1 Recht en rechtswetenschap.docx

Wat is recht? = meestal omschreven als geheel v/rechtsregels, normen, principes die je moet na leven Rechtsregels worden gezien als afdwingbare normen zijn v/andere (gedrags)regels te onderscheiden doordat afdwingbaarheid v/bevoegde overheid uitgaat Alleen wnnr prob ook effect juridisch v/aard is...

Wat is recht? = meestal omschreven als geheel v/rechtsregels, normen, principes die je moet na leven Rechtsregels worden gezien als afdwingbare normen zijn v/andere (gedrags)regels te onderscheiden doordat afdwingbaarheid v/bevoegde overheid uitgaat Alleen wnnr prob ook effect juridisch v/aard is, moet je op zoek gaan nr toepasselijke rechtsregels, nr mogelijke juridische sancties, nr juridische ‘oplossingen’ v/prob ‘Oplossing’ staat tussen haakjes, omdat recht meestal x probs oplost Kan hooguit op maatschappelijk aanvaardbare manier prob beëindigen zo herstelt echtscheidingsprocedure echtelijke liefde niet Recht kan vaas x lijmen, alleen scherven verdelen juridische ‘oplossing’ is heel vaak financiële oplossing achteraf Recht is iets dat uit gaat v/instellingen n toegepast wordt door instellingen als we recht hebben op iets n we krijgen dat x, kunnen we nr rechtbank, dat recht claimen n krijgen (recht op toegang tot rechter) Recht is iets dat je kan opeisen (recht op pensioen, recht op werkloosheidsuitkering,…) Recht is claim, iets dat je kan afdwingen via # instellingen Recht is maatschappelijk fenomeen dat evolueert door tijd bv. huiselijke geweld Recht is afdwingbaar via overheid (geweldmonopolie = overheid is enige die geweld mag gebruiken) Als iets recht is, dan gaan we desnoods kunnen afdwingen via rechtbank, via overheid als iets x recht is, kan je ook x afdwingen methode: hoe zoek je die regels op? Jargon: woord is anders i/recht dan i/alg. leven Die overheid die bijna alles probeert te regelen heeft x alle middelen om alles te regelen, wat er voor zorgt dat x alle normen nageleefd worden als maatschappelijke cohesie verstoort is, proberen we dat recht te brengen dan doen we desnoods met geld Recht = rationeel opgebouwd geheel v/begrippen, normen n instellingen die worden ingezet als middel om maatschappij te ordenen waari/sanctie wordt opgelegd Rationeel Recht = wet. dat vertrek v/# paradigma’s dat logisch op gedeeld Recht heeft logica + recht voelt x + recht = rede Regels moeten rationeel toegepast worden I/familierecht, moet je altijd oordelen i/belang v/kinderen (uitzondering) Begrippen, normen, instellingen Elke term heeft z’n specifieke betekenis i/recht + juridische taal moet tegelijk vak- n volkstaal zijn Middel om maatschappelijke orde Te regelen, te handhaven n te herstellen Politie is handhavingsmechanisme Iedereen die recht inzet, moet middel respecteren Zonder regels kan x rechtssysteem n dus x orde bestaan Sanctie Norm is slechts rechtsnorm als er sanctie aan kleeft Elk gevolg dat recht toekent aan bepaald feit dat i/recht geregeld is Die sanctie wordt door overheid opgelegd of wordt via overheid opgelegd (essentieel) Boete = sanctie, die is opgelegd door overheid, want je betaalt dat geld aan overheid (sanctie kan v/alles zijn) Civil Law Common Law Al recht dat invloed heeft gekregen v/romeinse recht Heeft veel minder wetten I/bijna heel Europa zelfde systeem Geeft meer bevoegdheden aan rechters “Recht” Rechtvaardigheid Rechters n advocaten zweren i/hun beroepseed dat ze rechtvaardigheid hoog i/vaandel zullen dragen zou illusie zijn te geloven dat recht steeds tot rechtvaardigheid leidt Rechtsregel kan op zichzelf wel rechtvaardig, of min. functioneel zijn, maar tot onrechtvaardige oplossing leiden Pos. recht is datgenen wat op bepaald ogenblik aan recht bestaat i/bepaalde samenleving n te vinden is i/formele bronnen v/recht, zoals wetten n rechtspraak (dit recht staat los v/moraal) Pos. recht wordt hierbij vaak tegenover natuurrecht geplaatst natuurrecht vertrekt v/uit idee dat er recht is dat x voortvloeit uit beslissingen v/geëigende politieke instanties, maar dat er rechtsregels zijn die kunnen worden afgeleid uit natuur of uit wezen v/mens Natuurrecht is dus x datgene wat geponeerd wordt door wetgeven n jurisprudentie v/bepaalde plaats n tijd, maar wijst op natuur v/mens, die # eigenschappen vertoont waaruit samenlevingsregels volgen “Recht” Rechtswetenschap Ons recht vertrekt v/veronderstelling dat iedereen geacht wordt wet te kennen, “nemo censetur ingorare legem” Dat iedereen wordt verondersteld alle wetten te kennen, is dan ook juridische fictie rechtsdwaling wordt x aanvaard als verweermiddel V/gediplomeerde juristen mag verwacht worden dat ze meer recht kennen dan doorsnee bevolking deze professionalisering v/recht n rechtspraak leidt onvermijdelijk tot zekere kloof tussen recht enerzijds n burger anderzijds “Recht” Rechtspraktijk Werkelijke wereld is x wettelijke wereld x enkele wetgever is er ooit al i/geslaagd alle probs te voorzien n dus te normeren, opdat ze zonder discussie zouden kunnen worden opgelost Alg. normen moeten geïnterpreteerd worden om ze toe te passen op concrete casussen n bij die interpretatie komen allerlei andere dan puur rationeel-juridische invloeden meespelen daarboven mogen we x uit oog verliezen dat zelfs beste juristen x alle rechten kennen n dus fouten maken X omdat er regel is dat die wordt toegepast! Kan je iem. Veroordelen als er x wet is? Interpretatienood = nieuw maatschappelijk prob dat we moeten oplossen met oude regels Wettelijke land (zoals zou moeten) werkelijke land (heel veel regels worden x/fout toegepast n heel vaak kraait daar gaan haan nr) “Recht” Rechtsbedeling Ook al heb je recht op iets, je gaat x altijd krijgen, recht hebben is x zelfde als recht krijgen Er is verbod v/eigenrichting: je mag jezelf x recht verschaffen, je moet nr rechter gaan n dan krijg je vonnis op basis daarv/kan je recht ‘uitvoeren’ n desnoods met hulp politie n deurwaarder (geweldmonopolie) Beslissingen v/rechters vormen rechtspraak ze spreken telkens oordeel uit over concreet probleem n geven daarbij dus gelijk/recht aan deze of gene partij I/die zin doen rechtbanken aan rechtsbedeling of ‘rechtspraktijk i/enge zin’ rechtbank bepaalt sanctie, maar mensen (ook rechters) missen al eens (= gerechtelijke dwaling) Één recht? Of publiek en privaatrecht (belangrijk) Twee soorten verhoudingen V/alle wet. indelingen v/ons hedendaagse recht i/takken/vakken is grootste breuklijn privaatrecht publiekrecht Privaat beheerst relaties tussen particuliere personen horizontale relaties Je gaat handelen volgens goede trouw, i/redelijkheid n billijkheid Publiek regelt verhoudingen tussen overheid n privé personen, verticale verhoudingen dus, alsook (verticale n horizontale) verhoudingen tussen overheden n overheidsinstellingen n -organen onderling X toepassing v/goede trouw, als overheid u plicht oplegt, moet die heel duidelijk zijn (dit was vroeger zo) nu zegt men meer dat er handelingen zijn die v/soort vertrouwen uitgaan, beide partijen moeten eerlijk zijn Op zelfde situatie zijn meestal diverse aspecten v/privaat n publiek v/toepassing (grond kopen, privaat + notaris, publiek) Ook inhoudelijk neigen publiek- n privaatrecht op vele terreinen meer nr elkaar toe Sommigen pleiten voor zgn. jurisdictioneel monisme (= afschaffing v/administratieve rechtbanken), omdat zowel horizontale als verticale rechtsverhouding nu eenmaal door zelfde recht zouden moeten beheerst worden waarom maken we onderscheid? Publiekrecht: heb ik overtreding begaan? + Zou ik voor strafrechtbank komen? (strafrecht is publiekrecht) privaatrecht: heb ik schade aangeriht, aan wie heb ik schade gericht, … krijgt pers x automatisch vergoeding, dan kan die nr rechtbank Basisregel v/burgerlijke wet: Wnnr iemand door fout te begaan iemand anders schade wordt berokken, dan heeft diegene met schade recht op schadevergoeding = principe v/burgerlijke aansprakelijkheid (ba) Komt veel voor i/verkeer onze wetgever zegt drm dat iedereen die zich i/verkeer begeeft met gemotoriseerd voertuig ba-verzekering moet hebben heb je dat x = boete (politie) Belang van het onderscheid Ondanks steeds verdere verstrengeling is onderscheid tussen privaat- n publiekrecht nog altijd v/belang 4 Redenen! Bevoegdheid v/rechtbank: Wie met juridisch probleem zit n gelijk wil krijgen, moet weten bij welke rechtbank hij dit gelijk kan/moet halen Administratieve rechtbanken (n strafrechtbanken) = bevoegd door verticale relaties, burgerlijke rechtbanken voor horizontale relaties Wat juridisch terminologie betreft is v/belang om te weten i/welk rechtsdomein men aan werk is Woord al “concessie”, dat i/alg. taalgebruik gwn toegeving betekent, staat juridisch voor overheidswege ter beschikking stellen aan particulier v/stuk openbaar domein om er winstgevende activiteiten op uit te oefenen Duidelijk publiekrechtelijke aangelegenheid I/privaatrecht daarentegen houdt concessie i/dat excl. Distributierecht wordt verleend door private producent, invoerder of hoofdverdeler aan private (onder)verdeler (bv. merkauto’s) Sommige denkcategorieën = typisch voor ene of andere rechtstak Begrip v/goede trouw speelt zeer ! rol i/privaatrecht, terwijl i/publiekrecht (meer bepaald administratieve recht), eerder beginselen v/behoorlijk bestuur richtinggevend zijn Qua heuristiek heeft indeling i/publiek- n privaatrecht, met vaak arbitraire keuzes wat afgrenzing tussen beide betreft, zijn belang Handboeken, encyclopedieën, wetboeken, bibliotheken,… zijn ingedeeld volgens publiek- n privaatrecht Criteria voor het onderscheid Hoe maken we dat onderscheid tussen publiek- n privaatrecht? Je mag x louter nr aard v/partij kijken Relatie tussen iemand die schade geleden heeft n degene die door z’n fout die schade veroorzaakt heeft, is m.a.w. altijd horizontale relatie Je moet kijken nr hoedanigheid waari/je andere partij ontmoet Overheid doet iets omwille v/publieke nut Als overheid zegt ‘je moet verzekering hebben’, dan lost overheid probleem op verplichte verzekering = publieke nut, verzeker = privaat nut Als overheid voor publiek nut huis wilt onteigenen, kunnen ze als je moeilijk doet geweld gebruiken om je eruit te zetten (geweldmonopolie) overheid heeft mogelijkheid om geweld te gebruiken om publiek nut te realiseren Gewone mens doet iets omwille v/privaat nut Je moet x gaan kijken nr organiek criterium (aard v/partij, is dit nu al dan x orgaan v/overheid), je moet kijken nr functioneel criterium (handelt degene die handelt als overheid) Meeste relaties = 1 op 1 i/recht, niemand anders is verplicht om iets te doen, maar wnnr school diploma uit rijkt moet alle anderen die persoon als gediplomeerde behandelen (derdebinden) Recht metajuridica Pos. recht = recht dat hier n nu geldt binnen juridische paradigma Datgene wat op bepaald ogenblik aan recht bestaat i/bepaalde samenleving n te vinden is i/formele bronnen v/recht, zoals wetten, rechtspraak