Ανατομία των Εξαρτημάτων του Δέρματος (1ο - Ράλλης Ε)

Ανατομία των εξαρτημάτων του δέρματος Ευστάθιος Α. Ράλλης Αναπλ. Καθηγητής Δερματολογίας – Αφροδισιολογίας ΠΑ.Δ.Α.  Δέρμα Καλύπτει όλη την Το μεγαλύτερο Καθρέφτης υγείας...

Ανατομία των εξαρτημάτων του δέρματος Ευστάθιος Α. Ράλλης Αναπλ. Καθηγητής Δερματολογίας – Αφροδισιολογίας ΠΑ.Δ.Α.  Δέρμα Καλύπτει όλη την Το μεγαλύτερο Καθρέφτης υγείας εξωτερική επιφάνεια του ανθρώπινο όργανο σώματος Μεταπίπτει στους βλεννογόνους των φυσικών στομίων 15% του βάρους του Επιφάνεια: 1,6-1,9 m2 (οφθαλμοί, στόμα, μύτη, σώματος γεννητικά όργανα, πρωκτός)  Εμβρυολογία του δερματος Εξώδερμα: επιδερμίδα και εξαρτήματα Μεσόδερμα: χόριο και υπόδερμα  Λειτουργίες του δέρματος Θερμορυθμιστική Προστατευτική Μεταβολική Αισθητήριο όργανο Απεκκριτική Απορροφητική Ανοσοποιητική  Eπιδερμίδα Χόριο Yπόδερμα Πάχος: 1-2 mm Πάχος: 0,5 mm στα βλέφαρα Πάχος: 6 mm στις παλάμες  Στιβάδες της επιδερμίδας Κεράτινη Στιβάδα (Stratum Corneum) Διαυγής στιβάδα (Stratum Lucidum) Κοκκιώδης Στιβάδα (Stratum Granulosum) Ακανθωτή Στιβάδα (Stratum Spinosum) Βασική Στιβάδα (Stratum Germinativum)  Αναπτύσσεται από το εξώδερμα. Πολύστιβο πλακώδες κερατινοποιημένο επιθήλιο. Δεν έχει αιμοφόρα και λεμφοφόρα αγγεία. Επιδερμίδα Τρέφεται μέσω διάχυσης από τα αγγεία του χορίου. Διαθέτει άφθονες αισθητικές νευρικές απολήξεις. Τα κερατινοκύτταρα της επιδερμίδας συμμετέχουν στην άμυνα του οργανισμού.  Κερατινοκύτταρα Μελανινοκύτταρα Κύτταρα της επιδερμίδας Κύτταρα του Langerhans Κύτταρα Merkel  1 στίχος κυττάρων με έντονη μιτωτική δραστηριότητα. Κυλινδρικά ή κυβοειδή κύτταρα. Μεγάλοι ωοειδείς υπερχρωματικοί πυρήνες. Βασική ή Τα κύτταρα ενώνονται μεταξύ τους μητρική και με τα κύτταρα της υπερκείμενης στιβάδας με δεσμοσώματα. στιβάδα Τα ημιδεσμοσώματα βοηθούν στην (Stratum σύνδεση κυττάρων της βασικής basale) στιβάδας με την βασική μεμβράνη η οποία διαχωρίζει το χόριο από την επιδερμίδα. Τα δεσμοσώματα και τα ημιδεσμοσώματα παρέχουν μεγάλη προσκολλητικότητα και αντοχή στις μηχανικές δυνάμεις.  6-15 στίχοι πολυεδρικών και αποπεπλατυσμένων κυττάρων. Ακανθωτή ή μαλπιγιανή στιβάδα Κύτταρα μεταξύ τους στερεά συνδεδεμένα. (Stratum spinosum) Τονικά νημάτια τα οποία είναι σημαντικά για τη διατήρηση της συνοχής.  1-4 στίχοι ρομβοειδών ή αποπλατυσμένων κυττάρων Κοκκιώδης Κεντρικός πυρήνας στιβάδα (Stratum granulosum) Κοκκία κερατοϋαλίνης Πεταλοειδή κοκκία  Μεταξύ κοκκιώδους και κεράτινης στιβάδας Σε παλάμες και πέλματα ∆ιαυγής στιβάδα (Stratum lucidum) 1-3 στίχοι επίπεδων και απύρηνων κυττάρων Πρωτόπλασμα με αθροίσματα ινιδίων κερατίνης μέσα σε θεμέλιο ουσία  15-30 στίχοι αποπλατυσμένων απύρηνων κυττάρων Κυτταρόπλασμα πλούσιο σε Κερατίνη στιβάδα κερατίνη (Stratum Στα επιφανειακά στρώματα τα corneum) κύτταρα χάνουν την ενότητα τους (stratum disjunctum) Η δύναμη και η ανθεκτικότητα που παρατηρείται στην κερατίνη στιβάδα οφείλεται στην παρουσία δισουλφικών δεσμών Χόριο Στηρίζει την επιδερμίδα Χωρίζεται σε 2 Ίνες (κολλαγόνες, τμήματα: το δικτυωτές, θηλώδες και το ελαστικές) δικτυωτό Αποτελείται από: Κύτταρα Στο χόριο βρίσκονται: Βασική ή θεμέλια Αιμοφόρα αγγεία, ουσία Νεύρα, Εξαρτήματα δέρματος Κύτταρα του χορίου Ιστιοκύτταρα- Μαστοκύτταρα ή Ινοβλάστες μακροφάγα σιτευτικά κύτταρα Λεμφοκύτταρα Πλασματοκύτταρα Ίνες του χορίου Κολλαγόνες Δικτυωτές Ελαστικές Υπόδερμα Αποτελείται από χαλαρό συνδετικό ιστό και δεσμίδες κολλαγόνων ινών. Χωρίζεται σε λόβια από ινώδη διαφραγμάτια. Σημαντικό για τη θερμορύθμιση και για την αποθήκευση θρεπτικών ουσιών στον οργανισμό. Εξαρτήματα του δέρματος Τρίχες Νύχια Σμηγματογόνοι αδένες Ιδρωτοποιοί αδένες (Αποκρινείς - Εκκρινείς)  Τρίχες Κεράτινοι σχηματισμοί της επιδερμίδας κυλινδρικού και νηματοειδούς σχήματος Ανατομία της τρίχας Ανώτερος θύλακος Υπεραδενική περιοχή, κολεός ή χοάνη (infludibulum) Ισθμός Περιοχή του εξογκώματος (Bulge) Κατώτερος θύλακος Υπερβολβική μοίρα (εξωτερικός και εσωτερικός επιθηλιακός χιτώνας και το στέλεχος) Βολβός (Bulb) Βολβός To κατώτερο τμήμα του τριχικού θυλάκου. Περιβάλει τη χοριακή θηλή. Περιέχει τα μητρικά κύτταρα. Τα κερατινοκύτταρα της μήτρας πολλαπλασιάζονται για να δημιουργήσουν το στέλεχος της τρίχας.  Συνολικός αριθμός τριχικών θυλάκων στο σώμα: 5.000.000 Οι 100.000 – 150.000 σε διάφορα στάδια ανάπτυξης Συνολικός αριθμός 2 τριχών (1) Νεογνά: 1135/ cm 20-30 ετών: 615/cm2 30-50 ετών: 485 /cm2  >80: 435 /cm2 Αύξηση: 0.35mm/μέρα - 1cm/μήνα Συνολικός αριθμός τριχών (2) Πυκνότητα και σχήμα ανάλογη με θέση και φυλή Πυκνότητα γενείου > τριχωτού κεφαλής > κνημών Διαφέρουν ανά / σε… άτομο ηλικία φύλο φυλή μέγεθος σχήμα πυκνότητα Τύποι τριχώματος Εμβρυικό χνοώδες (Lanugo hair) Χνοώδες (Vellus hair) : < 30 μm / 1-2 cm (δεν έχουν μυελό) Ενδιάμεσο (Intermediate hair) Τελικό: > 60 μm /1-100 cm (έχουν μυελό)  Η κυρτότητα των τριχών ποικίλει από άτομο σε άτομο και από φυλή σε φυλή. Από κυρτούς τριχικούς θυλάκους προκύπτουν κυρτά τριχικά στελέχη. Σχήμα τριχών Το σχήμα του εσωτερικού επιθηλιακού χιτώνα καθορίζει το σχήμα της τρίχας. Οι σγουρές τρίχες σε εγκάρσια διατομή είναι πιο ελλειπτικές ή αποπλατυσμένες συγκριτικά με τις ίσιες τρίχες που είναι στρογγυλές. Χρώμα των τριχών Καθορίζεται από την μελανίνη (παράγεται στα μελανοσώματα) και την κατανομή της από τα μελανοκύτταρα στα κερατινοκύτταρα η οποία είναι μια γενετικά καθορισμένη διαδικασία. Ευμελανίνη (καφέ / μαύρο χρώμα) Φαιομελανίνη (κίτρινο / πορτοκαλί χρώμα) Νευρομελανίνη Κύκλος ζωής τριχών Ο τριχικός θύλακος διατρέχει κύκλους υποστροφής και αναγέννησης του κατώτερου τμήματός του, το οποίο παράγει το τριχικό στέλεχος. Ο κύκλος ζωής των τριχών επηρεάζεται Ηλικία - Φύλο από... Φυλή - Εποχή Κλίμα - Γενική υγεία Νευρικό σύστημα Ενδοκρινικό σύστημα Ψυχική κατάσταση Διατροφή Τεχνικές και προϊόντα περιποίησης Κύκλος της τρίχας Αναγενής φάση (2 - 6 (τριχωτού κεφαλής) χρόνια) Καταγενής φάση (4 - 6 εβδομάδες) Τελογενής φάση (2 -3 μήνες) 90-95% στην αναγενή φάση και 5-10% στην τελογενή 100-150 τρίχες αποπίπτουν καθημερινά Νύχια: ποιος ο ρόλος τους.. Είναι σκληρές κεράτινες πλάκες ραχιαίας επιφάνειας των ονυχοφόρων φαλάγγων των δακτύλων χεριών και ποδιών. Ο ρόλος τους: Προστασία από τραυματισμούς Αίσθηση αφής Σύλληψη αντικειμένων Διάγνωση παθολογικών καταστάσεων Δείγμα καλαισθησίας  Χημική σύσταση νυχιών Λίπη Άνθρακας Κερατίνη Θείο 4% 4-5% 43-50% Οξυγόνο 30- Υδρογόνο Άζωτο Νερό 33% 6% 15-17% 18%  Ανατομία νυχιού Ρίζα Σώμα Ελεύθερο άκρο ή κορυφή Ονυχαία αύλακα Παρωνύχιο Ονυχαία πλάκα (1) Ορθογώνια Διαφανής Ελαφρώς κυρτή Σκληρή Με πλαστικότητα Συνεκτική δομή Επιμήκεις γραμμώσεις  Ονυχαία πλάκα (2) Αποτελείται από 25 στίχους νεκρών, κερατινοποιημένων, επίπεδων κυττάρων Πάχος αντίχειρων: 0.6 mm (άνδρες) και 0.5 mm (γυναίκες) Πάχος μεγάλου δακτύλου ποδιού: 1.65 - 1.88 mm Περιέχει θείο, πρωτεΐνες, σελήνιο, νάτριο, αμινοξέα, νερό, ιχνοστοιχεία, λιπίδια  Ονυχαία πλάκα (3) Αυξάνεται 0,5 mm /εβδομάδα Χέρια: 5-6 μήνες Πόδια: 12-18 μήνες  Μηνίσκος νυχιού Ημισεληνοειδής περιοχή Λευκωπή Εξαφανίζεται με την ηλικία Καθορίζει το σχήμα του ελεύθερου άκρου ονυχαίας πλάκας  Υπονύχιο Μεταξύ κοίτης νυχιού και ελεύθερου άκρου ονυχαίας πλάκας Επωνύχιο Καλύπτει το άκρο της εγγύς ονυχαίας πτυχής Προστατεύει τη μήτρα Σμηγματογόνοι αδένες Καλύπτουν σχεδόν όλη την επιφάνεια του δέρματος εκτός από: Παλάμες Πέλματα Ονυχοφόρες φάλαγγες Πλάγιες επιφάνειες δακτύλων χεριών Πλάγιες επιφάνειες δακτύλων ποδιών Θηλή του μαστού Πόσθη, βάλανο Μικρά χείλη και έσω επιφ. μεγάλων χειλέων αιδοίου  Αποτελούν πλάγιες προεξοχές του εσωτερικού χιτώνα της ρίζας του θυλάκου. Είναι εξωκρινείς αδένες. Σμηγματογόνοι Βρίσκονται στο χόριο. αδένες Περίπου: 100 / cm² Στο τριχωτό της κεφαλής, στο πρόσωπο και στο περίνεο: 400-900 / cm²  Σμηγματογόνοι αδένες Αποτελούνται από το αδενικό σώμα και τον εκφορητικό πόρο. Πρόκειται για κυψελωτούς αδένες, ολοκρινούς τύπου 1-2 αδένες στις μικρές τρίχες και 5-6 στις μεγάλες Εκβάλουν απευθείας στον θύλακα της τρίχας με ένα κοντό και πλατύ εκφορητικό πόρο.  Σμηγματογόνοι αδένες Κατά την εμβρυϊκή περίοδο το έκκριμά τους αποτελεί μέρος του σμήγματος που καλύπτει το έμβρυο. Η εκκριτική τους λειτουργία είναι έντονη τους τελευταίους μήνες της κύησης. Παραμένουν ανενεργοί μέχρι την εφηβεία. Κατά την διάρκεια της εφηβείας και μετά μεγαλώνουν σε μέγεθος και γίνονται λειτουργικά ενεργοί.  Η έκκριση τους ακολουθεί κικάρδιο ρυθμό. Ρυθμίζεται από τα ανδρογόνα. Σμηγματογόνοι αδένες Αναστέλλεται από τα οιστρογόνα. Μεγαλύτεροι και ενεργητικότεροι αδένες, στους άνδρες. Ο κιρκάδιος ρυθμός (αγγλικά: circadian rhythm) είναι μια οποιαδήποτε βιολογική διαδικασία που παρουσιάζει ενδογενή περιοδική μεταβολή στη διάρκεια ενός 24ώρου. Σμήγμα Το σμήγμα αποτελεί ένα ιδιαίτερο και πολύπλοκο μίγμα λιπιδίων. Αποτελείται από τριγλυκερίδια, σκουαλένια και κηρώδεις εστέρες. Βοηθάει στον έλεγχο της επιδερμιδικής απώλειας νερού. Προστατεύει εμποδίζοντας την ανάπτυξη βακτηριδίων και μυκήτων.  Θερμορύθμιση Ενυδάτωση Οι ιδρωτοποιοί αδένες συντελούν: ∆ιαμόρφωση όξινου pH στη Απεκκριτική επιφάνεια του λειτουργία δέρματος Σύσταση ιδρώτα Νa, Cl, K, ουρία, γαλακτικό οξύ, γλυκόζη, αμμωνία, χολίνη, πρωτείνες, ουρικό οξύ, κρεατινίνη Υποτονικό διάλυμα με pH 4-6.8  Διακρίνονται σε: Ιδρωτοποιοί Εκκρινείς αδένες Αποκρινείς  Εκκρινείς ιδρωτοποιοί αδένες Σε όλο το δέρμα εκτός από: Τους βλεννογόνους Τη βάλανο του πέους Το έσω πέταλο της ακροποσθίας Τα μικρά χείλη του αιδοίου Την έσω επιφάνεια των μεγάλων χειλέων του αιδοίου Την κοίτη του νυχιού Tο δέρμα των φρυδιών Τη θηλή του μαστού Μεγάλο τμήμα από το πτερύγιο του αυτιού  Εκκρινείς ιδρωτοποιοί αδένες Κατανέμονται περισσότερο σε... Παλάμες Πέλματα Μασχάλες Μέτωπο Εκκρινείς ιδρωτοποιοί αδένες Αποτελούνται (από κάτω προς τα πάνω) από : Σπειροειδή εκκριτικό αδένα Σπειροειδές χοριακό τμήμα του εκφορητικού πόρου Ευθύ χοριακό τμήμα του εκφορητικού πόρου Σπειροειδές ενδοεπιδερμιδικό τμήμα του εκφορητικού πόρου  Αποτελούνται από: Εκκρινείς ιδρωτοποιοί Εξωτερική στιβάδα μυοεπιθηλιακών αδένες κυττάρων Εκκριτικό Εσωτερική στιβάδα εκκριτικών κυττάρων η οποία εμφανίζει: τμήμα o Διαυγή κύτταρα – υπεύθυνα για τις υδαρείς αδενικές εκκρίσεις o Μικρότερα σκουρόχρωμα κύτταρα που περιέχουν βλεννοπολυσακχαρίτες  Το χοριακό τμήμα αποτελείται από διπλή στιβάδα κυβοειδών βασεόφιλων κυττάρων. Εκκρινείς ιδρωτοποιοί αδένες Εκφορητικός πόρος Το ενδοεπιδερμιδικό τμήμα του εκφορητικού πόρου εκβάλει στην επιφάνεια του δέρματος.  Αποκρινείς αδένες Εντοπίζονται κυρίως σε: Μασχάλες Πρωκτογεννητική χώρα Θηλές Περιομφαλική περιοχή Υπεύθυνοι για τη φυλετική οσμή. Μικρό μέγεθος στην παιδική ηλικία. Αυξάνονται και δραστηριοποιούνται στην εφηβεία.  Αποκρινείς αδένες Αποτελούνται από: Το εκκριτικό τμήμα του αδένα Τον εκφορητικό πόρο ο οποίος εκβάλλει στο τριχικό θύλακο, πιο πάνω από́ την εκβολή του πόρου του σμηγματογόνου αδένα Αποκρινείς αδένες Η έκκριση πραγματοποιείται με τη συμβολή των λείων μυϊκών ινών που αποτελούν την εξωτερική στιβάδα του αδένα. Αλκαλικό, γαλακτώδους σύστασης έκκριμα. Στείρο και άοσμο. Ιδιάζουσα οσμή, όταν φτάσει στην επιφάνεια του δέρματος που οφείλεται στα προϊόντα διάσπασης του ιδρώτα από́ τη βακτηριδιακή χλωρίδα του δέρματος. Ευχαριστώ