Χωροχρόνος και τελετουργικά PDF

Ο χώρος και ο χρόνος στον οποίο εκτυλίσσεται η αλληλεπίδραση δεν είναι ένα «ουδέτερο» φόντο. Είναι πολιτισμικά καθορισμένο και δομεί τις κοινωνικές σχέσεις. Τα άτομα συμμετέχουν ενεργά στο χωροχρονικό πλαίσιο και αυτό καθίσταται αντικείμενο διαπραγμάτευσης και διαχείρισης. Σημειολογία της απόστασης...

Ο χώρος και ο χρόνος στον οποίο εκτυλίσσεται η αλληλεπίδραση δεν είναι ένα «ουδέτερο» φόντο. Είναι πολιτισμικά καθορισμένο και δομεί τις κοινωνικές σχέσεις. Τα άτομα συμμετέχουν ενεργά στο χωροχρονικό πλαίσιο και αυτό καθίσταται αντικείμενο διαπραγμάτευσης και διαχείρισης. Σημειολογία της απόστασης (ή γειτνιαστική): το σύνολο των παρατηρήσεων και των θεωριών που αφορούν τη χρήση που κάνει ο άνθρωπος του χώρου ως ειδικού πολιτισμικού Edward T. Hall (1914 – 2009) προϊόντος  Μορφές χωρικής οργάνωσης (Hall, 1966)  την οικεία απόσταση (λιγότερο από 45 cm)  την προσωπική απόσταση (από 40 cm ώς 1,20 m)  την κοινωνική απόσταση (από 1,20 m ώς 3,60 m)  τη δημόσια απόσταση (πέρα από τα 3,60 m)  Χώρος και επικοινωνία Η διαπροσωπική απόσταση απορρέει από συγκεκριμένους κοινωνικούς κανόνες και μαθαίνεται κοινωνικά. Είναι συνάρτηση της ψυχολογικής και της κοινωνικής απόστασης που εγκαθιδρύεται ανάμεσα στα άτομα, των οποίων και αποτελεί μια συμβολική προβολή. Είναι έκφραση της εκτίμησης που κάνουν τα άτομα αναφορικά με τη σχέση τους και την επαφή τους, ή ακόμη του είδους της σχέσης που θα ήθελαν να έχουν (Argyle, 1975). Η διάταξη μέσα στο χώρο επηρεάζει επίσης την επικοινωνία. Έτσι, όταν τα άτομα τοποθετούνται κυκλικά, οι κοινωνιοσυγκινησιακές σχέσεις είναι οι ισχυρότερες (απ' ό,τι σε τετράγωνο ή σε γραμμή), ενώ είναι σε γραμμή που παίρνουν τα λιγότερα ρίσκα (Moscovici & Lecuyer, 1972), οι παράγοντες όμως της απόστασης και της διάταξης εξισορροπούνται πάντα από την οπτική πρόσβαση.  Ιδιωτικός και δημόσιος χώρος Επίπεδο που συνδέει το χώρο και τη συμπεριφορά Επίπεδο των περιοχών τις οποίες κάποιος προορίζει μόνο για δική του αποκλειστική χρήση («ιδιωτικό» = «οικείο»)  Goffman (1971) ‐ Προστατευμένα (ή ελεγχόμενα) εδάφη του εγώ 1. Οι κοινωνικές δραστηριότητες χωρίζονται σε δημόσιες («ή παραστάσεις») και σε ιδιωτικές. 2. Σε κάθε δραστηριότητα αντιστοιχεί μια Erving Goffman «περιοχή». (1922 – 1982) 3. Τα προστατευμένα εδάφη του εγώ αποτελούν ένα χώρο του οποίου ο δικαιούχος ελέγχει τα όρια και τον οποίο υπερασπίζεται. Μέρη του είναι: (α) ο προσωπικός χώρος, κάθε παράβαση του οποίου αποτελεί και απειλή για την ατομικότητα, (β) η θέση, είτε αυτή είναι σταθερή είτε είναι στιγμιαία και προσωρινή, (γ) ο χρήσιμος χώρος, που επιλέγεται συναρτήσει μιας δραστηριότητας (δ) τα προσωπικά είδη, τα οποία σχετίζονται άμεσα με την ιδιωτικότητα ενός προσώπου, αποτελώντας ένα είδος προέκτασής του, και τα οποία δεν μπορεί κάποιος να αγγίξει ή να μετακινήσει παρά μόνο κάτω από ειδικές προϋποθέσεις ή μετά από ειδική άδεια. Τα τρία επίπεδα της επίδρασης της χρονικότητας στην αλληλεπίδραση (Marc & Picard, 1989): Η αντίληψη του χρόνου ανάλογα με Πολιτισμικό τις διάφορες κουλτούρες Κοινωνίες και κοινωνικές ομάδες Κοινωνικό σηματοδοτούν τις χρήσεις του χρόνου Ψυχολογικό Υποκειμενικό βίωμα Ο χρόνος των πολιτισμών Hall (1966) – Κατάταξη πολιτισμών σύμφωνα με τον τρόπο δόμησης των καθημερινών δραστηριοτήτων: (α) μονοχρονικούς (β) πολυχρονικούς Πηγή εικόνας: https://chameleon‐ coaching.com/en/six‐essential‐cultural‐dimensions‐ that‐will‐change‐how‐you‐view‐the‐world/ Ο χρόνος των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων  Ο ψυχολογικός χρόνος Αντιστοιχεί στο υποκειμενικό βίωμα Ο Berne (1964/1999) Κοινωνικοποιημένος διακρίνει τρία είδη χρόνος: Αντικείμενο προγραμματισμού: συνειδητής επεξεργασίας 1. Εργαλειακός (Διαδικασία) Χρόνος πρωτογενών 2. Κοινωνικός διεργασιών: Ξεφεύγει από τη (τελετουργικά, γραμμική λογική της συναλλαγές χρονολογίας και υπακούει σε χρονοτριβής) ασυνείδητες διεργασίες. 3. Ατομικός (παιχνίδια, οικειότητα)  Τα παιχνίδια Γενική εκδοχή Μια οργανωμένη δραστηριότητα, η οποία διέπεται από κανόνες και στο πλαίσιο της οποίας οι μετέχοντες ενδέχεται να κερδίσουν ή να αποτύχουν, να κερδίσουν ή να χάσουν.  Κανόνες  Υλικό ή συμβολικό εξοπλισμό  Παίκτες  Κινήσεις  αποτελεί εκούσια δραστηριότητα Χαρακτηριστικά των παιχνιδιών προκαλεί ευχαρίστηση η εκτύλιξη του είναι σχεδόν σημαντικότερη από το στόχο ή το αποτέλεσμα τα μικρά σε ηλικία παιδιά και ζώα εμπλέκονται πιο εύκολα από τα μεγαλύτερα «αυτό είναι παιχνίδι»: συνεπάγεται τη δυνατότητα χρήσης ενός μεταεπικοινωνιακού μηνύματος αναφορικά με τη φύση της δραστηριότητας Γνωστικές και κοινωνικές λειτουργίες του παιχνιδιού επιτρέπει την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων μιας πράξης, γι’ αυτό και ευνοεί τη «ριψοκινδύνευση» επιτρέπει τον πειραματισμό αναφορικά με συμπεριφορές και συνδυασμούς συμπεριφορών που ειδάλλως θα έμεναν «ανεξερεύνητες» συμμετέχει στην εκμάθηση αναφορικά με τις διάφορες υπάρχουσες κατηγορίες συμπεριφορών, καθώς και αναφορικά με τον υλικό και συμβολικό περιβάλλοντα κόσμο Θεμελιώδεις αποφάσεις που σχηματίζονται από την παιδική ηλικία μέσα από «μηνύματα» που δίνουν οι σημαντικοί άλλοι στο παιδί.  Άδειες/εγκρίσεις  Απαγορεύσεις «μη μεγαλώνεις» «μη σκέφτεσαι» «μην επιτυγχάνεις» Ο Berne (1972) περιέγραψε πέντε κατηγορίες «σεναριακών οδηγιών»: 1. «Να είσαι τέλειος!» 2. «Να είσαι δυνατός!» 3. «Βιάσου!» 4. «Προσπάθησε κι άλλο!» 5. «Ευχαρίστησε με» Τα παιχνίδια είναι… …μια διαρκής σειρά συμπληρωματικών σχεσιακών συναλλαγών που εξελίσσονται προς ένα καλά καθορισμένο, προβλέψιμο αποτέλεσμα. Χαρακτηριστικά παιχνιδιού 1. Η θέση (Ενήλικα, Παιδιού, Γονέα) 2. Η αντίθεση 3. Ο στόχος 4. Οι ρόλοι 5. Οι κινήσεις (τα «χάδια») 6. Τα οφέλη (βιολογικό, υπαρξιακό, εσωτερικό και εξωτερικό ψυχολογικό, εσωτερικό και εξωτερικό κοινωνικό)  Θεωρία Παιγνίων Μια κατάσταση όπου δύο, τουλάχιστον, παίκτες γνωρίζουν ότι «αλληλοεξαρτώνονται», έχουν οι καθένας μια στρατηγική και μια γνώση της ενδεχόμενης δράσης του άλλου. Η δράση των παικτών εντός των παιγνίων είναι ορθολογική, συνεπώς ο καθένας γνωρίζει πώς να εξελίξει την στρατηγική του με βάση τα αποτελέσματα των «παρτίδων». (α) ταυτόχρονη επιλογή μιας στρατηγικής (β) «κέρδος» και «κόστος», δηλαδή τα αποτελέσματα  Παίγνια μηδενικού αθροίσματος  Η σύγκρουση είναι ολική  Η απώλεια του ενός είναι το κέρδος του άλλου Παίγνια θετικού (μη‐σταθερού) αθροίσματος  Οι μετέχοντες μοιράζονται κάποια ανταμοιβή Το δίλημμα του φυλακισμένου  Οι ρητοί και άρρητοι πολιτισμικοί κανόνες που διέπουν την επαφή με τους άλλους σε ένα ευρύτατο φάσμα πλαισίων και περιστάσεων. Α. Συμπεριφορές που Β. «ένα κωδικοποιημένο σύστημα έχουν χάσει την αρχική πρακτικών, υπό συγκεκριμένες τους λειτουργία και συνθήκες τόπου και χρόνου, το οποίο έχει ένα βιωμένο νόημα και μια έχουν διατηρήσει μόνο συμβολική αξία για τους τη συμβολική τους συμμετέχοντες και τους σημασία. παρευρισκόμενους, εμπλέκοντας τη σκηνοθεσία του σώματος και μια κάποια σχέση με το ιερό» (Maisonneuve, 2004/2008). Ταξινόμηση τελετουργικών σημείων με βάση τις λειτουργίες τους (Marc & Picard, 1989): Υπαγωγής Αναγνώρισης Σεβασμού Στίξης  Ορισμοί των καταστάσεων Ο ορισμός μπορεί να:  Είναι δεδομένος και να ισχύει εξ αρχής, προκύπτοντας από τον περίγυρο ή από προηγούμενες συναντήσεις  Προκύψει από «διαπραγματεύσεις» που θα καθορίσουν που θα είναι η «προσωρινή συναίνεση»  Λειτουργίες των τελετουργικών Συγκρότηση του υποκειμένου – Ταυτότητα – Πρόσωπο – Ομάδα Κοινωνική επαφή και σχέση – Ένταξη ‐ Συζήτηση – Ανταλλαγή – Αίσθηση της πραγματικότητας – Αμοιβαιότητα «Τελετουργική  Κανόνας συμμετρίας ισότητα ή ανισότητα»  Κανόνας συμπληρωματικότητας Πρόσβασης Σηματοδοτούν και διευκολύνουν τις «ευαίσθητες» στιγμές των σχέσεων Επικύρωσης + Τελετουργικά συντήρησης Επισφραγίζουν τις θεμελιώδεις αμοιβαίες προσμονές και ψυχολογικές ανάγκες Επανόρθωσης Αποσκοπούν στην αλλαγή της σημασίας μιας πράξης, έτσι ώστε από προσβλητική να θεωρηθεί αποδεκτή Παραβίασης Αρνητική όψη: Μη τήρηση του κώδικα Θετική όψη: Εμπρόθετη προσβολή του άλλου