Past Paper on Cognitive Psychology PDF

Summary

This document discusses the topic of attention and consciousness in cognitive psychology. It covers various aspects, including attention's selectivity, capacity, and control, as well as the different types of consciousness. It also touches on the role of brain hemispheres and examines different models and perspectives. This portion of the text focuses on the cognitive psychological theory from various researchers.

Full Transcript

yuradReba Sesavali yuradReba es aris gonebrivi Zalisxmevis koncentracia sensorul an azrobriv (gonebriv) movlenebze. yuradRebis gamokvlevebSi ganixileba 4 mTavari aspeqti. es aris: 1) gamtarunarianoba anu yuradRebis arCeviToba; 2) agznebis done; 3)...

yuradReba Sesavali yuradReba es aris gonebrivi Zalisxmevis koncentracia sensorul an azrobriv (gonebriv) movlenebze. yuradRebis gamokvlevebSi ganixileba 4 mTavari aspeqti. es aris: 1) gamtarunarianoba anu yuradRebis arCeviToba; 2) agznebis done; 3) yuradRebis marTva; 4) cnobiereba. yuradRebis Teoriebis didi nawili gamodis iqidan, rom, Tumca adamiani garSemortymulia uTvalavi maxasiaTebliT, misi nervuli sistemis SesaZleblobebi ki SezRudulia da amitom ver xerxdeba aseTi raodenobis garegani stimulebis miReba. ufro metic, kidevac SesaZlebeli rom iyos maTi aRmoCena, tvini ver SeZlebda maT gadamuSavebas, radganac informaciis gadamuSavebis gamtarunarianoba SezRudulia. Cveni SegZnebis organoebi kavSirgabmulobis sxva saSualebebis msgavsad, kargad muSaoben, Tuki gadasamuSavebeli informaciis moculoba Seesabameba maTi SesaZleblobebis farglebs. rogorc ki informacia aRar eteva am farglebSi, maSinve xdeba arxis gadatvirTva da sistemis moSla. Tanamedrove midgoma yuradRebis raobasTan dakavSirebulia donald brodbentis saxelTan, kerZod, 1958w. Tavis wignSi “aRqma da komunikacia“ igi werda, rom aRqma – es aris SezRuduli gamtarunarianobis mqone informaciis gadamuSavebis sistemis muSaobis rezultati. gare samyaro Seicavs gacilebiT ufro meti SegZnebebis SesaZleblobas, vidre amis unari aqvs perceftul da kognitur sistemebs. amitom imisTvis, rom Tavi gaarTvan mTel Semosul informacias, adamianebi YyuradRebas mimarTaven maT nawilze da ukuagdeben danarCens. didi xnis ganmalobaSi miRebuli iyo, rom yuradRebis gaxleCa ar xdeba da SesaZlebelia yuradRebis mimarTva mxolod erTi mimarTulebiT. Tu Cven SevecdebiT, rom ramdenime Setyobineba miviRoT erTdroulad, gansakuTrebiT ki erTgvarovani, Cven mogviwevs uaris Tqma sizusteze. roca manqanas vatarebT, Cven 52 SegviZlia yuradRebis mimarTva gzaze da amavdroulad, radios mosmena, magram Zalian Znelia yuradRebis miqceva or iseT stimulze, romelsac erTi da igive modaloba gaaCnia ( mag., ori mxedvelobiTi an ori smeniTi gamRizianebeli). yoveldRiuri gamocdilebiT viciT, rom Cven garkveuli maxasiaTeblebs sxvebTan SedarebiT ufro met yuradRebas vaqcevT da, Sesabamisad, xdeba am maxasiaTeblebis Semdgomi gadamuSavebac. romel maxasiaTeblebs vaqcevT yuradRebas da romels _ ara – es garkveulwilad damokidebulia Cveni mxridan maT kontrolze da Cvens xangrZliv mexsierebaze. asea Tu ise, yuradRebis meqanizmi gadaerTveba erTi stimulidan meoreze. nawili moiZieba da nawilis gafiltvra xdeba. es gansakuTrebiT kargad Cans e.w. “koqteilis wveulebis efeqtSi”, roca SesaZlebelia, rom usmende erTi adamianis xmas da, amavdroulad, “iWerde” sxva adamianis laparaksac. bevr Cvengans gamoucdia, Tu rogor “xtunaobs” Cveni yuradReba Cveni uintereso mosaubris xmidan gverdze mdgomi adamianebis xmaze, romlebic saintereso Worebs hyvebian. rogorc am magaliTidan Cans, yuradReba arCeviTia Cveni yuradRebis arCeviTobas ramdenime axsna aqvs: 1) informaciis gadamuSavebis Cveni unari SezRudulia arxis gamtarunarianobiT; 2) Cven SegviZlia garkveulwilad gavakontroloT is, Tu ras vaqcevT yuradRebas; 3) saganTa aRqma dakavSirebulia Cveni aqtivaciis, “agznebis donesTan”, romelic, Tavis mxriv, dakavSirebulia Cvens interesebTan. 4) is, rasac Tqven yuradRebas vaqcevT Cveni cnobieri gamocdilebis nawilia. swored es oTxi ZiriTadi Tema Seadgens yuradRebis kvlevis mTavar sakiTxebs. ganvixiloT TiToeuli maTgani cal-calke. cnobiereba cnobierebis sakiTxis Seswavla gansakuTrebiT aqtualuri gaxda kognituri fsiqologia aRorZinebis Sedegad. krauderis (Crowder, 1985) aRniSvniT, xanmokle mexsierebis Sesaxeb Sexedulebebis ganviTarebam kvlav wamoWra cnobierebis Seswavlis saWiroeba. jemsi cnobierebas SesarCev komisias adarebda. 53 marTlac, Cven virCevT erT_erT stimuls mravlidan da, amasTan, areuli stimuli gamoiyofa, gamoikveTeba, xolo danarCenebi - ganidevneba (daiCrdileba). cnobierebis qveS moiazreba garemomcveli samyaros stimulebisa da movlenebis codna, aseve iseTi kognituri procesebis codna, rogoricaa, mexsiereba da Cveulebrivi SegrZnebebi. endel tulvingma (Tulving, 1985) gamoyo adamianis cnobierebis sami nairsaxeoba: anoeturi, noeturi da avtonoeturi. TiToeul maTgans Seesabameba mexsierebis sami nairsaxeoba: proceduruli, semantikuri da epizoduri. proceduruli mexsiereba dakavSirebulia imasTan, Tu rogor xdeba raimes gakeTeba. is moicavs unarebis SeZenas, Senaxvas da gamoyenebas. semantikur mexsierebaSi inaxeba samyaros Sesaxeb codna, xolo epizodurSi ki – piradad gancdili movlenebi. tulvings miaCnia, mexsierebis TiToeul am sistemas Seesabameba cnobierebis calke tipi (ix. nax. #23) naxati #23 epizoduri avtonoeturi semantikuri noeturi proceduruli anoeturi anoetur cnobierebas zogjer `ucodinars“uwodeben radgan igi mimdinare situaciiT SezRudulia droSi. cnobierebis es tipi saSualebas aZlevs adamians daafiqsiros garemos maxasiaTeblebi da Tavisi qceviT iriagiros arsebiT situaciaSi. noeturi cnobierebaSi anu “mcodne” cnobiereba ufro simboluria. roca obieqtebi ar aris, maSinac xdeba maT Sesaxeb informaciis gadamuSaveba da Zieba. anoeturTan SedarebiT es cnobierebis ufro simboluri saxea da dakavSirebulia SemecnebasTan. yvelaze rTuli tipia avtonoeturi (“sakuTari 54 Tavis Sesaxeb mcodne”) cnobiereba, romelic dakavSirebulia epizodur mexsierebasTan. aseTi cnobiereba saWiroa piradad gancdili movlenebis dasamaxsovreblad. igi gvexmareba piradad gancdili cxovrebiseuli faqtebis gaxsenebaSi. igi gasxvavdeba danarCeni ori tipis cnobierebisgan, romelic dakavSirebulia aRqmasTan, azrovnebasTan an sizmrebTan. tulvingis mier SemoTavazebulma modelma xeli Seuwyo cnobierebis kvlevis metfizikuri Wvretis farglebidan ganTavisuflebas. cnobiereba da naxevarsferoebis specifikuroba 1869 w. frangma eqimma brokam aRmoaCina, rom sxeulis simetriis kanoni ar muSaobda tvinis SemTxvevaSi. tvinis marjvena naxevarsferos dazianebis mqone pacientebs uWirT metyveleba, Tumca tvinis marjvena naxevarsferos dazianeba ar iwvevs analogiur problemebs. rojer speris (Sperry) gamokvlevebSi tvinis asimetriis axali mtkicebulebebi gamovlinda. igi gamokvlevebs atarebda pacientebze, romlebsac gaxleCili hqondaT mazoliseburi sxeuli marcxena da marjvena naxevarsferoebs Soris. erT-erT eqsperimentSi pacientebs ukravdnen Tvalebs da aZlevdnen marjvena xelSi obieqtebs SexebiT amosacnobad. sensoruli informacia, romelic marjvena xelidan momdinareobs, unda gadaeces marcxena naxevarsferoSi, romelic metyvelebis generaciazea pasuxismgebeli. im pirobebSi, roca pacientis mazolisebri sxeuli gaxleCili aqvs, mas mainc SeuZlia gasazRvros im obieqtebis saxeli, romlebic mas marjvena xelSi aqvs. Tumca, Tu obieqti marcxena xelSi aqvT, romlidanac impulsebi marjvena naxevarsferoSi miemarTeba, pacientebs ar SeuZliaT daasaxelon obieqti. am eqsperimentebis Sedegebi niSnavda imas, rom adamianebs SeiZleba hqondeT cnobierebis ori tipi: erTi _ marjvena naxevarsferoSi, romelic emsaxureba metyvelebiT codnas da informaciis gadamuSavebas da meore _ marjvena naxevarsferoSi sivrciTi funqciebisaTvis. ornSteinis (Ornstein) azriT, individTa Soris fundamentaluri inteleqtualuri sxvaobebi swored naxevarsferoTa araTanabari ganviTarebiTa da erTis meoreze dominirebiTaa 55 gamowveuli: adamianTa garkveul nawils aqvs araCveulebrivi verbaluri unarebi, sxvebi ki ukeT arTmeven Tavs meqanikur Tu sivrciT kanonzomierebebs. onrSteinis azriT, dasavlur kulturebSi metad ikveTeba logikuri azrovneba, kiTxva da informaciis verbaluri gadamuSaveba, xolo aRmosavlurSi ki - aqcentirebulia intuiciasa da insaitze dafuZnebuli cnobiereba. cnobierebis doneebi: rogorc Cans, TiToeuli SegrZneba dakavSirebulia cnobierebis garkveuli donesTan. ganvixiloT, magaliTad, Sexeba. Cveulebriv, Cven ver SevigrZnobT (aRviqvamT) Cveni tansacmlis an saTvalis wonas, romelic gvacvia an gvikeTia. magram sakmarisia Cveni yuradReba mivmarToT aqeT, Cven maSinve SevigrZnobT tansacmlis wonas an saTvales, romelic yurebze da cxvrize gvawveba. zustad aseve, zogjer Cven imdenad varT gatacebuli garkveuli azrebiT, rom nebismieri sxva azri an SegrZneba sruliad gamoricxulia. aseT SemTxvevaSi Cveni fsiqikuri energiis udidesi nawili mimarTulia erT garkveul obieqtze Tu azrze. yoveldRiuri cxovrebis sxva, naklebad daZabul momentebSi Cveni cnobiereba metad gaSlilia da moicavs sxvadasxva mravalricxovan SegrZnebas. Sinagani movlenebi, magaliTad, mogonebebi aseve dakavSirebulni arian cnobierebis ramdenime donesTan. roca Tqven am winadadebebs kiTxulobT, Tqveni azrovneba dakavebulia cnobierebis ideebiT. Tumca SesaZloa, rom im informacias, romelsac Tqven aqedan iRebT zemodan edeba sxva azrebi da mogonebebi. zogjer es gareSe azrebi imdenad Zlieria, rom Tqven SeiZleba araferi gaxsovdeT wakiTxulidan. cnobierebis Seswavlis mimarT fsiqologiis istoriis ganmalobaSi gansxvavebuli da zogjer sruliad radikaluri midgomebi iyo. aseTia, mag. titreneri da froidi, romlebic miiCnevdnen, rom fsiqologiis centraluri Tema cnobierebaa, xolo uotsons ki miaCnda, rom cnobiereba fsiqologiuri kvlevis miRma unda iyos. Tanamedrove kognitur fsiqologiaSi cnobiereba ganixileba yuradRebis konteqstSi, radgan orives _ cnobierebasac da yuradRebasac _ SezRuduli gamtarunarianoba axasiaTebs. garkveuli drois ganmalobaSi mxolod SezRuduli raodenobis informacia SeiZleba iyos Cveni yuradRebis obieqti da, Sesabamisad, gadamuSavebuli. miCneulia agreTve, rom Cven cnobierebaSi SegviZlia SevaCeroT mxolod raime erTi. 56 mandlers miaCnda (Mandler), rom xanmokle mexsierebis SezRuduli tevadoba, uSualo mexsierebis moculoba, SefasebiTi msjelobebis SezRuduli SesaZlebobebi da sxv. _ yvelaferi es dakavSirebulia gacnobierebuli Sinaarsebis SezRudul moculobasTan. informaciuli midgomis farglebSi arsebobs mxolod ramdenime seriozuli Sroma cnobierebis Sesaxeb. erT-erT maTganis avtori _ Salisi (Shallice) miiCnevs, rom mexsierebaSi informaciis ganmeoreba da seleqciuri yuradReba cnobieri procesis monawilobas gulisxmoben. misi azriT, cnobiereba asrulebs ormag amocanas: is irCevs moqmedebis dominantur sistemas (romelic unda amuSavdes) da gasazRvravs misTvis mizans. naiseri (Naisser) ar eTanxmeba mosazrebas, rom cnobiereba garkveuli drois ganmavlobaSi erTi obieqtiT aris SezRuduli, radganac sakuTriv erTi obieqtis idea Zalian bundovania. magaliTad, roca balets vuyurebT, ramden obieqts vacnobierebT? 57 yuradRebis gamtarunarianoba da SerCeviToba Cven yuradRebas mivmarTavT SerCeviTad garkveul movlenebze an maxasiaTeblebze. miCneulia, rom amis mizezi arxis gamtarunarianobis SezRudulobaa an Cveni uunaroba, erTdroulad gadavamuSaoT yvela sensoruli maxasiaTebeli. aseTi Sexeduloba gulisxmobs informaciis gadamuSavebis Cvens sistemaSi “viwro adgilis” arsebobas, romelic ganpirobebulia nevrologiuri SesaZleblobebiT. informaciuli midgomis farglebSi SemoTavazebuli iyo ramdenime modeli, romelSic gansazRvrulia am “viwro adgilis” funqciebi da lokalizacia. erT- erT pirvel modelSi, romelic brodbentis mier aris SemuSavebuli, “viwro adgili” aris perceftuli analizis etapis win anu Cven vaxdenT informaciis gafiltvras misi sensoruli registrSi Semosvlis Semdeg. garkveuli informacia yuradRebis miRma rCeba da Sesabamisad ar xdeba misi Semdgomi perceftuli analizi. meore modelis mixedviT, viwro adgili mdgomareobs sapasuxo reaqciis arCevis etapze an uSualod mis win (doiCi da doiCi). am modelis Tanaxmad, mTeli informaciis perceftuli analizi xdeba, Tumca mxolod mis nawilze xdeba sapasuxo reaqciis SemuSaveba. yuradRebis SerCeviTobisa da SezRuduli gamtarunarianobis kvlevebis umetesoba smenisa da mxedvelobis signalebis magaliTze iyo Seswavlili. amitom Cven ufro dawvrilebiT ganvixilavT maT. smeniTi signalebi smeniTi signalebis safuZvelze yuradRebis erT-erTi yvelaze cnobili mkvlevaria Ceri (Cherry). igi eqsperimentuli kvlevisas iyenebda e.w. “daCrdilvis” meTods. am eqsperimentebSi cdis pirs sTxoven, gaimeoros zepiri Setyobineba zustad ise, rogorc is iyo mowodebuli. es rTuli ar aris, Tu metyveleba nelia, magram swrafi metyvelebis dros cdis pirs ar SeuZlia gaimeoros mTeli Semosuli informacia. garda amisa, Ceris eqsperimentebSi cdis pirebs 58 miewodebodaT ori smeniTi informacia erTdroulad, romelTaganac erT-erTi unda “gamoerCia” xolo meorisTvis ignorireba unda gaekeTebina. zogjer es informaciebi miewodebodaT yursasmenebis saSualebiT, zogjer ki oTaxis sxvadasxva kuTxeSi ganTavsebuli akustikuri sistemebis saSualebiT. aRsaniSnavia isic, rom orive Setyobinebas erTi da igive diqtori kiTxulobda. Cerim aRmoaCina, rom miuxedavad imisa, rom cdis pirebi axerxebdnen informaciis “daCrdilvas” (ignorirebas), isini Zalian cota rames imaxsovrebdnen. cxadia, cdis pirebi gacilebiT ufro cudad imaxsovrebdnen im Setyobinebas, romelsac naklebi yuradReba eqceoda. rodesac ignorirebuli arxidan maT miewodebodaT sityvieri Setyobineba, isini afiqsirebdnen, rom es iyo verbaluri Setyobineba. amdenad, xdeboda metyvelebis amocnoba. magram rodesac am arxze inglisuris nacvlad germanulenovani Setyobineba Semodioda, isini enis cvlilebas ver amCnevdnen. Ceris eqsperimentebi cxadyofs, rom adamians aqvs unari, fokusireba moaxdinos erT Setyobinebaze da Seakavos meore Setyobinebidan momdinare informacia. es Zalian mniSvlelovani Tvisebaa, radgan igi saSualebas gvaZlevs, gadavamuSaoT informaciis SezRuduli raodenoba da ar gadavtvirToT gadamuSavebis meqanizmi. Tumca isic unda aRiniSnos, rom zogierT situaciaSi gadamuSaveba e.w. “yru” anu ignorirebuli arxidan Sesuli informaciac. amis dasturia zemoT ganxiluli e.w “koqteilis wveulebis efeqti.” zustad aseve, moreis (Moray) mier Catarebulma eqsperimentebma aCvena, rom rodesac ignorirebuli arxiT miwodebuli Setyobinebis win cdis pirs esmis sakuTari saxeli, maSin Setyobinebebis damaxsovrebac ukeT xdeba. ra kognituri meqanizmebi ganapirobeben am Sedegebs? am eqsperimentebSi sensorul doneze orive yuri erTgvarovan stimulacias iRebda. ar SegviZlia vifiqroT, rom romelime Setyobinebam ver miaRwia tvinis qerqis smeniT zonamde. Sesabamisad, seleqciuri yuradRebis axsna informaciis gadamuSavebis paradigmaSi unda veZeboT, romelic agvixnis, Tu rogor akontrolebs Setyobinebas yuradReba da rogor xdeba, rom zogjer arakontrolirebuli Setyobinebebis gadamuSavebac mimdinareobs. 59 mxedvelobiTi signalebi naiserma Caatara saintereso esperimenti SerCeviT kiTxvaze, romlis drosac cdis pirs unda waekiTxa erTi feriT dabeWdili sityvebi sxvadasxva feriT akrefili teqstidan. Tu adamiani yuradRebas aqcevs mxolod erT fers da aseTi yuradReba Tavidanve gamoricxavs sxva feriT miwodebuli informaciis gadamuSavebas, maSin es ukanaskneli ar unda iyos SemCneuli cdis piris mier. ZiriTadad swored asec xdeboda, Tumca, ignorirebuli arxiT miwodebuli masala, romelsac Zlieri zegavlena aqvs cnobierebaze (mag: sakuTari saxeli) yuradRebas iqcevda da gadamuSavdeboda. naiserma da beklerma (Neisser and Beckler) 1975 wels Caatares teqnikurad sakmaod rTuli, magram gonebamaxviluri eqsperimenti SerCeviT mxedvelobiT yuradRebaze. maT gamoiyenes ori siluJetis videoCanaweri. erTi maTgani iyo xelebis dartymis TamaSi, xolo meore ki _ siuJeti burTiT moTamaSe sami kacis Sesaxeb. eqsperimentSi es ori siuJeti erTmaneTze iyo dadebuli da cdis pirs evaleboda eyurebina da aRericxa mniSvelovani movlenebi mxolod erT-erT maTganze. cdis pirebi Tavisuflad adevnebdnen Tvalyurs erT-erT siuJets, Tumca orivesTvis erTdroulad Tvalyuris devneba maTTvis TiTqmis SeuZlebeli aRmoCnda. amgvarad, yuradReba axdens informaciis seleqcias. mTavari sakiTxebi, simlebzec yuradRebis mkvlevarebma unda gascen pasuxi aris: 1) aris Tu ara garkveuli filtri informaciis gadamuSavebis sistemaSi; 2) sad aris es filtri moTavsebuli. 60