Ses Yalıtımı (2024-2025 Güz Dönemi) PDF

SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ DİL VE KONUŞMA TERAPİSİ BÖLÜMÜ SES FİZİĞİ 2024-2025 Güz Dönemi Dr. Öğr. Üyesi İlkay YILDIRIM GÜMÜŞHAN SES YALITIMI 15. Hafta Dil ve Konuşma Terapisi Ses Fiziği  Ses esnek bir ortamdaki (örneğin hava) moleküllerin meydana gelen bas...

SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTESİ DİL VE KONUŞMA TERAPİSİ BÖLÜMÜ SES FİZİĞİ 2024-2025 Güz Dönemi Dr. Öğr. Üyesi İlkay YILDIRIM GÜMÜŞHAN SES YALITIMI 15. Hafta Dil ve Konuşma Terapisi Ses Fiziği  Ses esnek bir ortamdaki (örneğin hava) moleküllerin meydana gelen basınç farkından dolayı sıkışıp gevşeyerek yer değiştirmesi ve bu yer değişim sonucu kulağımızda hissettiğimiz işitsel algıdır. İnsan kulağı 20– 20.000𝐻𝑧 frekans skalasındaki sesleri işitebilir. Kişiden kişiye değişiklik gösterse de 10.000𝐻𝑧’in üzerindeki sesler anlaşılabilirliğini yitirirler.  Yüksek frekanslı yani tiz seslerin, dalga boyları küçük olup hafif ve ince kesitler tarafından kolaylıkla engellenebilmektedirler. Buna karşılık düşük frekanslı yani bas seslerin, dalga boyu daha büyük olup yalıtılabilmesi için ağır ve daha komplike ses yalıtım sistemleri oluşturulmalıdır.  Sesin şiddet düzeyi (IL-birimi Watt/cm²), basınç düzeyi (SPL-birimi dyne/cm²) ve güç düzeyi (PWL-birimi Watt) olarak belirtilmiş farklı tanımları vardır. Bunların hepsi rölatif bir birim olan dB cinsinden ifade edilirler.  Döşeme, duvar, cam ya da herhangi bir cidarın bir yanında oluşan ses titreşimleri hava basıncında ufak değişimlere neden olur ve bu değişimler çok ufak genliklerle cidarın bütününü titreştirir. Böylece titreşen cidar bir hoparlör membranı gibi öbür yandaki havayı titreştirir ve ses böylece geçer. Bu geçiş biçiminde azalma (ses geçiş kaybı), çok büyük oranda cidarın ağırlığına (kütlesine), yani hava basıncında oluşan ufak değişimlere (akustik basınca) kütlesi ile karşı koymasına bağlıdır. Buna Berger Yasası ya da Kütle Yasası denir.  Gürültü, en kısa şekliyle istenmeyen ve insan sağlığı ve psikolojisini olumsuz yönde etkileyen ses ya da sesler olarak tarif edilebilir. İstenmeyen seslerin yalıtımında ya da gürültünün kontrol altına alınmasında iki temel yöntem vardır. Bunlar “akustik düzenleme” ve “ses yalıtımı” dır.  Akustik Düzenleme Kapalı bir ortamdaki yansıma süresinin düzenlenmesidir. Örneğin boş bir dairede konuşmalar duvar, zemin ve tavandan yansıyarak çınlar ve insanlar birbirlerini zorlukla anlayabilirler. Fakat zamanla dairenin içerisine perde, mobilya, halı, duvar kağıdı vb. eşyalar geldiğinde bu çınlama ortadan kalkar ve işitme konfor şartları içinde gerçekleşir. Ses bir ortamda yayılırken, bir engelle karşılaştığında, diğer fiziksel olaylar gibi üç temel biçimde davranır. Sesin bir bölümü karşılaştığı engelden yansır, bir bölümü engel tarafından yutulur, kalanı da engelin diğer tarafına geçer. Dolayısıyla her malzemenin bir ses yutma katsayısı (α) vardır.  Bu katsayı malzeme tarafından yutulan sesin malzemeye gelen sese oranı ile ifade edilir. Açık gözenekli ve pürüzlü malzemeler örneğin taş yünü, cam yünü, poliüretan sünger, melamin köpüğü ve kalın kumaşlar iyi birer ses yutucudur ve bu malzemelerden oluşturulacak akustik düzenleme sistemleri akustik problemlerin çözümlerinde kullanılırlar.  Akustik Sünger Ses yalıtımında, akustik düzenlemelerde, gürültü kontrol ve yankılanma engellemede kullanılan polüretan köpükten imal edilen sünger tipidir.  Akustik Ses Yalıtım Panelleri Kapalı ortamlarda gürültüyü emen veya yansıtan ve akustik düzenlemeye yardım edip, kaliteli ses duyumu sağlayan ahşap panellerdir. Üzerleri delikli veya derzlidir.  Akustik Bondex Sünger Dolgu malzemesidir. Sünger parçalarının çok küçük parçalar haline getirilip sıkılaştırılarak tekrar sünger haline getirilmesidir. Darbe emici ve ses izolatörü olarak kullanılabilir.  Zemin Kauçuk Levha Zeminlerde ses izolasyonu sağlamak ses geçişini önlemek ve titreşimli, vibrasyonlu seslerin yalıtımının sağlanması için kauçuk rulo levhalar tercih edilebilmektedir.  Kauçuk Katkılı Mantar Levhalar Granül mantarların kauçuk ile karıştırılması sonucu hazırlanan bloklarından dilimlenmesiyle istenilen kalınlıklarda elde edilmektedir. Kauçuk mantar levhalar ses ve ısı izolasyonunu kusursuz yapması dolayısıyla inşaat sektöründe duvar, zemin ve çatılarda tercih edilmektedir.  Taşyünü Halk arasında rockwool, camyünü, kayayünü olarak ta bilinir. Taşyünü ses ve ısı yalıtım malzemesidir. Evde, akustik mekanlarda, makine odalarında ses yalıtımı ve akustik izolasyon sağlaması amacıyla kullanılan bir malzemedir.  Yüzer Tavan Panelleri Ortamdaki akustiği düzenleyebilen yani, eko, yankı, uğultu gibi ses bozukluklarını istenmeyen sesleri düzenlemede kullanılırlar. Şık görünümü sayesinde ortama dekor açısından farklı bir hava katmakla beraber ses problemlerini de giderecek bir üründür.  Ses Yalıtımı Sesin döşeme, duvar ve tavan gibi yapı elamanlarından geçişi esnasında meydana gelen ses azaltımıdır. Günümüzde sanayi tesisleri, fabrikalar, konutlar, alışveriş merkezleri, hotel ve hastane gibi fraklı amaçlarda inşa edilmiş yapılarda içsel ve çevresel gürültüler modern ve yüksek teknolojili ürünler ile rahatlıkla kontrol altına alınabilmektedir. Bu ürünler daha ince ve hafif kesitler sunarak hem daha ekonomik çözümler sunmakta hem de yapı sektöründeki mimar ve mühendislere çözümlerinde esneklik ve farklılık yaratma fırsatını vermektedir.  Yapıda ses temel olarak iki yolla iletilmektedir; 1-Hava Doğuşumlu Sesin İletilmesi Havadan kaynaklanan sesin (konuşma, müzik vb.) yapı elamanından geçerek diğer bir mekana iletilmesi. 2-Darbe Sesinin İletilmesi Direk olarak katı bir maddeye temas ile iletilen enerjinin (yürüme, koşma vb.) yapının taşıyıcı sistemi vasıtasıyla taşınarak farklı hacimlere yayılması ve burada hava doğuşumlu sese dönüşmesidir.  Kaynaklar R. Serway, R. Beichner, (K. Çolakoğlu), Fen ve Mühendislik için Fizik, Palme Yayıncılık, 2007. P. Fishbane, S. Gasiorowicz, S. Thornton, (C. Yalçın), Temel Fizik, Arkadaş Yayınevi, 2009. Ş. Sirel, Ses Yalıtımı, 1997.