerekli O₂'in atmosferden alınmasını ve vücuttaki artık CO₂'in dışarıya atılmasını sağlayan sisteme solunum sistemi denir. - Solunum, canlılığın devamı için zorunlu olup hayat boyu devam eder. Solunum yolları tarafından atmosferden alınan havanın içerisindeki O₂ ile kanda bulunan CO₂'in değişiminin (gaz alış verişi) yapıldığı organlara solunum organı (akciğer) denir. - Yetişkin sağlıklı bir insan dinlenme durumunda dakikada 12-15 kez solunum yapar. Her solukla 500 ml hava akciğerlere alınır ve verilir. Çevresel koşullar ve metabolik gereksinimlerdeki değişiklikler, nöral ve kimyasal uyarı sistemini etkiler ve buradan çıkan uyarılar, solunumun istenilen şekilde yeniden düzenlenmesini sağlar. ## Solunum Sisteminin Bölümleri - **Üst Solunum Yolları:** Burun, ağız, farinks (yutak) ve larinks'den (gırtlak) oluşur. - **Alt Solunum Yolları:** Trachea (nefes borusu), bronşlar, bronşiyollerden meydana gelir. ## Akciğerler - Sağ akciğer üç bölmeli, sol akciğer iki bölmelidir. - Akciğerler yaklaşık 200-600 milyon alveol kesesine sahiptir. - Alveoller tek katlı yassı epitel hücrelerinden oluşmuş olup, kılcal kan damarlarından çok zengindir. - Solunan hava ile gaz değişimi, alveoller ile onların etrafını saran kılcal damarlar arasında olur. - Alveol duvarı Tip I Alveoler epitelyum hücreleri ve bunlar arasındaki Tip II hücreleri ile döşenmiştir. - Tip II hücreler, alveoler yüzey gerilimini azaltan sürfaktan adlı maddeyi salgılarlar. - Yüzey geriliminin düşmesi, suyun korunması ve havanın dış ortama atılması için daha az bir kas gücünün kullanılmasını sağlar. ## Akciğer Anatomisi - Bir resimde akciğerler ve çevresindeki yapılar gösteriliyor. - Akciğerlerin dış yüzünü ve göğüs boşluğunun iç yüzünü döşeyen seröz bir zar olan plevra gösteriliyor. - Her iki akciğeri ayrı ayrı saran iki kese şeklinde olan sol ve sağ plevra boşluklarının birbirinden bağımsız olduğu görülüyor. - Akciğerlerle ilgili diğer yapılarda: - Özefagus - Trachea - Trakeal Bifurkasyon - Pariyetal Plevra - Kosto Diyaframatik yapı - Epiglot - Tiroit Kıkırdak - Krikoit Kıkırdak - Larenks - Pulmoner Ven - Bronşçuk - Sol Bronş - Pulmoner Arter - Hava Kesesi - Keseçikler Arası Bölme ## Solunum Mekanizması - **İnspirasyon:** Soluk alma - **Ekspirasyon:** Soluk verme ## Hemoglobin - **Hemoglobin (Hb):** Soluma ile alınan oksijen ve hücrelerin metabolik aktivitesi sonucu oluşan karbondioksit, kanda bulunan solunum pigmenti olan hemoglobin ile hedef organlara taşınır. - En önemli özelliği, oksijen ve karbondioksitle kolayca birleşip ayrılabilmesidir. - Alyuvarlarda bulunurlar ve demir içerirler. ## Anatomik Terimler - **Systema respiratorium:** Solunum sistemi. - **Nasus:** Burun. - **Nares:** Burun delikleri. - **Dorsum nasi:** Burun sırtı. - **Cavitas nasi:** Burun boşluğu. - **Septum nasi:** Burun boşluğunu dikey olarak ikiye bölen bölme. - **Choanae:** Burun boşluğunun farinkse açılan delikleri. - **Regio olfactoria:** Burun boşluğunun koku bölgesi olan üst kısmı. - **Sinus maxillaris:** Göz çukurunun altında, üst çene kemiğinin içindeki en büyük boşluk. - **Sinus frontalis:** Alın kemiği içindeki boşluk. - **Pharynx:** Yutak - **Larynx:** Gırtlak. - **Epiglottis:** Larinksin boşluğunu yutma sırasında kapatan yaprak şeklinde bir kıkırdak. - **Plica vocalis:** Ses telleri. - **Uvulae:** Küçük dil. - **Trachea:** Soluk borusu - **Bronchus principalis dextra:** Sağ ana bronş. - **Bronchus principalis sinistra:** Sol ana bronş. - **Bifurcatio trachea:** Trakeanın ikiye ayrıldığı yer. - **Bronchioles:** Alveollere giden bronşçuklar. - **Alveol:** Bronşcuktan sonra ve en uçtaki hava keseciği. - **Pleura:** Akciğerleri bir torba gibi içine alan ince zar. - **Pleura parietalis:** Akciğerleri bir torba gibi saran dış zar. - **Pleura visceralis:** Bütün lobları ayrı ayrı saran iç zar. - **Pulmo:** Akciğer. - **Pulmones:** Akciğerler. - **Pulmo dexter:** Sağ akciğer. - **Pulmo sinister:** Sol akciğer. - **Thorax:** Göğüs boşluğu. - **Mediastinum:** İki akciğer arasındaki boşluk. - **Diaphragma:** Karın ve göğüs boşluklarını birbirinden ayıran kas. ## Semptom Terimleri - **Respiration:** Solunum; soluk alıp verme. - **Expirium:** Soluk verme. - **Inspirium:** Soluk alma. - **Anosmia:** Koku alma hissinin kaybolması. - **Aphonia:** Ses kaybı. - **Dysphonia:** Ses kısıklığı nedeniyle konuşmada güçlük çekme. - **Epistaxis:** Burun kanaması. - **Expectoration:** Akciğer ve trakeadaki maddelerin, öksürükle balgam olarak dışarı çıkarılması. - **Hemoptysis:** Öksürükle kan gelmesi, kan tükürülmesi. - **Cyanosis:** [Siyanoz] Oksijen yetersizliğinin neden olduğu, deri ve müköz membranların mavi-mor renk olması. - **Eupnea:** [Öpne] Normal solunum. - **Apnea:** [Apne] Solunum durması. - **Bradypnea:** [Bradipne] Yavaş solunum. - **Tachypnea:** [Takipne] Hızlı solunum. - **Hypopnea:** [Hipopne] Yüzeyel solunum. - **Hyperpnea:** [Hiperapne] Derin solunum. - **Dyspnea:** [Dispne] Nefes darlığı, solunum güçlüğü. - **Orthopnea:** [Ortopne] Sadece oturur durumda yapılabilen solunum. Kalp ve akciğer yetmezliklerinde görülür. - **Paroxysmal:** [paroksismal] Aniden belirlenen şiddetli fakat geçici nöbetlerle kendini gösteren. - **Nocturnal:** [noktürnal] Gece olan. - **Paroxysmal nocturnal dyspnea:** [paroksismal noktürnal dispne]: Gece, nöbetler halinde gelen nefes darlığı. - **Hypercapnia:** [Hiperkapni] Kanda karbondioksit seviyesinin yükselmesi. - **Hypocapnia:** [Hipokapni] Kanda karbondioksit seviyesinin azalması. - **Hyperventilation:** [Hiperventilasyon] Solunum hızlanması, akciğerlerdeki hava değişiminin hızlanması, kanda karbondioksit azalmasına neden olur. - **Hypoventilation:** Akciğerlerdeki hava değişiminin yetersiz oluşu. Solunum yavaşlaması nedeniyle olur, kanda karbondioksit artmasına sebep olur. - **Hypoxia:** [Hipoksi] Dokuların, organların oksijensiz kalması, yeterli oksijen almamaları. - **Asfiksi:** Solunum güçlüğü - **Pulmonary edema:** [Pulmoner ödem] Akciğer ödemi. - **Pulse:** [Pals] Nabız, kalp kasının birbiri arkasına kasılma ve gevşemesine bağlı olarak arterlerde meydana gelen ritmik atım. - **İrregular pulse:** Düzensiz nabız. - **Rhinitis:** [Rinit] Burun müköz membranının enfeksiy ## Tanı Terimleri - **Astma:** [Astım] Bronşiollerde gelişen sp membranların ödemin neden olduğu dispne ve hırıltılı solunum ile karakterize, solunum yollarının aşırı derecede duyarlı olmasına ve bazı etkenlerle zaman zaman daralmasına neden olan bir hastalık. Nöbetler şeklinde ortaya çıkan nefes darlığı. - **Rhinitis:** [rinit] Burun içi mukozasının iltihabı. - **Sinusitis:** [sinüzit] Sinus veya sinuslerin iltihaplanması. - **Septum deviation:** [Septum deviasyonu] Burun bölmesinin sağa ya da sola doğru eğik olması. - **Laryngitis:** [larenjit] Larenksin iltihabı. - **Laryngeal stridor:** [laringeal stridor] Larenksteki kasılma dolayısıyla solunumun sesli olması. - **Pharyngitis:** [farenjit] Yutak iltihabı. - **Nasopharyngitis:** [Nazofarenjit] Nazofarenks iltihabı. - **Atelectasia:** [Atelektazi] Akciğerin bazı bölümlerinin veya akciğerlerden birinin tamamının büzüşerek fonksiyonunu kaybetmesi. - **Pulmonary abscess:** [Pulmoner abse] Akciğer absesi. - **Collapse:** [Kollaps] Herhangi bir organın, duvar tonüsünü kaybederek büzüşerek küçülmesi. - **Pulmonary collapse:** [Pulmoner kollaps] Akciğer kollapsı. Akciğerin ya da bir kısmının havasız kalması ile birlikte büzüşmesi. - **Pleuritis/pleurisy:** [plörit/ plörezi] Akciğer zarı iltihabı. - **Pneumonia:** [pnömoni] Akciğer iltihabı. - **Pulmonary embolism:** Bir pıhtı veya yabancı maddenin pulmoner arterin bir dalını tıkaması ve dolaşımın engellenmesi. - **Pulmonary edema:** Akciğer ödemi. Akciğer dokularında ve alveollerde anormal, yaygın sıvı birikimi. - **Pulmonary hypertension:** Pulmoner arterde kan basıncının yüksek oluşu. - **Pulmonary thrombosis:** Herhangi bir pulmoner kan damarında pıhtı meydana gelmesi ve dolaşımın engellenmesi - **Pulmonary tuberculosis:** Akciğer tüberkülozu, akciğer veremi. - **Bronchiectasis:** [Bronşektazi] Bronşların, doğuştan ya da sonradan geri dönüşümsüz biçimde genişlemesi. - **Bronchitis:** Bronş ve bronşçukların iltihaplanması. - **Hemothorax:** Göğüs (plevra) boşluğuna kan toplanması. - **Pneumothorax:** Göğüs boşluğunda hava veya gaz toplanması. - **Tracheotomy /Tracheostomy:** [Trakeotomi / trakeostomi] Trakeadan vücut dışına ağız açılması. - **Larenks dilatasyonu:** Larenksin aletle genişletilmesi. - **Laryngectomy:** [Larenjektomi] Larenksin ameliyatla kesilip alınması. - **Laryngostomy:** [Larengostomi] Larenksten vücut dışına ağız açılması işlemi. - **Bronchotomy:** Bir bronşun ameliyatla çıkarılması - **Pleurectomy:** [Plörektomi] Plevranın kısmen veya tamamen ameliyatla kesilip alınması. - **Pneumonectomy:** [Pnömonektomi] Akciğer dokusunun bir parçasını çıkarma ameliyatı. - **Thoracotomy:** Göğüs kafesinin cerrahi girişimle açılması ## Soru-Cevap - **SORU-1** Hangisi/hangileri alt solunum yolu bölümlerindendir? I.Larinks II.Farinks III.Trakea IV.Bronşiol a) I ve II b)II ve III c)III ve IV d)II ve IV e)hepsi **Cevap:** c) III ve IV - **SORU-2** Anlamı verilen kelimeler ve anlamlarından hangisi yanlıştır? a) Pleura parietalis: Akciğerleri saran iç zar b) İnspirasyon: Soluk alma c) Trakeostomi: Trakeadan vücut dışına ağız açılması d) Hemothorax: Plevraya kan toplanması e) Kollaps: Herhangi bir organın, duvar tonüsünü kaybederek büzüşerek küçülmesi. **Cevap:** a) Pleura parietalis: Akciğerleri saran iç zar - **SORU-3** • Aşağıdaki cümledeki boşlukları dolduralım. Soluk vermeye ..............., soluk almaya ............... denir. Tüm bu solunum işi ise .............. olarak adlandırılır. **Cevap:** Soluk vermeye *ekspirasyon*, soluk almaya *inspirasyon* denir. Tüm bu solunum işi ise *respirasyon* olarak adlandırılır.