Ανατομία & Φυσιολογία Δέρματος ΧΠ (2023-24) - Ράλλης Ε 1ο

Βασικές Αρχές Ανατομίας και Φυσιολογίας του Δέρματος Ευστάθιος Α. Ράλλης Αναπλ. Καθηγητής Δερματολογίας – Αφροδ/γίας ΠΑ.Δ.Α.  ΤΟ ΔΕΡΜΑ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ  ΤΟ ΔΕΡΜΑ (1/4) Το δέρμα ενός ανθρώπου: Έκταση: 2 τετραγωνικών μέτρων Βάρος: Ζυγίζει: 4 κιλά Αιμοφόρα...

Βασικές Αρχές Ανατομίας και Φυσιολογίας του Δέρματος Ευστάθιος Α. Ράλλης Αναπλ. Καθηγητής Δερματολογίας – Αφροδ/γίας ΠΑ.Δ.Α.  ΤΟ ΔΕΡΜΑ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ  ΤΟ ΔΕΡΜΑ (1/4) Το δέρμα ενός ανθρώπου: Έκταση: 2 τετραγωνικών μέτρων Βάρος: Ζυγίζει: 4 κιλά Αιμοφόρα αγγεία: Το συνολικό μήκος ξεπερνάει τα 17 χιλιόμετρα  ΤΟ ΔΕΡΜΑ (2/4) Σε κάθε τετραγωνικό εκατοστό του δέρματος: Υπάρχουν 3.000.000 κύτταρα 10 τρίχες 10 νεύρα 15 σμηγματογόνοι αδένες 100 ιδρωτοποιοί αδένες  ΤΟ ΔΕΡΜΑ (3/4) Αρχίζει να εμφανίζει ρυτίδες από την ηλικία των 25 ετών. Εμφανίζει στην επιφάνειά του περισσότερα από 1000 διαφορετικά είδη μικροβίων. Σε κάθε εκατοστό του δέρματος υπάρχουν περισσότερα από 7.000.000 μικρόβια.  ΤΟ ΔΕΡΜΑ (4/4) Το δέρμα, κάθε λεπτό αποβάλλει 30.000-40.000 κύτταρα μετά από κύκλο 28 ημερών. 6 στους 10 ανθρώπους θα εμφανίσουν κάποια/ες δερματοπάθειες. ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ  ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ Το δέρμα αποτελείται από: Την επιδερμίδα Το χόριο ή κυρίως δέρμα Το υπόδερμα Τα εξαρτήματα ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ  ΤΟ ΔΕΡΜΑ Το δέρμα είναι ένα λειτουργικό όργανο. Περιβάλλει την επιφάνεια του σώματος σαν μεμβράνη. Η επιφάνειά του μεγαλύτερη από αυτή του σώματος.  ΤΟ ΔΕΡΜΑ Η επιφάνεια του δέρματος είναι ανώμαλη και πάνω σε αυτή παρατηρούμε: 1. Τρίχες 2. Πόρους: αντιστοιχούν στα στόμια των αδένων του δέρματος. 3. Δερματικές θηλές: είναι μικρές κωνοειδείς προεξοχές  ΤΟ ΔΕΡΜΑ 4. Δερματικές ακρολοφίες: συνένωση δερματικών θηλών και βρίσκονται σε παλάμες και πέλματα. 5. Πτυχές: αύλακες ή γραμμές δέρματος που σχηματίζονται ανάλογα με την κατασκευή του χορίου και την διάταξη των ινών.  ΤΟ ΒΑΡΟΣ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ Παρουσιάζει τάση οφειλόμενη στην ελαστικότητα ινών. Το βάρος του δέρματος μαζί με το υπόδερμα είναι το 30% - 32% του βάρους ολόκληρου του σώματος.  ΤΟ ΠΑΧΟΣ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ Το πάχος του δέρματος διαφέρει: Από περιοχή σε περιοχή: ✓ Λεπτό δέρμα: βλέφαρα, ακροποσθία, όσχεο ✓ Παχύ δέρμα: αυχένας, παλάμες, πέλματα, γλουτούς, εφηβαίο. Από άτομο σε άτομο. Διαφέρει ανάλογα με φύλο (είναι πιο λεπτό σε γυναίκες και παιδιά) Την ηλικία (είναι παχύτερο στους ενήλικες άντρες).  ΤΟ ΧΡΩΜΑ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ Το χρώμα του δέρματος οφείλεται: 1. Στη φυσιολογική χρωστική, την μελανίνη 2. Στο πάχος της κερατίνης στιβάδας της επιδερμίδας 3. Στην αγγειοβρίθεια της περιοχής 4. Στην ανατομική θέση των επιπολής αγγείων 5. Διαφέρει ανάλογα με την φυλή (λευκή, μαύρη, κίτρινη) 6. Διαφέρει ανάλογα το φύλο, την ηλικία. 7. Διαφέρει ανάλογα τον τρόπο διαβίωσης και το επάγγελμα Η ΕΠΙΔΕΡΜΙΔΑ  Η ΕΠΙΔΕΡΜΙΔΑ Αποτελείται από κερατινοποιημένο πολύστιβο πλακώδες επιθήλιο. Η σύνδεσή της με το χόριο γίνεται με αναδύσεις του χορίου προς την επιδερμίδα που λέγονται θηλές και αντίστοιχες καταδύσεις της επιδερμίδας προς το χόριο, τις μεσοθηλαίες ακρολοφίες. Με τον τρόπο αυτό, η σύνδεσή της με το χόριο είναι στερεή. Στερείται αγγείων και τρέφεται από τη λέμφο του υποκείμενου δέρματος.  Η ΕΠΙΔΕΡΜΙΔΑ ΤΑ ΔΕΣΜΟΣΩΜΑΤΙΑ Τα κερατινοκύτταρα συνδέονται μεταξύ τους με τα δεσμοσωμάτια. Είναι ειδικοί σχηματισμοί των κυτταρικών μεμβρανών δύο γειτονικών κερατινοκυττάρων.  Η ΕΠΙΔΕΡΜΙΔΑ ΟΙ ΣΤΙΒΑΔΕΣ Από κάτω προς τα επάνω, αποτελείται από 5 στιβάδες: 1. Βασική ή μητρική στιβάδα 2. Ακανθωτή ή μαλπιγγιανή στιβάδα 3. Κοκκώδη ή κοκκιώδη στιβάδα 4. Διαυγή στιβάδα 5. Κερατίνη στιβάδα Η διαυγής στιβάδα εμφανίζεται σε παλάμες, πέλματα.  Η ΕΠΙΔΕΡΜΙΔΑ Η κερατίνη στιβάδα έχει διαφορετικό πάχος σε κάθε σημείο. Τα κύτταρά της προοδευτικά χάνουν τη συνοχή τους, κερατινοποιούνται και αποπίπτουν. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίζεται διαρκής ανανέωση των κυττάρων της βασικής στιβάδας. Μεταξύ επιδερμίδας και χορίου βρίσκεται η βασική μεμβράνη ή δερμοεπιδερμική σύναψη. Παίζει σπουδαίο ρόλο στην ανταλλαγή ουσιών μεταξύ χορίου και επιδερμίδας και αντίστροφα.  Η ΕΠΙΔΕΡΜΙΔΑ Τα βασικά κύτταρα είναι τα κερατινοκύτταρα. Επιπλέον: Μελανινοκύτταρα Κύτταρα Langerhans Κύτταρα Merkel ΤΟ ΧΟΡΙΟ  ΤΟ ΧΟΡΙΟ Το χόριο αποτελείται από: 1. Τη θεμέλια ή βασική ουσία 2. Ίνες 3. Κύτταρα: Ινοβλάστες Ιστιοκύτταρα Σιτευτικά κύτταρα Λεμφοκύτταρα Ηωσινόφιλα Πλασματοκύτταρα 4. Αγγεία – Νεύρα 5. Εξαρτήματα  ΤΟ ΧΟΡΙΟ ΘΕΜΕΛΙΑ ΟΥΣΙΑ Η θεμέλια ουσία αποτελείται από: Βλεννοπολυσακχαρίτες (υαλουρονικό οξύ) Πρωτεογλυκάνες (βλεννοπολυσακχαρίτες + πρωτεϊνες) Νερό Άλατα Γλυκοπρωτεϊνες  ΤΟ ΧΟΡΙΟ ΟΙ ΊΝΕΣ 1. Κολλαγόνες ίνες: διατάσσονται σε δεμάτια. Αποτελεί το 77% του συνδετικού ιστού. Η καταστροφή τους ευθύνεται για την εμφάνιση ρυτίδων. 2. Ελαστικές ίνες. Αποτελούν το 1-4%, είναι λεπτές, αναστομούμενες μεταξύ τους και σχηματίζουν δίκτυο. 3. Δικτυωτές ίνες. Είναι λεπτές, γύρω από αγγεία και ιδρωτοποιούς αδένες. Συμμετέχουν στον σχηματισμό της βασικής μεμβράνης. Όλες μαζί συμβάλλουν στη διατήρηση της ελαστικότητας και της ζωτικότητας του δέρματος. ΤΟ ΥΠΟΔΕΡΜΑ  ΤΟ ΥΠΟΔΕΡΜΑ Το υπόδερμα σχηματίζεται από τον υποδόριο λιπώδη ιστό. Ο λιπώδης ιστός διαχωρίζεται από ινώδη διαφραγμάτια (δίκτυο συνδετικού ιστού) σε λοβία, που γεμίζουν από λιπώδη κύτταρα.  ΤΟ ΥΠΟΔΕΡΜΑ Χρησιμεύει σαν υπόστρωμα στα υποκείμενα όργανα και ιστούς. Σ ’αυτό υπάρχουν αγγεία, νεύρα, ιδρωτοποιοί αδένες.  ΤΟ ΥΠΟΔΕΡΜΑ Το ποσό του υποδόριου λίπους είναι διαφορετικό σε κάθε άτομο και σε κάθε περιοχή. Στα βλέφαρα και στα ανδρικά γεννητικά όργανα (όσχεο) δεν υπάρχει υπόδερμα. ΤΑ ΑΓΓΕΙΑ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ  ΤΑ ΑΓΓΕΙΑ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ Η πλούσια αγγείωση του δέρματος πραγματοποιείται από ένα τρισδιάστατο αγγειακό δίκτυο. Τα αγγεία του δέρματος διακρίνονται σε: 1. Αρτηρίες 2. Φλέβες 3. Λεμφαγγεία  ΤΑ ΑΓΓΕΙΑ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ 1. Το εν τω βάθει αγγειακό πλέγμα o Στο όριο χορίου – υποδέρματος o Τροφοδοτεί ιδρωτοποιούς αδένες, θυλάκους τριχών 2. Το επιπολής αγγειακό πλέγμα o Βρίσκεται κάτω από τη θηλώδες στώμα του χορίου o Αιματώνει ανώτερες στιβάδες του χορίου και της επιδερμίδας, και δημιουργεί τις τριχοειδικές αγκύλες. Επιπλέον, τα λεμφαγγεία μεταφέρουν λέμφο απομακρύνοντας τοξίνες και βακτήρια αυξάνουν την ανοσοποιητική λειτουργία του οργανισμού. ΤΑ ΝΕΥΡΑ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ  ΤΑ ΝΕΥΡΑ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ Το δέρμα είναι ένα εξαιρετικά ευαίσθητο όργανο. Διαθέτει στην επιφάνειά του περί τις 1.000.000 νευρικές απολήξεις. Οι περισσότερες βρίσκονται στο πρόσωπο και τα άκρα. Οι ίνες εισέρχονται στο υπόδερμα, σχηματίζουν ένα δίκτυο στο χόριο και κάποιες διαπερνούν τη βασική μεμβράνη.  ΤΑ ΝΕΥΡΑ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ Οι ίνες μεταφέρουν ερεθίσματα για τις αισθήσεις: o Της αφής (δόνηση, πίεση) o Του πόνου o Του θερμού o Του ψυχρού Οι αισθητικές ίνες μπορεί να είναι εμμύελες (ίνες Α) ή αμύελες (ίνες C).  ΤΑ ΝΕΥΡΑ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ Τα νεύρα που ανήκουν στο εγκεφαλονωτιαίο σύστημα έχουν κεντρομόλα, αισθητική και αντανακλαστική δράση. Ενώ, νεύρα που ανήκουν στο συμπαθητικό σύστημα έχουν φυγόκεντρη αγγειοκινητική, εκκριτική και κινητική δράση.  ΤΑ ΕΞΑΡΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ Τα εξαρτήματα του δέρματος που βρίσκονται στο χόριο, είναι: 1. Τριχοσμηγματογόνος μονάδα 2. Αδένες (ιδρωτοποιοί και σμηγματογόνοι) 3. Νύχια ΤΑ ΝΥΧΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΩΝ ΝΥΧΙΩΝ ΤΡΙΧΟΣΜΗΓΜΑΤΟΓΟΝΟΣ ΜΟΝΑΔΑ Η ΤΡΙΧΟΣΜΗΓΜΑΤΟΓΟΝΟΣ ΜΟΝΑΔΑ Αποτελείται από: 1. Tο θύλακο της τρίχας 2. Έναν ή περισσότερους σμηγματογόνους αδένες 3. Από τον ορθωτήρα μυ της τρίχας  ΟΙ ΤΡΙΧΕΣ ΔΕΝ εντοπίζονται: Σε παλάμες και πέλματα Στην καμπτική επιφάνεια των δακτύλων Στη ραχιαία επιφάνεια των ονυχοφόρων φαλάγγων των δακτύλων Στο πέος Στα μικρά χείλη του αιδοίου Στην εσωτερική επιφάνεια των μεγάλων χειλέων του αιδοίου. ΟΙ ΙΔΡΩΤΟΠΟΙΟΙ ΑΔΕΝΕΣ  ΟΙ ΙΔΡΩΤΟΠΟΙΟI ΑΔEΝΕΣ Βρίσκονται σε όλη την επιφάνεια του δέρματος ΕΚΤΟΣ από: Ερυθρό χειλέων Κοίτη ονύχων Μικρά χείλη αιδοίου Βάλανο Έσω πέταλο ακροποσθίας Αποβάλλεται 0-10 λίτρα ιδρώτα εντός 24ώρου. Απομακρύνονται με τον ιδρώτα άχρηστα προϊόντα του μεταβολισμού.  ΟΙ ΙΔΡΩΤΟΠΟΙΟI ΑΔEΝΕΣ Οι ιδρωτοποιοί αδένες διακρίνονται σε: 1. Εκκρινείς αδένες: εκκρίνουν διαυγές, υδαρές υγρό στην επιφάνεια του δέρματος. Απαντώνται παντού εκτός από βλεννογόνους. 1. Αποκρινείς αδένες: μεγαλύτεροι από τους εκκρινείς, οι πόροι τους καταλήγουν στο θύλακα της τρίχας. Το έκκριμα τους είναι ένα στείρο υπόλευκο υγρό. ΟΙ ΣΜΗΓΜΑΤΟΓΟΝΟΙ ΑΔΕΝΕΣ  ΟΙ ΣΜΗΓΜΑΤΟΓOΝΟΙ ΑΔEΝΕΣ Αποτελούνται από το αδενικό σώμα και τον εκφορητικό πόρο. Ο εκφορητικός πόρος είναι βραχύς, ευρύς, καταλήγει στην άνω μοίρα του τριχικού θυλάκου. Οι σμηγματογόνοι αδένες είναι βυθισμένοι στο χόριο. Απουσιάζουν από παλάμες και πέλματα. Στο πρόσωπο, μέτωπο, κρανίο είναι 400-900 ανά cm2.  ΟΙ ΣΜΗΓΜΑΤΟΓOΝΟΙ ΑΔEΝΕΣ Οι σμηγματογόνοι αδένες αποτελούνται από μια στιβάδα επιθηλιακών κυττάρων, που πολλαπλασιάζονται, γεμίζοντας τις αδενοκυψέλες, διαφοροποιούνται, συρρικνώνονται και το κυτταρόπλασμά τους γεμίζει σταγονίδια λίπους. Τα κύτταρα ρήγνυνται, το προϊόν της διεργασίας αυτής είναι το σμήγμα, δηλαδή το έκκριμα των σμηγματογόνων αδένων.  ΟΙ ΣΜΗΓΜΑΤΟΓOΝΟΙ ΑΔEΝΕΣ Το σμήγμα κινείται προς την επιφάνεια, περιέχει τριγλυκερίδια, σκουαλένιο, ελεύθερα λιπαρά οξέα, χοληστερόλη και εστέρες χοληστερόλης. Αρχίζουν να λειτουργούν στην εφηβεία. Η έκκρισή τους ελέγχεται από την τεστοστερόνη στους άνδρες. Στις γυναίκες από ανδρογόνα που παράγονται από ωοθήκες και επινεφρίδια. Το σμήγμα έχει αντιβακτηριδιακές και αντιμυκητιασικές ιδιότητες, βοηθά στην λίπανση της επιδερμίδας, βοηθώντας στην απαραίτητη υγρασία του δέρματος. ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ