AHİ ÜNİV. Tıp Fak Anatomi Ders Notu (OSTEOLOJİ) PDF

Konu: OSTEOLOJİ(KEMİK BİLİMİ) KEMİKLERİ İNCELEYEN ANATOMİ DALI (KEMİK BİLİMİ = SÜMÜK BİLİMİ) GİRİŞ OSTEOLOJİ’YE (KEMİK BİLİMİ) GİRİŞ Ahi Üniv. Tıp Fak Anatomi Ders Notu. Prof. Dr. Kenan AYCAN  Anatomi Nedir: Canlıların yapısını inceleyen bilim...

Konu: OSTEOLOJİ(KEMİK BİLİMİ) KEMİKLERİ İNCELEYEN ANATOMİ DALI (KEMİK BİLİMİ = SÜMÜK BİLİMİ) GİRİŞ OSTEOLOJİ’YE (KEMİK BİLİMİ) GİRİŞ Ahi Üniv. Tıp Fak Anatomi Ders Notu. Prof. Dr. Kenan AYCAN  Anatomi Nedir: Canlıların yapısını inceleyen bilim dalına denir. Bitki anatomisi, hayvan anatomisi, balık anataomisi, kuş anatomisi vs. İnsan anatomisi: İnsan vücudunun normal şekil ve yapısı ile vücudu teşkil eden organlar arasındaki münasebetleri inceleyen bir bilim dalıdır. Anatomist: Anatomi ile uğraşan kişiye denir. Vücudumuzun normal yapısını bilmeden hastalıklı halini teşhis etmek oldukça zordur. Bunun için normal bir insanın yapısını öncelikle hekimin bilmesi gerekir.  ANATOMİNİN DALLARI Anatomi şu anda içinde bulunan ve eskiden yakın ilişkisi olan birkaç dala ayrılır. a-Sistematik Anatomi : Bilindiği gibi canlılar hücrelerden meydana gelir. hücreler birleşerek dokuları meydana getirir. Dokular birleşerek sistemleri meydana getirir. İnsan vücudunu aşağıdaki sistemler idare eder. 1-Systema locomotorium ( hareket sistemi ) 2- " Vasorum ( dolaşım " ) 3 " Digestorium (sindirim " ) 4- " Respiratorium (solunum " ) 5- " Urogenitale (urogenital " ) 6- " Endocrinologia (endokrin " ) 7- " Nervosum (sinir " ) 8- " Organa sensuum (duyu organları sistemi) Yukarıda belirtilen sistemleri ayrı ayrı inceleyen anatomi dalına sistematik anatomi denir.  ANATOMİK DURUŞ (Situs): Normal anatomide organ ve oluşumların normal şekil ve komşuluklarının tarifi anatomik duruş denilen pozisyonda incelenir. Kemiği Durumuna Koyma nedir? kemiği karşımızdaki anatomik duruşta duran kişideki durumuna getirmaya denir KÜREK KEMİĞİNİN (SCAPULA) ANATOMİK DURUŞU  HAREKET SİSTEMİ Canlıların bir terden başka bir yere taşınmalarını ( yer değiştirmelerini ) sağlayan sisteme denir. Bu sistem amipte stoplazma uzantıları ile, balıkta yüzgeçlerle, kuşlarda ayak ve kanatlarla yapılmaktadır. Canlının hareketi üç anatomik yapının birbirleri ile uyumlu şekilde çalışması ile ortaya çıkar. Bu anatomik yapılar üç ayrı bilim dalı ile incelenmektedir. Bunlar : 1-Osteoloji ( Os = Kemik ) : Kemikleri inceleyen bilim dalı. 2-Arthrologia ( Art = Articulatio = Eklem ) : Eklemleri inceleyen bilim dalı. 3-Myologia ( M = Muskulus = Kas ) : Kasları inceleyen bilim dalı. OSTEOLOJİ (KEMİK BİLİMİ) Os: Kemik, Ossa: Kemikler, Ossiculum: Kemikcik, Ossificatio: Kemikleşme demektir. Kemikler fildişi veya sarımtırak pembe renktedir. Kemik organik ve inorganik maddelerden meydana gelir. Bir kemiği asit içinde bekletirsek kemiğin yumuşadığını görürüz. Bunun sebebi kemiğe sertliği veren inorganik tuzların erimesidir. Kemiklerde Anorganik maddeler % 60 oranındadır. Bunlar kalsiyum fosfat , kalsiyum karbonat , kalsiyum florit , mağnezyum fosfat. Kemiklerin % 30 - 40 oranında organik madde bulunur. Histoloji dersinde görüleceği gibi kemikler mezenşim hücrelerinin (osteoblast) osteoblastlara dönüşmesi ve osteoblastların etraflarına osteojenik madde salgılaması sonucu kemik oluşur. Kemik dokusunda osteoblast, osteosit ve osteoclast hücreler bulunur. Kemikler iki şekilde meydana gelirler. 1-İntramembranöz (Bağ dokusu kaynaklı) : Doğrudan mezenşimden kemikleşme Mesenşim Osteo blast Osteosit(Kemik) Osteoclast hücreler kemiğe son şeklini verir. 2-İntrakartilaginöz kemikleşme: Mezenşimden önce bir kıkırdak meydana gelmekte sonra bu ortadan kalkarak kemik meydana gelmektedir. Mesenşim Chondroblast Kondrosit(Kıkırdak taslağı) Osteoblast Osteosit(Kemik) Osteoclast hücreler kemiğe son şeklini veren hücredir. PERİOSTEUM: Kemiği dıştan saran tabakasıdır. İki tabakadan oluşur: Periosteumun dış tabakasına stratum fibrosum denir burası eklem kepsülünün fibröz kısmı ile devam eder. İç tabakasına stratum osteojenicum denir bu tabaka kemikte enine büyümeyi sağlar. Kemiklerin eklem yüzleri dışında kalan kısımlarını sarar. Ayrıca tendon yapışma yerinde yoktur. Kas tendonları ve ligamentler (bağlar) periosteuma tutunur. Kemiğin beslenmesini ve tamirini yapar. ***Enine kemik büyümesinden sorumludur  Kemik çevrede substantia ossea, merkezde medulla olmak üzere iki kısımda incelenir. Kemikler dışta substantia compacta (kompak kemik) substantia spongiosa (spongios kemik) trajektör medulla osseum rubra - kırmızı kemik iliği medulla osseum flava - sarı kemik iliği kemik iliği numunesi sternumdan alınır ve diğer kemiklere nakledilir. uzun kemiklerin uçlarına epiphysis, gövdelerine diaphysis denir. Epifiz ve diafizin arasında kemiğin gelişiminin olduğu bölge metaphysis bulunur. Burada kemiğin uzunlamasına büyümesini sağlayan hücreler vardır.  KEMİKLERDE Foramen nutricium=Beslenme deliği foramen nutricium Kemikleri besleye damarın kemiğe girdiği delik. BİR VEYA BİRKAÇ TANE OLABİLİR A. ntricia Kemiğin görevleri : 1-Destek: 2-Koruma: 3-Hareket: 4-Mineral deposu: 5-Kan hücrelerinin meydana getirilmesi: Kemik iliği Kemiklerin işlevleri çok çeşitlidir: Kemikler vücudun tüm hareketlerinde yer alırlar. Kasların, bağların, eklemlerin ve kemiklerin birlikte işbirliği ile hareket edebiliriz. Kemikler içorganlarımızı korur: örneğin kafatası kemikleri beyni, kaburgalardan meydaba gelen göğüs kafesi kalp ve akciğeri korur. Ayrıca kırmızı kemik iliği içinde al ve akyuvarlar ve kan pulcukları yapılır. Kemikiliği kan yapımından sorumludur. Kemik ayrıca kalsiyum ve fosfor deposu olarak önemli bir işleve sahiptir ve bu minerallerin metabolizmasında önemli bir rol oynar.  Kemikler uzunluğuna kalınlığına şekline göre aşağıdaki kısımlara ayrılırlar. 1-Uzun kemikler (Os longum): 2-Kısa kemikler (Os breve ): Uzunlukları genişliklerinden fazladır. Uzunluk ve genişlik ve Gövdelerine diaphysis, uçlarına kalınlıkları aşağı yukarı aynıdır. epiphysis denir. Örneğin Örneğin. El ve Ayak Bileği Kol ve ön kol kemikleri kemikleri (Humerus, Radius Ulna) (Ossa Carpi / Tarsi) Uyluk ve bacak kemikleri (Femur, Tibia, Fibula) Kulak Kemikleri El ve Ayak tarak kemikleri (Malleus, İncus ve (Ossa metacarpi/metatarsi) Stapes) El ve Ayak parmak kemikleri (Ossa digitorum manus/pedis) Dil Kemiği (Os hyoideum)  Kemikler uzunluğuna kalınlığına şekline göre aşağıdaki kısımlara ayrılırlar. 3-Yassı kemikler (Os planum): 4-Düzensiz kemikler Uzunluk ve genişlikleri (Ossa irregularia ): Belli kalınlıklarından fazladır. bir şekli olmayan kemiklerdir. Örneğin Bazı kafatası kemikleri (parietal, frontal, nasal, Örneğin omurlar. vomer…) Bazı kafatası kemikleri Sternum (sphenoid, ethmoid, Costa temporal..) Scapula Vertebra Os Coxae Coxae  Kemikler uzunluğuna kalınlığına şekline göre aşağıdaki kısımlara ayrılırlar. 5-Sesamoid kemikler (Os 6-İlave kemikler (Ossa sesamoideum): Tendonların accessoria): Herkeste kemiklere yapışma yerlerinde bulunmayan bazı kemikler bulunurlar. Tendonların çekme açısını değiştirerek hareketin kolay vardır. Bazı kişilerde yapılmasını sağlarlar.. bulunurlar. Osteon (haversian sistem) yok, örneğin : Os interparıetale periost yok *** Os trigonum Kas tendonlarının içerisinde bulunurlar. Ossa suturalia Örneğin Patella (en büyük susamsı kemik)7-Havalı kemik (Os pneumaticum): İçinde hava boşluğu olan kemiklere denir. Örneğin: Os sphenoid, ethmoid,frontal, maxilla,temporal (mastoid parça)] 9-İSKELETİN KISIMLARI İnsan vücudunda kemikler bir bütün halinde iskeleti (skeletum ) meydana getitirirler. İskeletin kısımları anatomik duruştaki (Situs) bir şahsa göre tarif edilir. İskelet insanın dik durmasını, yürümesini, Organlarının dış tesirlerden korunmasını, Organların birbirlerine göre pozisyonlarını bozmadan çalışmasını sağlar. I –AKSİYAL İSKELET(Skeleton axiale) : Kafatasından başlayıp pelvisin alt kısımlarında biten iskelete denir. a-Cranium ( Baş ) : Burası viscerocranium ve neurocranium olmak üzere iki kısımda incelenir. 22 kemikten meydana gelir. Bunlara os hyoideum ve kulak kemiklerinide eklersek (Malleus,incus,stapes) 29 tanedir. b-Columna Vertebralis (Omurga ) : 26 kemikten meydana gelir. c-Göğüs Kafesi (Compages thoracis -Sceleton thoracis): 25 tane kemikten meydana gelir. II – TARAFLAR İSKELETİ(Skeleton appendiculare) : Üst ve alt taraflara denir. A-Ossa Membri Superioris (Üst taraf kemikleri) : 64 tane kemikten meydana gelir. a-Cingulum Membri Superioris: Scapula – Clavicul b-Pars libera Membri Superioris: Humerus , Radius , Ulna c-Ossa Manus : El iskeleti B - Ossa membri İnferioris (Alt taraf kemikleri ): 62 tane kemikten meydana gelir. a-Cingulum Membri İnferioris: Os Coxae b-Pars Libera membri İnferioris: Femur , Tibia , Fibula c- Ossa Pedis: Ayak iskeleti İnsanda kemik sayısı (270-206) Erişkin insanın iskeletini 206 kemik meydana getirir. Bazı kemikler embryolojik gelişimleri sırasında birkaç parça halinde meydana gelirler bunlar sonra birbirleri ile birleşerek tek bir kemiği meydana ğetirirler bu sebeple yeni doğanda veya çocuktaki kemik sayısı erişkinden fazladır. Örneğin yeni doğanda 270 kemik bulunur. Os coxa (kalça kemiği) Embryonal dönemde ilium-ischium-pubis olmak üzere 3 parça iken erişkinde bir tanedir Trajektörler os ilii os ischiios pubis Kemiğin kırılması Ve iyileşmesi.  KEMİK HASTALIKLARI Osteophoroz (kemik erimesi): kemik metabolizmasındaki bir bozukluk sonucunda kemikteki protein örgüsünün seyrelmesiyle iskelette ortaya çıkan ve kemiklerin çok kolay kırılabilmesine sebep olan bir hastalıktır. Kemiğin birim hacimdeki mineral yoğunluğu azalmıştır. OSTEOSARKOM çocuk ve gençlerde en sık görülen kötü huylu kemik tümörleridir. Raşitizm: İnsan vücudundaki vitaminlerin eksikliği sonucunda raşitizm hastalığı oluşmaktadır. Bu eksik vitaminlerden en etkili olanı D vitaminidir. Bu hastalıkta özellikle bacaklardaki kemikler zayıflayarak hastalıklı bacak normal bacaktan daha farklı bir görünüşe sahip oluyor. Kemik İltihabı: Kemikteki iliğini mantar ve bakterilerce saldırıya uğraması sonucunda kemik dokusu iltihaba uğrar. Kemik iltihabının 2 çeşidi bulunmaktadır. Bunlar akut ve kronik kemik iltihablarıdır. KEMİK KIRIĞI: Kemiğin kırılması Kemiğin kırılması. Kemik kırılınca kırılan parçaların aralarında callus dokusu oluşur. Bu doku iki parçanın birbiri ile kaynaşmasını sağlar. Ve parçalar birbirleriyle bileşirler. Kemik uzatma bu kallus dokusunun uzatılmasıyla olur.