5 Fundamentele rechten en vrijheden.docx

Leerdoelen Weten wat fundamentele rechten zijn en waar je deze kan vinden; Weten welke generaties en soorten fundamentele rechten er zijn en waarin deze onderling verschillen; De klassieke vrijheden van de fysieke persoon en van de geest kennen; Het Belgische gelijkheidsbeginsel kennen in zijn begr...

Leerdoelen Weten wat fundamentele rechten zijn en waar je deze kan vinden; Weten welke generaties en soorten fundamentele rechten er zijn en waarin deze onderling verschillen; De klassieke vrijheden van de fysieke persoon en van de geest kennen; Het Belgische gelijkheidsbeginsel kennen in zijn begrip, ontwikkeling, horizontale werking en toepassingen; Begrippen kennen als gerechtelijke en administratieve aanhouding, het legaliteitsbeginsel in strafzaken, verbeurdverklaring, onteigening en opeising, cascadeverantwoordelijkheid, erkende eredienst, vereniging en orde, briefgeheim, gegevensbescherming en onschendbaarheid van de woning. Algemeen Fundamentele rechten = minimumstandaarden voor verticale relatie tussen overheid n rechtssubjecten Hiertoe behoren fundamentele vrijheden (klassieke vrijheden), sociaaleconomische grondrechten n participatierechten we vinden ze vooral i/titel 2 v/Belg. Gw. Er wordt gesproken v/”fundamentele rechten n vrijheden”, hoewel ook vrijheden eig. rechten zijn Deze rechten n vrijheden = echter x enige fundamentele rechten die i/BE gelden via internationale verdragen, waarv/sommige rechtstreekst werkende bepalingen hebben, is # rechten, vooral na WOII Tendens tot universele erkenning v/fundamentele rechten n vrijheden is manifest, maar toch kan voorlopig nog x gesteld worden dat “fundamentele” of “onvervreemdbare” rechten ook allemaal “universele rechten” zijn Universele Verklaring v/Rechten v/Mens bv. is nog steeds x door alle staten aangenomen wel bruikbare alternatieve termen voor fundamentele rechten = “mensenrechten” n “grondrechten” V/uit historisch perspectief, 1ste generatie fundamentele rechten = zogenaamde burgerlijke-politieke-vrijheden i/ons land wordt vdg aan elk individu vrijheid gegarandeerd om x-gesanctioneerd z’n gedachten te uiten n nr z’n persoonlijke overtuiging te handelen Socio-economische rechten vereisen actieve inbreng v/overheid n leggen nadruk op sociale rechtvaardigheid “3e” generatie mensenrechten omvat collectieve rechten deze rechten kwamen vooral i/beeld nr aanleiding v/dekolonisatie n betreffen bv. zelfbeschikkingsrecht v/volk, recht op eigen grondstoffen of meer eerlijke verdeling v/rijkdom over wereld De klassieke vrijheden Fundamentele rechten worden vaan ingedeeld i/3 soorten Volle of absolute rechten: Deze rechten laten x enkele afwijking toe vb. zijn afschaffing v/doodstraf, x-retroactiviteit v/strafwet n folterverbod Minimumstandaarden Zoals recht op eerlijk proces omschreven i/art. 6 v/EVRM ook verplichte Salduz-arrest alle lidstaten om hun wetgeving aan te passen Art. 47bis v/Wetboek v/Strafvordering voorziet nu uitdrukkelijk aan welke voorwaarden “verhoor” moet voldoen wet zelf omschrijft echter x wat verhoor is Gekwalificeerde of voorwaardelijke rechten Deze kunnen om wettelijk bepaalde motieven onderworpen worden aan beperkingen voor zover dat nodig is om democratische rechtstaat te behoeden (bv. Negationismewet als beperking v/vrijheid v/meningsuiting) Wat bij voorwaardelijke fundamentele rechten eig gebeurt, is dat versch. fundamentele rechten tegenover elkaar worden afgewogen zo mag je i/principe zegen wat je wilt aan n over iem, maar ‘beledigen’ of ‘aanzetten tot racisme n discriminatie’ ma je x De vrijheid van de fysieke persoon of de bescherming van lijf en goed De beperking van aanhouding/gevangenneming en het verbod op slavernij en dwangarbeid Niem. Kan verplicht worden om te werken, tenzij hij vrijwillig i/arbeidscontract heeft toegestemd uitzonderingen zijn weliswaar mogelijk i/geval v/legerdienst, gevangenschap, noodtoestand n normale burgerplichten Slavernij n dwangarbeid = echter absoluut uitgesloten om deze redenen moet veroordeelde uitdrukkelijk instemmen met feit dat hij eventueel wel werkstraf zou willen ondergaan, liever dan gevangenisstraf of geldboete rechter kan werkstraf x opleggen als veroordeelde x akkoord is X alleen verplichte arbeid is verboden ook verplicht verblijf op bepaalde plaats, hechtenis of gevangenschap dus, is i/beginsel onmogelijk “Vrijheid v/persoon is gewaarborgd. Niem kan worden vervolgd dan i/gevallen die wet bepaalt n i/vorm die zijn voorschrijft Behalve ontdekking op heterdaad, kan niem. worden aangehouden dan krachtens 1 met reden omkleed bevel v/rechter, dan moet worden betekend bij aanhouding of uiterlijk binnen 48H” (art. 12 Gw – gelijkaardige bepalingen vinden we ook i/art. 5 EVRM n art. 1 v/4e protocol bij dit verdrag) alleen bij betrapping op heterdaad mag iem. Nog onmiddellijk aangehouden worden I/alle andere gevallen is voorafgaand rechterlijk bevel nodig Het strafrechtelijke legaliteitsprincipe (Formele) wet bepaald of we te maken hebben met misdrijf deze wet mag nooit retroactief werking hebben, tenzij om verzachting gaat is fundamenteel principe dat “x straf kan worden ingevoerd of toegepast dan krachtens wet” (art. 14 Gw.) Dit beginsel nulla poena sine lege (x straf zonder wet) vormt samen met beginsel nullum crimen sine lege (x misdrijf zonder wet) basis v/strafrecht n geldt voor alle misdrijven, zowel misdaden n wanbedrijven als overtreding Wnnr om strafbaar feit gaat, kan rechter x volledig brij beslissen welke straf hij oplegt wet bepaalt min.- n maximumgrenzen waarbinnen rechterlijke vrijheid kan spelen Recht op leven en fysieke integriteit Fundamenteel recht op leven is als dusdanig x i/Belgische Gw. opgenomen, maar wel uitdrukkelijk voorzien i/EVRM (art. 2) Volgens EVRM mag iem. Wel v/leven beroofd worden ter uitvoering v/gerechtelijke terdoodveroordeling (afgeschaft i/BE), ter verdediging tgn onrechtmatig geweld (‘Noodweer’, wettige (zelf)verdediging), bij handhaving v/openbare orde n i/oorlogsomstandigheden dit recht is dus x absoluut Recht op fysieke integriteit staat i/art. 3 v/EVRM, maar x i/Belg. Gw. geeft elk rechtssubject mogelijkheid op te komen tgn fysieke n psychische vernederingen door politionele of gerechtelijke diensten Bescherming van goederen Woningen n eigendommen genieten bescherming door middel v/fundamentele rechten art. 17 v/Gw. sluit bv. (alg.) verbeurdverklaring of confiscatie uit Ons strafrecht kent nog wel bijzondere verbeurdverklaring v/bv. wapens of andere middelen die bij misdrijf gebruikt zijn of goederen die er resultaat v/zijn Art. 18 v/Gw. verbiedt ook herinvoering v/burgerlijke dood, die iem. Totaal rechts- n handelingsonbekwaam maakt Wat a contrario wel kan, is dat strafrechtelijke veroordeelde bepaalde rechten worden ontnomen, zoals verval v/recht tot sturen of verbod om bepaalde beroepen nog uit te oefenen Behalve verbod op alg. verbeurdverklaring n op burgerlijke dood, is constitutionele bescherming v/eigendom verre v/absoluut zo worden er aan particuliere eigendommen heel wat publiekrechtelijke erfdienstbaarheden opgelegd Gw. (art. 16) schrijft alleen voor dat niem. kan onteigend worden, wat betekent dat eigendom v/z’n onroerend goed ontnomen wordt door overheid, dan “(1) ten alg. nutte, (2) i/gevallen n (3) op wijze bij wet bepaald n (4) tgn billijke n voorafgaande schadeloosstelling” Elk overheid kan tot onteigening overgaan rechter controleert wettigheid v/onteigeningsbelsuit n bepaalt vergoeding Onteigening moet onderscheiden worden v/opeising i/dit geval kunnen ook goederen v/private eigenaar door overheid i/bezit genomen worden, maar hier gaat wezenlijk om tijdelijke maatregel De vrijheid van de geest Vrijheid van meningsuiting (art. 19 GW. & art. 10 EVRM) Vrijheid v/meningsuiting houdt i/dat ied. met gesproken n geschreven worden n met gedragingen vrij uitdrukking mag geven aan z’n persoonlijke opvattingen die vrijheid is echter x beperkt Ze kan bij wet onderworpen worden aan bepaalde formaliteiten, voorwaarden, beperkingen of sancties, precies om democratische samenleving te garanderen met max. bescherming voor al haar leden Beperkingen moeten ook aan alle andere personen uitoefening v/fundamentele rechten garanderen Overheid kan vooraleer mening wordt geuit al zeggen dat x mag dit kan allen i/kader v/openlucht Overheid treedt dan preventief op, overheid kan ook repressief optreden hierbij zal overheid optreden nadat gedrag is gesteld Bijzonder vorm v/vrije meningsuiting is verspreiding i/druk ook vrijheid v/drukpers is grondwettelijk gegarandeerd (art. 25 Gw.) 2e lid v/art. stelt uitgever, drukker of verspreider v/drukwerk vrij v/elke vervolging v/zodra schrijver bekend is n hij z’n woonplaats i/BE heeft Dit art. verziet hiermee dus cascade- of getrapte aansprakelijkheid, n daarmee i/uitzondering op regels v/medeplichtigheid n mededaderschap, precies om zoveel mogelijk vrijheid v/drukpers te garanderen Religieuze vrijheid Religieuze vrijheid wordt uitgewerkt i/art. 20 n 21 v/Belg. Gw. art. 20 bepaalt dat niem. edwongen kan worden op enigerlei wijze deel te nemen aan handelingen of plechtigheden v/eredienst of om zich te mengen i/briefwisseling v/bedienaren v/erediensten met hun overheden M.a.w. wat hiermee gewaarborgd wordt, is soevereiniteit v/kerkelijke organen binnen hun eigen organisatie kerk n staat = gescheiden Vrijheid van vergadering en vereniging (art. 26-27 & art. 11 EVRM) + recht op privacy (art. 22 GW., art. 8 EVRM & art. 17 BUPO-VERDRAG) Constitutionele bescherming v/persoonlijke levenssfeer omvat versch. aspecten 1ste aspect is eerbieding v/privé-, familie- n gezinsleven Ied. heeft recht zich af te schermen v/anderen n persoonlijke gegevens voor zichzelf te houden, maar evenzeer om volledig vrij z’n vrienden n kennissen te kiezen n z’n persoonlijke levenswandel uit te bouwen Ook recht op persoonlijke afbeelding behoort tot beschermde privacy n wordt i/tijdperk v/boomende info- n communicatietechnologie v/vele kanten bedreigd 2e aspect v/privacybescherming is briefgeheim (art. 29 Gw. & art. 8 EVRM) alleen enkele wettelijke aangeduide postbedienden hebben recht brieven i/te kijken 3e aspect is eerbieding v/gezinsleven begrip dient hierbij breed geïnterpreteerd te worden slaat op zowel gehuwden als ongehuwd samenwonenden, n op bescherming v/nauwe familiebanden tussen mensen die x samenwonen, zoals tussen grootouders n kinderen Ten slotte is er onschendbaarheid v/woning (art. 15 Gw.) concreet betekent dit dat ied. aan 3en toegang tot z’n woning kan weigeren Het gelijkheidsbeginsel De grondwettelijke beginselen Art. 10 v/Gw. bevat eig. gelijkheidsbeginsel art. 11 bevat bijzondere toepassing v/dit beginsel, nl. “x-discriminatiebeginsel” Juridische en feitelijke gelijkheid Ied = “gelijk voor wet” of dus “gelijk voor recht” feitelijk gelijkheidsstreven wil feitelijke ongelijkheden wegwerken Juridische gelijkheid komt er echter op neer dat gelijke situaties moeten behandeld worden juridische ongelijkheid “bestaat” echter x, maar wordt door recht of m.a.w. door overheid gemaakt, bv. min. leeftijd Verbod van willekeur bij juridische ongelijkheid Elk onderscheid dat overheid maakt, moet alg. n onpersoonlijk zijn, moet op categorie slaan n nooit op (+)1 concreet bepaalde individuen Met onderscheid moet wettig doel nagestreefd worden, doel v/alg. belang dus, dat aanvaard is i/democratische rechtsstaat Onderscheid moet obj. n redelijk verantwoord zijn, moet i/rationeel verband staan met nagestreefde doel Gevolgen v/gemaakte onderscheid moeten proportioneel zijn; versch. gevolgen ten aanzien v/versch. categorieën moeten i/verhouding staan tot nagestreefde doel Rechterlijke controle Gelijkheidsbeginsel is afdwingbaar Horizontale werking van de fundamentele rechten? Er is sprake v/directe discriminatie bij verschil i/behandeling dat x obj. n redelijkerwijze wordt gerechtvaardigd indirecte discriminatie is evenzeer laakbaar Deze doet zich voor als bepaling, maatstaf of handelwijze die op 1ste gezicht neutraal is, maar schadelijke weerslag heeft op bepaalde personen Elke vorm v/directe of indirecte discriminatie is verboden bij: Leveren of ter beschikking stellen v/goederen n diensten aan publiek Voorwaarden voor toegang tot arbeid i/loondienst, tot onbetaalde arbeid of als zelfstandige ongeacht tak v/activiteit n op alle niveaus v/beroepshiërarchie alsook werkgelegenheid n arbeidsvoorwaarden, zowel i/privésector als i/overheidssector Benoeming of bevordering v/ambtenaar of aanwijzing v/ambtenaar voor dienst Vermelding i/officieel stuk of i/proces-verbaal Verspreiden, publiceren of openbaar maken v/tekst, bericht, teken of enige andere drager v/discriminerende uitlatingen Toegang tot n deelname aan, alsook elke andere uitoefening v/economische, sociale, culturele of politieke activiteit toegankelijk voor publiek Sancties zijn zowel v/strafrechtelijke als burgerrechtelijke aard wie discrimineert of aanzet tot discriminatie, riskeert gevangenisstraf n/of geldboete ook geldt discriminatie als verzwarende omstandigheid wnnr misdrijven v/gemeen recht gepleegd zijn met als drijfveer haat tgn, misprijzen v/of vijandelijkheid tgn persoon burgerrechtelijk zijn volgende sanctioneringsmechanismen voorzien: Bedingen v/overeenkomst zijn nietig als ze strijdig zijn met discriminatiewetten of bepalen dat 1 v/partijen afziet v/bescherming v/deze wetten Voorzitter v/rechtbank v/1ste aanleg, arbeidsrechtbank of ondernemingsrechtbank kan, staking v/discriminerend handelen bevelen stakingsrechter kan publicatie v/z’n beschikking houdende stakingsbevel bevelen n dwangsom opleggen ! maar onrechtstreeks sanctiemiddel is omkering v/bewijslast: wnnr verzoekende partij feiten kan aanvoeren die bestaan doen vermoeden v/directe of indirecte discriminatie, valt bewijslast dat er x discriminatie is ten laste v/verweerder Ten slotte is evident dat discriminatie fout is op basis waarv/vordering kan ingesteld worden tot schadevergoeding op grond v/onrechtmatige daad