Perspectieven Op Ontwikkeling

🧠 PERSPECTIEVEN OP ONTWIKKELING  Ontwikkeling = verandering (denken, voelen, bewegen, sociaal).  Kan geleidelijk of plotseling gaan.  Perspectieven: o Biologisch: je genen en lichaam. o Cognitief: hoe je denkt en leert. o Sociaal-emotioneel: relaties en gevo...

🧠 PERSPECTIEVEN OP ONTWIKKELING  Ontwikkeling = verandering (denken, voelen, bewegen, sociaal).  Kan geleidelijk of plotseling gaan.  Perspectieven: o Biologisch: je genen en lichaam. o Cognitief: hoe je denkt en leert. o Sociaal-emotioneel: relaties en gevoelens. o Psychodynamisch: innerlijke strijd (Freud/Erikson). o Contextueel: je omgeving, cultuur, opvoeding.  Bronfenbrenner (bio-ecologisch model): o Jij = midden. o Invloeden van dichtbij (gezin) tot ver (cultuur). o Alles beïnvloedt elkaar. 📚 LEREN & GEHEUGEN Leren:  Klassieke conditionering: iets leren door associatie (hond hoort bel = denkt aan eten).  Operante conditionering: gedrag wordt sterker door beloning/straf.  Cognitief leren: je leert door na te denken, info verwerken.  Sociaal leren: je leert door anderen na te doen (bijv. ouders, vrienden, TikTok 😂). Geheugen:  3 functies: coderen (info binnenhalen), opslaan, terughalen.  3 stadia: o Sensorisch geheugen (heel kort), o Korte termijn (paar seconden), o Lange termijn (onbeperkt).  Lastige begrippen: o Infantiele amnesie: je herinnert niks van babyjaren. o Prospectief geheugen: dingen onthouden die je nog moet doen.  o Retrograde amnesie: je vergeet het verleden. o Anterograde amnesie: je kunt niks nieuws meer onthouden.  7 manieren waarop geheugen faalt: bijv. blokkeren, vervagen, verkeerde bron, enz.  Ezelsbruggetjes: methode van loci (info koppelen aan plekken), kapstokwoorden (gekke beelden). 👶 BABYTIJD Fysiek en cognitief:  Prenatale bedreigingen: roken, alcohol, stress = slecht voor baby.  Teratogenen = schadelijke stoffen voor baby.  Baby's kunnen al best veel: reflexen, ruiken, horen, zien.  Motoriek: hoofd → armen → benen.  Piaget’s sensorimotorische fase: leren door voelen, proeven, herhalen.  Taal: eerst brabbelen, dan woordjes. Sociaal-emotioneel:  Emoties ontstaan langzaam (eerst huilen → later blij, boos).  Hechting: o Veilig, o Vermijdend, o Ambivalent, o Gedesorganiseerd.  Erikson: vertrouwen vs wantrouwen.  Temperament: sommige baby’s zijn rustig, anderen druk — is deels aangeboren. 🧒 PEUTER- & KLEUTERTIJD Cognitief:  Piaget: pre-operationeel stadium → denken is magisch, egocentrisch.   Vygotsky: leren gebeurt samen, met hulp.  Taal: snel meer woordjes, zinnen, vragen. Gender & seksualiteit:  Genderidentiteit: weten of je een jongen/meisje/bij iets anders hoort.  Genderdiversiteit = iedereen is anders.  Oorzaken verschillen: biologisch, opvoeding, cultuur. Sociaal-emotioneel:  Erikson: autonomie vs schaamte.  Zelfbeeld: ik ben sterk/snel/etc.  Vriendschap: begint met samen spelen.  Theory of mind: snappen dat anderen iets anders kunnen denken.  Opvoedingsstijlen: o Autoritair (streng), o Autoritatief (warm & duidelijk), o Permissief (alles mag), o Verwaarlozend. Moreel:  Piaget & Kohlberg: o Jong: goed/slecht = straf of beloning. o Oudere kinderen: regels zijn afspraken. 🧑 SCHOOLTIJD Cognitief:  Piaget: concreet-operationeel → logischer denken.  Vygotsky: leren via samenwerken.  Faalangst: o Cognitief: ik kan het niet. o Sociaal: wat als ik faal voor anderen? o Motorisch: trillen, zweten. Sociaal-emotioneel:  Erikson: vlijt vs minderwaardigheid.  Eigenwaarde groeit met complimenten.  Vriendschap: wordt hechter en dieper.  Pesten & populariteit: veel invloed op zelfbeeld. Psychopathologie:  ASS: moeite met contact, structuur nodig.  ADHD: druk, impulsief, snel afgeleid.  Internaliserend: naar binnen (angst, depressie).  Externaliserend: naar buiten (agressie, driftbuien). ADOLESCENTIE Fysiek:  Puberteit: groeispurt, geslachtshormonen, veranderingen.  Hersenontwikkeling: prefrontale cortex (plannen, impulsen) is nog niet klaar.  Vroege/late rijping: kan invloed hebben op zelfvertrouwen. Cognitief:  Piaget: formeel-operationeel → abstract denken.  Informatieverwerking: sneller nadenken, betere strategieën.  Egocentrisme: “iedereen kijkt naar mij”. Sociaal-emotioneel:  Erikson: identiteit vs rolverwarring.  Marcia: 4 fases van identiteit: o Achieved, moratorium, foreclosure, diffusion.  Cultuur & familie: spelen grote rol.  Vrienden & liefde: worden super belangrijk. Seksuele ontwikkeling:  Seksuele oriëntatie = wie je leuk vindt.  Genderidentiteit = hoe je je voelt vanbinnen. JONGVOLWASSENHEID Werk & denken:  Postformeel denken: o Labouvie-Vief: denken = flexibel. o Schaie: praktisch denken groeit.  Werk = identiteit + rol van geslacht/studie. Sociaal-emotioneel:  Sociale klok = gevoel dat je iets op een bepaalde leeftijd moet doen.  Erikson: intimiteit vs isolement.  Vriendschap: dieper, betekenisvoller.  Liefde: o Sternberg: passie, intimiteit, toewijding. o Hechting: veilige hechting = gezonde relatie. MIDDEBARE LEEFTIJD Lichaam & brein:  Zintuigen & lijf veranderen → leesbril, grijze haren.  Vrouwen: menopauze.  Cognitief: ietsje trager, geheugen soms minder. Persoonlijkheid & omgeving:  Erikson: generativiteit vs stagnatie (iets bijdragen).  Midlifecrisis: twijfelen over keuzes.  Relaties: scheidingen komen vaker voor.  Werk & gezin: balans zoeken. 👵 OUDERDOM EN DE DOOD Lichaam & brein:  Lichaam verandert: trager, slechtere zintuigen.  Geheugenverlies: normaal of dementie.  Seksualiteit = nog steeds belangrijk. Sociaal-emotioneel:  Erikson & Peck: ego-integriteit vs wanhoop.  Neugarten: 4 types ouderen (bijv. actief vs passief).  Life review: terugkijken op je leven.  Gelukkig oud worden: aanpassen, positief blijven.  Familie en netwerk = belangrijk voor welzijn. Dood:  Kind: denkt het is omkeerbaar.  Tiener: weet dat het echt is, voelt zich onsterfelijk.  Volwassene: realistisch.  Oudere: meer acceptatie.