3 сабақ Сутек, алынуы, қасиеттері және қолданылуы. PDF

Нұр-Сұлтан қаласы, №70 мектеп-лицейі Тақырыбы: «Сутек, алынуы, қасиеттері және қолданылуы. №2 практикалық жұмыс «Сутекті алу және оның қасиеттерін тану» 8 сынып  Оқу мақсаты 8.4.2.1 -сутекті алу және оның қасиеттері мен қолданылуын зерт...

Нұр-Сұлтан қаласы, №70 мектеп-лицейі Тақырыбы: «Сутек, алынуы, қасиеттері және қолданылуы. №2 практикалық жұмыс «Сутекті алу және оның қасиеттерін тану» 8 сынып  Оқу мақсаты 8.4.2.1 -сутекті алу және оның қасиеттері мен қолданылуын зерттеу Бағалау критерийлері  сутекке жалпы сипаттама береді;  сутектің алыну жолдарын біледі;  физикалық және химиялық қасиеттерін сипаттайтын реакция теңдеулері және қолданылуымен танысады; 2  Жалпы сипаттамасы Химиялық таңбасы – Н HYG «сутек» Hydrogenium – латын тілінен аударғанда дегенді білдіреді. Молекулалық формуласы - H2 Салыстырмалы атомдық массасы : Ar (Н) = 1,008. Салыстырмалы молекулалық массасы Mr(H2) = 2 Д.И.Менделеев жасаған химиялық элементтердің периодтық жүйесінде сутек бірінші орналасқан химиялық элемент. Электрондық формуласы 1s1 Химиялық қосылыстарда сутек І валентті. 3  Сутекті алу Зертханада алу. 1.Металдарды тұз қышқылы немесе HYGкүкірт қышқылы ерітіндісімен әрекеттестіру. Қышқылдармен реакцияға белсенділігі орташа металдар: Al, Zn және Fe қолданылады. Сутекті алу үшін Кипп аппараты қолданылады. Сутекті 1766 жылы ағылшын физигі Генри Кавендиш алған. 4  HYG Сынауыққа 1-2 түйір мырышты салып, үстіне тұз қышқылының ерітіндісін құямыз. Реакция нәтижесінде сутек бөлінеді. Zn + 2HCl = ZnCl2 + H2 тұз мырыш қышқылы хлориді 2. Натрий, кальций сияқты белсенді металдар сумен әрекеттескенде сутек түзіледі. Натрий металының кішкентай бөлшегін суға салсақ, өте шабытты реакция жүреді, нәтижесінде сутек бөлінеді. 2Na + 2HOH = 2NaOH + H2 5 Өнеркәсіпте алу. HYG Сутекті табиғи арзан шикізаттан алады. 1.Жоғары температурада көмірді су буымен әрекеттестіреді. С +H2O 1000 CO + H2 2. Метанды айыру. CH4 1000 C + 2H2 3. Метанның су буымен әрекеттесуі. Реакция никель өршіткісі қатысында 13000 С температурада жүргізіледі. CH4 + H2O Ni, 1300 CO + 3H2 6  Сутектің қасиеттері Физикалық қасиеттері. Сутек – түссіз, дәмсіз, иіссіз ең жеңіл HYG газ. M(H2) = 2 г/моль, M(ауа) = 29 г/моль сутек ауадан 14,5 есе жеңіл, суда нашар ериді, - 252 градуста сұйылады. Химиялық қасиеттері. 1.Сутек оттекте жанып көп мөлшерде жылу бөледі және су түзіледі. 2Н2 + О2 = 2H2O + Q 7 2. Сутек көптеген бейметалдарменHYG әрекеттеседі. Сутек хлор, бром, фтор, иодпен әрекеттесіп, ұшқыш қосылыстар түзеді. H2+CI2= 2HCI хлорсутек 3. Сутекті балқытылған күкіртке жіберсе шіріген жұмыртқаның иісіндей газ - күкіртсутек түзіледі. H2+S = H2S күкіртсутек 4. Сутек азотпен әрекеттесіп аммиак түзеді. N2+3H2= 2NH3 8 аммиак  HYG 5. Сутек белсенді металдармен әрекеттесіп гидридтер түзеді. 2Na + H2 = 2NaH натрий гидриді Ca + H2 = CaH2 кальций гидриді 6. Сутек металл оксидтерімен әрекеттеседі. CuO + H2= Cu +H2O мыс (ІІ) оксиді 9  Қолданылуы Сутектің қолданылуы оның физикалық және химиялық қасиеттеріне негізделген. Жеңіл газ ретінде сутектің гелиймен қоспасы аэростаттар және дирижабльдерді толтыруға қолданылады. Металдарды олардың оксидтерінен алуға және аммиак, хлорсутек, метанол заттарды синтездеуге қолданылады. Оттекте жанғанда су буы түзіліп, көп мөлшерде жылу бөлінгендіктен болашақта экологиялық таза отын ретінде қолданудың маңызы зор. Мұнай өнімдерін өңдеуде кеңінен пайдаланылатын зат. 10  №2 практикалық жұмыс Сутекті алу және оның қасиеттерін тану 1.Мырыш пен тұз қышқылынан сутекті алу. 2.Суретте көрсетілгендей аспапты құрастыру. 3.Түзілген сутекті тексеру. 4.Газ жүретін түтіктен бөлініп жатқан сутекті кристалдандырғыштағы сабын ерітіндісі арқылы өткізу. https://www.youtube.com/watch?v=4CNvyIhy_o4 11  Бекіту тапсырмалары 1-тапсырма. Кестені сәйкестендіріңіз. Зертханада алу реакциясы CH4 1000 C + 2H2 Өнеркәсіпте алу реакциясы Zn+2HCI = ZnCI2+ H2 Дескриптор: Білім алушы - Сутектің зертханада және өнеркәсіпте алу реакцияларын сәйкестендіреді 12  Дұрыс жауабы 1-тапсырма. Кестені сәйкестендіріңіз. Зертханада алу реакциясы CH4 1000 C + 2H2 Өнеркәсіпте алу реакциясы Zn+2HCI=ZnCI2+ H2 Дескриптор: Білім алушы - Сутектің зертханада және өнеркәсіпте алу реакцияларын сәйкестендіреді 13  Бекіту тапсырмасы 2-тапсырма. Төменде берілген формулаларды қолдана отырып, сутек газын алу және әрекеттесу реакциясын жазыңыз. Li + H2O S + H2 Na + H2 Дескриптор: Білім алушы -сутекті алу реакцияларын жазады; 14 -сутектің химиялық қасиеттерін жазады.  Дұрыс жауабы 2-тапсырма. Төменде берілген формулаларды қолдана отырып, сутек газын алу және әрекеттесу реакциясын жазыңыз. 2Li + 2H2O = 2LiOH+ H2 S + H2 = H2S 2Na + H2 = 2NaH Дескриптор: Білім алушы -сутекті алу реакцияларын жазады; 15 -сутектің химиялық қасиеттерін жазады.  Қорытынды Бүгінгі сабақта:  сутекке жалпы сипаттама беремін; физикалық және химиялық қасиеттерін сипаттайтын реакция теңдеулерін жазуды үйрендім;  сутектің қолданылуымен таныстым. 16  Қосымша ресурстар - Химия оқулығы 8 сынып Оспанова М.Қ., Белоусова Т.Г. - https://bilimland.kz/kk/subject/ximiya/8-synyp/sutek-sutekting- alynuy-qasietteri-zhane-qoldanyluy?mid=ffe8fc60-9d59-11e9- be78-49d30a05e051 17