Καρδιακό Σύστημα - Μορφολογία και Σύνθεση PDF

# ΚΙΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ## Η ΚΑΡΔΙΑ ### Εξωτερική μορφολογία Η καρδιά είναι ένα κοίλο, μυώδες σπλάγχνο που περικλείεται μέσα σε έναν ινορρογόνο σάκο, το περικάρδιο. Εντοπίζεται στην κάτω μοίρα του πρόσθιου μεσοπνευμόνιου χώρου, πίσω από το σώμα του στέρνου και τον 3°-6° πλευρικό χόνδρο. Τα δύο τριτ...

# ΚΙΚΛΟΦΟΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ## Η ΚΑΡΔΙΑ ### Εξωτερική μορφολογία Η καρδιά είναι ένα κοίλο, μυώδες σπλάγχνο που περικλείεται μέσα σε έναν ινορρογόνο σάκο, το περικάρδιο. Εντοπίζεται στην κάτω μοίρα του πρόσθιου μεσοπνευμόνιου χώρου, πίσω από το σώμα του στέρνου και τον 3°-6° πλευρικό χόνδρο. Τα δύο τριτημόρια της βρίσκονται αριστερά από το μέσο επίπεδο του σώματος, ενώ το άλλο δεξιά. Το μέγεθος της καρδιάς ποικίλλει ανάλογα με το φύλο, την ηλικία, το βάρος και το μήκος του σώματος και ισούται περίπου με το μέγεθος της γροθιάς του ατόμου. Το σχήμα της καρδιάς στον ζώντα άνθρωπο ποικίλλει, ανάλογα με τη φάση της συστολής στην οποία βρίσκεται. Η πτωματική καρδιά έχει σχήμα τρίπλευρης πυραμίδας, της οποίας η βάση φέρεται προς τα επάνω, δεξιά και πίσω, ενώ η κορυφή προς τα κάτω, αριστερά και εμπρός, πλησιάζοντας έτσι το οριζόντιο επίπεδο. Παράλληλα η καρδιά παρουσιάζει στροφή γύρω από τον επιμήκη άξονά της, έτσι ώστε το δεξιό της ημιμόριο να στρέφεται προς τα εμπρός. Η καρδιά εμφανίζει: τέσσερις επιφάνειες (πρόσθια, κάτω, δεξιά και αριστερή), τρία χείλη (δεξιό, αριστερό και οπίσθιο), βάση και κορυφή. - Η πρόσθια (ή στερνοπλευρική) επιφάνεια: Αυτή χωρίζεται με τη στεφανιαία αύλακα σε κολπικό και κοιλιακό μέρος. Το κολπικό μέρος στη μεσότητά του δεν διακρίνεται (γιατί καλύπτεται από την πνευμονική αρτηρία και την αορτή), ενώ δεξιά και αριστερά αποτελείται από δύο προσεκβολές των κόλπων, το δεξιό και αριστερό ωτίο της καρδιάς. Το κοιλιακό μέρος παρουσιάζει την πρόσθια επιμήκη (ή μεσοκοιλιακή) αύλακα, που υποδέχεται τον πρόσθιο κατιόντα κλάδο της αριστερής στεφανιαίας αρτηρίας. Η πρόσθια επιφάνεια της καρδιάς σχετίζεται με το στέρνο και τον 3°-6° πλευρικό χόνδρο, ανάμεσα στα οποία και στην καρδιά παρεμβάλλεται το πρόσθιο μέρος των πνευμόνων και ο υπεζωκότας. Αντίστοιχα όμως προς το αριστερό ημιμόριο του κατώτερου τμήματος του σώματος του στέρνου και αριστερά από αυτό η καρδιά έρχεται σε άμεση σχέση με το πρόσθιο θωρακικό τοίχωμα. - Η κάτω (ή διαφραγματική) επιφάνεια: Χωρίζεται από τη βάση της καρδιάς με τη στεφανιαία αύλακα, και εμφανίζει επιμήκως την οπίσθια επιμήκη (ή μεσοκοιλιακή) αύλακα, η οποία υποδέχεται τον οπίσθιο κατιόντα κλάδο της δεξιάς στεφανιαίας αρτηρίας. Η επιφάνεια αυτή σχηματίζεται από τις κοιλίες της καρδιάς (και κυρίως από την αριστερή), και εδράζεται στο τενόντιο κέντρο του διαφράγματος, φερόμενη οριζόντια. - Η αριστερή πνευμονική επιφάνεια: Σχηματίζεται κυρίως από την αριστερή κοιλία και σχετίζεται με τον καρδιακό βόθρο του αριστερού πνεύμονα, από τον οποίο διαχωρίζεται με το περικάρδιο και τον μεσοπνευμόνιο υπεζωκότα. - Η δεξιά πνευμονική επιφάνεια: Σχηματίζεται από το έξω τοίχωμα του δεξιού κόλπου, της άνω και κάτω κοίλης φλέβας. Έρχεται σε σχέση με τον καρδιακό βόθρο του δεξιού πνεύμονα από τον οποίο διαχωρίζεται με το περικάρδιο και τον υπεζωκότα. - Το δεξιό χείλος: Είναι οξύ και χωρίζει την πρόσθια από την κάτω επιφάνεια της καρδιάς. - Το αριστερό χείλος: Είναι αμβλύ και χωρίζει την πρόσθια από την αριστερή επιφάνεια - Το οπίσθιο χείλος: Είναι ασαφές και χωρίζει την αριστερή από την κάτω επιφάνεια της καρδιάς. - Η βάση της καρδιάς: Σχηματίζεται από τους δύο κόλπους, έχει τετράπλευρο περίπου σχήμα και χωρίζεται με την μεσοκόλπια αύλακα σε δύο τμήματα, από τα οποία το αριστερό (μεγαλύτερο) ανήκει στον αριστερό κόλπο και διατρυπάται από τις τέσσερις πνευμονικές φλέβες, ενώ το δεξιό ανήκει στον δεξιό κόλπο και διατρυπάται από την άνω και κάτω κοίλη φλέβα. - Η κορυφή της καρδιάς: Σχηματίζεται από την κορυφή της αριστερής κοιλίας. Λίγο πιο δεξιά από αυτήν βρίσκεται η εντομή της κορυφής της καρδιάς, που αντιστοιχεί εσωτερικά στην κορυφή της δεξιάς κοιλίας. ## Ο δεξιός κόλπος Ο δεξιός κόλπος εμφανίζει έξι τοιχώματα: Το έξω, το έσω, το άνω, το κάτω, το πρόσθιο και το οπίσθιο. - Το έξω τοίχωμα: Εμφανίζει τους κτενιοειδείς μυς που καταλήγουν σε μια λοξή μυϊκή ακρολοφία, την τελική ακρολοφία. Εμφανίζει επίσης και το δεξιό ωτίο της καρδιάς, στο εσωτερικό του οποίου οι κτενιοειδείς μυς είναι αφθονότεροι. - Το έσω τοίχωμα: Σχηματίζεται από τη δεξιά επιφάνεια του μεσοκόλπιου διαφράγματος και εμφανίζει ένα ωοειδές εντύπωμα, τον ωοειδή βόθρο, που αντιστοιχεί στο ωοειδές τρήμα της καρδιάς του εμβρύου. Ο βόθρος αυτός αφορίζεται από επάνω και εμπρός από μια μηνοειδή πτυχή που καλείται ωοειδής δακτύλιος (του Vieussens) ή σκέλος του ωοειδή βόθρου. - Το άνω τοίχωμα: Εμφανίζει την εκβολή της άνω κοίλης φλέβας. - Το κάτω τοίχωμα: Εμφανίζει προς τα πίσω το στόμιο της κάτω κοίλης φλέβας και προς τα εμπρός το στόμιο του στεφανιαίου κόλπου. Το στόμιο της κάτω κοίλης φλέβας αφορίζεται από εμπρός από τη βαλβίδα της κάτω κοίλης φλέβας (του Eustachio), ενώ το στόμιο του στεφανιαίου κόλπου αφορίζεται από έξω από τη βαλβίδα του στεφανιαίου κόλπου (του Thebesius). Στην κατώτερη μοίρα του μεσοκόλπιου διαφράγματος υπάρχει ο τένοντας της βαλβίδας της κάτω κοίλης φλέβας που είναι προέκταση του δεξιού ινώδους τριγώνου. - Το πρόσθιο τοίχωμα: Εμφανίζει το δεξιό κολποκοιλιακό στόμιο, με το οποίο ο δεξιός κόλπος έρχεται σε επικοινωνία με τη δεξιά κοιλία. - Το οπίσθιο τοίχωμα: Εμφανίζει το μεσοφλεβικό φύμα (του Lower), που βρίσκεται ανάμεσα στην εκβολή της άνω και της κάτω κοίλης φλέβας. ## Ο αριστερός κόλπος Και αυτός εμφανίζει έξι τοιχώματα. Από αυτά: - Το άνω και το κάτω τοίχωμα είναι λεία, ενώ το πρόσθιο τοίχωμα εμφανίζει το αριστερό κολποκοιλιακό στόμιο, με το οποίο ο αριστερός κόλπος επικοινωνεί με την αριστερή κοιλία. - Το οπίσθιο τοίχωμα: Εμφανίζει τις εκβολές των πνευμονικών φλεβών. - Το έξω τοίχωμα: Εμφανίζει το στόμιο του αριστερού ωτίου της καρδιάς, ενώ το έσω τοίχωμα σχηματίζεται από το μεσοκόλπιο διάφραγμα και εμφανίζει μια πτυχή, τη βαλβίδα του ωοειδή βόθρου. - Το μεσοκόλπιο διάφραγμα: Χωρίζει τέλεια τους δύο κόλπους. Από τις δύο του επιφάνειες η δεξιά είναι μεγαλύτερη στην οβελιαία διάμετρό της, γι' αυτό ο δεξιός κόλπος είναι βαθύτερος από τον αριστερό. ## Τα κοινά γνωρίσματα των κοιλιών Κάθε κοιλία εμφανίζει στο εσωτερικό της τις μυϊκές δοκίδες και τους θηλοειδείς μυς. Επίσης στη βάση της εμφανίζει δύο στόμια, το κολποκοιλιακό διαμέσου του οποίου επικοινωνεί με τον σύστοιχο κόλπο και το αρτηριακό στόμιο, από το οποίο εκφύεται δεξιά η πνευμονική αρτηρία και αριστερά η ανιούσα αορτή. Και τα δύο στόμια αποφράσσονται από βαλβίδες. - Οι μυϊκές δοκίδες είναι κυλινδρόμορφες παχύνσεις του μυοκάρδιου, που επενδύονται από το ενδοκάρδιο. Αυτές προσδίδουν στην εσωτερική επιφάνεια των κοιλιών σπογγώδη όψη. - Οι θηλοειδείς μύες είναι κωνοειδείς μύες, που περιβάλλονται από το ενδοκάρδιο. Η βάση τους συνάπτεται με το μυοκάρδιο, ενώ η κορυφή τους μεταπίπτει σε λεπτούς τένοντες, τις τενόντιες χορδές, με τις οποίες οι μύες προσφύονται στις γλωχίνες των κολποκοιλιακών βαλβίδων. - Το κολποκοιλιακό στόμιο και η βαλβίδα του: Το κολποκοιλιακό στόμιο κάθε κοιλίας βρίσκεται στο οπίσθιο μέρος της βάσης της και αποφράσσεται από τη σύστοιχη κολποκοιλιακή βαλβίδα. Κάθε κολποκοιλιακή βαλβίδα προσομοιάζει με χωνί του οποίου το ευρύ τμήμα προσφύεται στην περιφέρεια του σύστοιχου κολποκοιλιακού στομίου (ινώδη δακτυλίου), ενώ το στενό μέρος του κρέμεται μέσα στην κοιλία και αποτελείται από δύο ή τρία τριγωνικά πέταλα, τις γλωχίνες. Κάθε γλωχίνα περιβάλλεται από ενδοκάρδιο, και εμφανίζει δύο επιφάνειες, την έσω (αξονική) και την έξω (τοιχική), καθώς και δύο χείλη, το άνω (βασικό), που προσφύεται στον ινώδη δακτύλιο και το κάτω (ελεύθερο), όπου προσφύονται οι τενόντιες χορδές. - Το αρτηριακό στόμιο και η βαλβίδα του: Το αρτηριακό στόμιο κάθε κοιλίας, μικρότερο από το κολποκοιλιακό, εντοπίζεται στο πρόσθιο μέρος της βάσης της και αποφράσσεται από την αντίστοιχη βαλβίδα. Καθεμιά από τις βαλβίδες αυτές αποφράσσεται από τις μηνοειδείς (ή σιγμοειδείς) γλωχίνες, που είναι τρεις, δεξιά κι αριστερά. Είναι πτυχές του ενδοκάρδιου, που έχουν σχήμα χελιδονοφωλιάς. Καθεμιά από αυτές εμφανίζει δύο χείλη, το κάτω που προσφύεται στο αρτηριακό στόμιο, και το άνω. Επίσης εμφανίζει δύο επιφάνειες, την έσω (ή αξονική) και την έξω (ή τοιχική), η οποία μαζί με το τοίχωμα της πνευμονικής αρτηρίας ή της ανιούσας αορτής αφορίζει τον μηνοειδή κόλπο (του Valsava). Στη μεσότητα του ελεύθερου χείλους των μηνοειδών γλωχίνων βρίσκεται ένα οζίδιο, το φύμα του Arantius. ## Η δεξιά κοιλία Η δεξιά κοιλία έχει σχήμα τρίπλευρης πυραμίδας και εμφανίζει τρία τοιχώματα (πρόσθιο, κάτω και έσω), βάση και κορυφή. - Το πρόσθιο τοίχωμα: Αντιστοιχεί στην πρόσθια επιφάνεια της καρδιάς και εμφανίζει πολλές μυϊκές δοκίδες και κυρίως τον πρόσθιο θηλοειδή μυ. Αυτός εκφύεται κοντά στην κορυφή της κοιλίας, και καταφύεται με τενόντιες χορδές στην πρόσθια και οπίσθια γλωχίνα της τριγλώχινας βαλβίδας. - Το κάτω τοίχωμα: Αντιστοιχεί στη διαφραγματική επιφάνεια της καρδιάς και εμφανίζει 1-3 μικρούς θηλοειδείς μυς, τους κάτω θηλοειδείς, που προσφύονται με τενόντιες χορδές στην κάτω και έσω γλωχίνα της τριγλώχινας. - Το έσω τοίχωμα: Αντιστοιχεί στη δεξιά επιφάνεια του μεσοκοιλιακού διαφράγματος και εμφανίζει την τοξοειδή ακρολοφία ή διαφραγματοχειλική δοκίδα (του Leonardo da Vinci), κάτω από την οποία πορεύεται το δεξιό σκέλος του δεματίου του His. Από το άνω μέρος του τοιχώματος εκφύεται ο έσω θηλοειδής μυς (του Luschka ή του αρτηριακού κώνου), οι τενόντιες χορδές του οποίου προσφύονται στην πρόσθια γλωχίνα της τριγλώχινας βαλβίδας. - Η βάση της δεξιάς κοιλίας: Εμφανίζει προς τα πίσω το δεξιό κολποκοιλιακό στόμιο, ενώ μπροστά και αριστερά το δεξιό αρτηριακό στόμιο. - Το δεξιό κολποκοιλιακό στόμιο: Αποφράσσεται από την τριγλώχινα βαλβίδα, που εμφανίζει τρεις γλωχίνες, την πρόσθια, την κάτω και την έσω. Στο ελεύθερο χείλος των γλωχίνων αυτών προσφύονται οι τενόντιες χορδές των θηλοειδών μυών με τέτοιο τρόπο ώστε κάθε γλωχίνα να δέχεται τενόντιες χορδές όχι μόνο από τον σύστοιχο θηλοειδή μυ αλλά και από τους γειτονικούς. Η τριγλώχινα βαλβίδα επιτρέπει τη δίοδο του αίματος από τον δεξιό κόλπο προς τη δεξιά κοιλία. - Το δεξιό αρτηριακό στόμιο (=της πνευμονικής αρτηρίας): Αποφράσσεται από την πνευμονική βαλβίδα που αποτελείται από τρεις μηνοειδείς γλωχίνες, την πρόσθια, τη δεξιά και την αριστερή. Οι γλωχίνες αυτές επιτρέπουν τη δίοδο του αίματος από τη δεξιά κοιλία προς την πνευμονική αρτηρία. Η βάση της δεξιάς κοιλίας σχηματίζει μια χωνοειδή προσεκβολή προς τα επάνω που λέγεται αρτηριακός κώνος της δεξιάς κοιλίας ή πρόδομος της πνευμονικής αρτηρίας. Από τον αρτηριακό κώνο εκφύεται η πνευμονική αρτηρία. - Η κορυφή της δεξιάς κοιλίας: Εμφανίζει πολλές μυϊκές δοκίδες και αντιστοιχεί εξωτερικά στην εντομή της κορυφής της καρδιάς. ## Η αριστερή κοιλία Η αριστερή κοιλία έχει σχήμα κώνου, αποπλατυσμένου από τα πλάγια και εμφανίζει δύο τοιχώματα, το έσω και το έξω, βάση και κορυφή. - Το έσω τοίχωμα σχηματίζεται από το μεσοκοιλιακό διάφραγμα, ενώ το έξω τοίχωμα αντιστοιχεί στην αριστερή επιφάνεια της καρδιάς. Τα δύο αυτά τοιχώματα, συνδέονται μεταξύ τους σχηματίζοντας πρόσθια και οπίσθια γωνία, από τις οποίες εκφύονται ο πρόσθιος και ο οπίσθιος θηλοειδής μυς Οι τενόντιες χορδές του προσθίου θηλοειδή μυός καταφύονται στο πρόσθιο ημιμόριο, ενώ οι χορδές του οπίσθιου στο οπίσθιο ημιμόριο των δύο γλωχίνων της μιτροειδούς βαλβίδας. - Η βάση της αριστερής κοιλίας: Εμφανίζει προς τα πίσω το αριστερό κολποκοιλιακό στόμιο και μπροστά το αορτικό στόμιο. - Το αριστερό κολποκοιλιακό στόμιο αποφράσσεται από τη διγλώχινα (ή μιτροειδή) βαλβίδα, η οποία αποτελείται από δύο γλωχίνες, την έσω (πρόσθια) και την έξω (οπίσθια). - Το αορτικό στόμιο βρίσκεται μπροστά και δεξιά από το αριστερό κολποκοιλιακό στόμιο και αποφράσσεται από την αορτική βαλβίδα που αποτελείται από τρεις μηνοειδείς γλωχίνες (την οπίσθια, τη δεξιά και την αριστερή). Ανάμεσα στις γλωχίνες αυτές και το τοίχωμα της ανιούσας αορτής σχηματίζονται οι τρεις μηνοειδείς κόλποι (του Valsava). Από τον δεξιό και τον αριστερό μηνοειδή κόλπο εκφύονται η δεξιά και η αριστερή στεφανιαία αρτηρία της καρδιάς. ## Το μεσοκοιλιακό διάφραγμα Οι δύο κοιλίες χωρίζονται η μια από την άλλη με το μεσοκοιλιακό διάφραγμα. Το σχήμα του είναι τριγωνικό και η βάση του αντιστοιχεί στη βάση των κοιλιών, η κορυφή του στην κορυφή της καρδιάς, ενώ τα χείλη του στην πρόσθια και οπίσθια μεσοκοιλιακή αύλακα. Το μεσοκοιλιακό διάφραγμα είναι παχύ και μυώδες, εκτός από το ανώτερο 1/5 του που είναι λεπτό και άμυο και λέγεται υμενώδες (ή διαφανές) διάφραγμα. Το υμενώδες διάφραγμα είναι σημαντικό γιατί σ' αυτό γίνεται η απόσχιση του κολποκοιλιακού δεματίου στα δύο του σκέλη. ## Ο ινώδης σκελετός της καρδιάς Ο ινώδης σκελετός της καρδιάς αποτελείται κυρίως από τους **τέσσερις ινώδεις δακτυλίους**, που περιβάλλουν τα κολποκοιλιακά και τα αρτηριακά στόμια των κοιλιών. Οι κολποκοιλιακοί δακτύλιοι χωρίζουν το μυοκάρδιο των κόλπων από το μυοκάρδιο των κοιλιών. Εξωτερικά αντιστοιχούν στη στεφανιαία αύλακα και χρησιμεύουν ακόμα για την έκφυση των γλωχίνων των βαλβίδων. Οι αρτηριακοί δακτύλιοι αφορίζουν τα αρτηριακά στόμια και χρησιμεύουν για την έκφυση της ανιούσας αορτής και της πνευμονικής αρτηρίας, καθώς και των μηνοειδών γλωχίνων τους. Μεταξύ των ινωδών δακτυλίων του αριστερού κολποκοιλιακού και του αορτικού στομίου προκύπτει από τη σύμφυσή τους το αριστερό και δεξιό ινώδες τρίγωνο. ## Το εργατικό μυοκάρδιο Το μυοκάρδιο, που είναι ο παχύτερος και σπουδαιότερος χιτώνας της καρδιάς, αποτελείται από συγκυτιώδες δίκτυο γραμμωτών μυϊκών ινών, που διαφέρουν από τις ίνες των σκελετικών μυών. Το μυοκάρδιο είναι λεπτότερο στους κόλπους και παχύτερο στις κοιλίες. Μεταξύ των δύο κοιλιών το παχύτερο μυοκάρδιο εμφανίζει η αριστερή κοιλία. Οι διαφορές αυτές οφείλονται στο διαφορετικό μηχανικό έργο, που επιτελούν τα διάφορα μέρη της καρδιάς. Το μυοκάρδιο διακρίνεται στο **μυοκάρδιο των κόλπων** και στο **μυοκάρδιο των κοιλιών**, τα οποία διαχωρίζονται με τους δύο κολποκοιλιακούς ινώδεις δακτυλίους. Η μόνη σύνδεση ανάμεσα στα δύο αυτά μυοκάρδια γίνεται με το κολποκοιλιακό δεμάτιο. Το μυοκάρδιο των κόλπων απαρτίζεται από την επιπολής στιβάδα που αποτελείται από τις κοινές δεσμίδες των κόλπων και την εν τω βάθει στιβάδα που αποτελείται από τις ίδιες δεσμίδες των κόλπων (αγκυλοειδείς και δακτυλιοειδείς). Το μυοκάρδιο των κοιλιών εμφανίζει επιπολής, μέση και εν τω βάθει στιβάδα. ## Το αγωγό μυοκάρδιο ή σύστημα της αγωγής των διεγέρσεων στην καρδιά Το αγωγό μυοκάρδιο αποτελείται κυρίως από εμβρυϊκές μυϊκές ίνες (ίνες του Purkinje) οι οποίες μαζί με νευρικά κύτταρα και νευρικές ίνες αποτελούν το λεγόμενο σύστημα της αγωγής των διεγέρσεων, στο οποίο διακρίνονται δύο μοίρες, η **φλεβοκολπική** και η **κολποκοιλιακή**. - Η φλεβοκολπική μοίρα αποτελείται από ένα μικρό σωμάτιο, που βρίσκεται στο τοίχωμα του δεξιού κόλπου, ανάμεσα στην εκβολή της άνω κοίλης φλέβας και του δεξιού ωτίου της καρδιάς και το οποίο καλείται **φλεβώδης κόμβος** ή **φλεβόκολπος** (των Keith-Flack). Ο κόμβος αυτός θεωρείται σαν το πρωτεύον κέντρο παραγωγής διεγέρσεων στην καρδιά. - Η κολποκοιλιακή μοίρα αποτελείται από τον **κολποκοιλιακό κόμβο** και το **κολποκοιλιακό δεμάτιο**. - Ο **κολποκοιλιακός κόμβος** (των Aschoff-Tawara) βρίσκεται στην κάτω μοίρα της δεξιάς επιφάνειας του μεσοκολπικού διαφράγματος, μπροστά από το στόμιο του στεφανιαίου κόλπου και θεωρείται ότι αποτελεί το δευτερεύον κέντρο της καρδιάς. Από τον κόμβο αυτόν αρχίζει το **κολποκοιλιακό δεμάτιο** (του His), του οποίου το στέλεχος φθάνει στο υμενώδες μεσοκοιλιακό διάφραγμα, όπου αποσχίζεται στα δύο σκέλη του. Τα δύο αυτά σκέλη πορεύονται ακολούθως κάτω από το ενδοκάρδιο των κοιλιών, δεξιά και αριστερά από το μυώδες μεσοκοιλιακό διάφραγμα. Φθάνουν μέχρι τη βάση των θηλοειδών μυών, όπου καταλήγουν με άφθονες ίνες του Purkinje. Σε όλη του την πορεία το δεμάτιο του His είναι απομονωμένο από το υπόλοιπο μυοκάρδιο με ινώδες έλυτρο. ## Τα αγγεία και τα νεύρα της καρδιάς - **Οι αρτηρίες:** Η καρδιά αιματώνεται από τη δεξιά και την αριστερή στεφανιαία αρτηρία, που εκφύονται από την αρχή της ανιούσας αορτής. - **Η δεξιά στεφανιαία αρτηρία** εκφύεται από τον δεξιό μηνοειδή κόλπο της ανιούσας αορτής και πορεύεται στην αρχή μέσα στη στεφανιαία αύλακα με κατεύθυνση προς το δεξιό χείλος της καρδιάς. Κατόπιν φέρεται στη διαφραγματική επιφάνεια της καρδιάς, όπου και πορεύεται ως οπίσθιος κατιών κλάδος μέσα στην οπίσθια επιμήκη αύλακα. Κατά την πορεία της, χορηγεί: την αρτηρία του κώνου, την αρτηρία του φλεβόκομβου, τους κολποκοιλιακούς κλάδους (για κόλπους, κοιλίες, κολποκοιλιακό κόμβο), τους κολπικούς κλάδους, τη δεξιά επιχείλια αρτηρία (πορεύεται στο δεξιό χείλος), την αρτηρία του κολποκοιλιακού κόμβου και τον διάμεσο κολπικό κλάδο για το οπίσθιο τοίχωμα του δεξιού κόλπου. Να σημειωθεί ότι ο οπίσθιος κατιών κλάδος εκφύεται στο 80-85% από τη δεξιά στεφανιαία αρτηρία (δεξιά επικρατούσα στεφανιαία κυκλοφορία), ενώ σε ποσοστό 10-15% από τον περισπώμενο κλάδο της αριστερής στεφανιαίας αρτηρίας (αριστερή επικρατούσα στεφανιαία κυκλοφορία). - **Η αριστερή στεφανιαία αρτηρία** εκφύεται από τον αριστερό μηνοειδή κόλπο της ανιούσας αορτής και πορεύεται μέσα στη στεφανιαία αύλακα, πίσω από την πνευμονική αρτηρία. Αποσχίζεται γρήγορα σε δύο κλάδους, τον πρόσθιο κατιόντα, ο οποίος πορεύεται μέσα στην πρόσθια επιμήκη αύλακα,και τον περισπώμενο, που φέρεται αρχικά προς τα πίσω και αριστερά κάτω από το αριστερό ωτίο και στη συνέχεια ανακάμπτει προς τα κάτω, κατά μήκος του αριστερού χείλους της καρδιάς. - **Ο πρόσθιος κατιών (ή μεσοκοιλιακός ή επιμήκης) κλάδος** χορηγεί: την αρτηρία του κώνου, τον πλάγιο κλάδο (για το προσθιοπλάγιο τοίχωμα της αριστερής κοιλίας) και τους μεσοκοιλιακούς διαφραγματικούς κλάδους. - **Ο περισπώμενος κλάδος** χορηγεί : τον κολπικό αναστομωτικό κλάδο (διέρχεται από τον αριστερό στον δεξιό κόλπο), τους κολπικούς κλάδους, τον διάμεσο κολπικό κλάδο (για την άνω κοίλη φλέβα και τον φλεβόκομβο), τους κολποκοιλιακούς κλάδους, την αριστερή επιχείλια αρτηρία (πορεύεται στο αριστερό χείλος της καρδιάς) και τον οπίσθιο αριστερό κοιλιακό κλάδο. Οι δύο στεφανιαίες αρτηρίες εμφανίζουν πολλές αναστομώσεις μεταξύ τους, απόφραξή τους όμως μπορεί να επιφέρει το θάνατο, γι' αυτό και θεωρούνται ως λειτουργικά τελικές αρτηρίες. - **Οι φλέβες:** Η κυριότερη φλέβα του τοιχώματος της καρδιάς είναι ο **στεφανιαίος κόλπος**, ο οποίος σχηματίζεται από τη συμβολή της μείζονας, της ελάσσονς και της μέσης φλέβας της καρδιάς. - **Ο στεφανιαίος κόλπος** (με μήκος 3 εκατοστά) βρίσκεται εγκάρσια μέσα στη στεφανιαία αύλακα, στην κάτω επιφάνεια της καρδιάς, μεταξύ αριστερού κόλπου και αριστερής κοιλίας και φερόμενος προς τα δεξιά εκβάλλει στο κάτω τοίχωμα του δεξιού κόλπου. Οι συμβολές του είναι: - **Η μείζων φλέβα** (αριστερή στεφανιαία της καρδιάς), η οποία αρχίζει από την πρόσθια επιφάνεια της καρδιάς (πρόσθια μεσοκοιλιακή φλέβα). Πορεύεται αρχικά στην πρόσθια επιμήκη αύλακα, στη συνέχεια ανακάμπτει προς τα αριστερά, πορευόμενη μέσα στη στεφανιαία αύλακα και τελικά στο στεφανιαίο κόλπο. Κατά την πορεία της δέχεται την εκβολή της αριστερής επιχείλιας φλέβας. - **Η ελάσσων φλέβα** (δεξιά στεφανιαία της καρδιάς), η οποία αντιστοιχεί στη δεξιά στεφανιαία αρτηρία, πορεύεται στο δεξιό ημιμόριο της στεφανιαίας αύλακας και εκβάλλει τελικά στο στεφανιαίο κόλπο. Δέχεται την εκβολή της δεξιάς επιχείλιας και των πρόσθιων φλεβών της καρδιάς. - **Η μέση φλέβα** (οπίσθια μεσοκοιλιακή), η οποία αντιστοιχεί στον οπίσθιο κατιόντα κλάδο της δεξιάς στεφανιαίας αρτηρίας,πορεύεται στην οπίσθια επιμήκη αύλακα και εκβάλλει τελικά στον στεφανιαίο κόλπο. - **Η λοξή φλέβα του αριστερού κόλπου** (του Marsall), που φέρεται σε πτυχή του επικαρδίου επάνω στο οπίσθιο τοίχωμα του αριστερού κόλπου και πορεύεται λοξά προς τα επάνω και αριστερά προς τις αριστερές πνευμονικές φλέβες. - **Η οπίσθια φλέβα της αριστερής κοιλίας**, η οποία αθροίζει φλεβικό αίμα από την αριστερή επιφάνεια της καρδιάς. Υπάρχουν και οι ελάχιστες φλέβες της καρδιάς (του Thebesius) που βρίσκονται μέσα στο μυοκάρδιο και εκβάλλουν με μικρά στόμ