Yutma Fizyolojisi Soruları 12

Yutma Bozuklukları (DKT109)

• Yutma, yiyecek ve içeceklerin oral kavite, farenks ve özefagus yapılarında yönlendirilerek mideye iletilmesi sürecidir.
• Yutma karmaşık bir süreç olup, merkezi sinir sistemi yapılarının (örn., truncus encephali) yanı sıra onlarca kas ve sinir görev almaktadır.
• Yutma fonksiyonunun sekteye uğraması, yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir ve çeşitli komplikasyonlara neden olabilir.
• Yutma dört fazda gerçekleşir: Oral Hazırlık Fazı, Oral İletim Fazı, Farengeal Faz ve Özefageal Faz.
• Oral Hazırlık Fazı: Yiyecek ve içeceklerin ağızda çiğnenerek lokma (bolus) haline getirildiği istemli fazdır (yaklaşık 1-1.5 saniye).
• Oral İletim Fazı: Bolusun farenkse itilmesi ile başlayan istemli fazdır (yaklaşık 1-1.5 saniye).
• Farengeal Faz: Yutma reflekslerinin tetiklenmesiyle başlar, yumuşak damak yukarı hareket ederek nazal kaviteyi kapatır, hyoid kemik yükselir, larinks yukarı çekilir, ve bolus aşağı doğru iletilir, hava yolu korunur.
• Özefageal Faz: Yemek borusunun ritmik kasılmaları ile bolusun mideye iletildiği fazdır (yaklaşık 8-20 saniye).
• Disfaji: Yutmanın oral, farengeal ve/veya özefageal fazlarında zorluk çekme durumudur.
• Disfajinin nedenleri arasında inme, baş ve boyun kanseri, travmatik beyin hasarı, nörodejeneratif hastalıklar (Parkinson, ALS, MS), konjenital yapısal anomaliler, HIV/AIDS, gastroözofageal reflü (GÖRH), eksik dişler ve bazı ilaçlar sayılabilir.
• Disfaji belirtileri arasında yutma sırasında ağrı, yiyecek ve içeceklerin takıldığı hissi, ses kalitesinde değişiklik, öksürük, nazal kaviteden geri gelen yiyecek ve içecekler, oral kaviteden sızıntı, kilo kaybı, salya akıntısı ve tekrarlayan aspirasyon pnömonisi yer alır.
• Aspirasyon, yiyecek ve içeceklerin ses tellerinin altına ve trakeaya kaçması; penetrasyon ise yiyecek ve içeceklerin ses tellerine kadar ulaşmasıdır.
• Aspirasyon sonucu meydana gelen akciğer enfeksiyonuna aspirasyon pnömonisi adı verilmektedir.
• Yutma değerlendirmesi, klinik ve enstrümantal değerlendirme teknikleri ile yapılır.
• Klinik değerlendirme, vaka geçmişi, oral mekanizma, larengeal fonksiyon, yutma denemeleri, baş ve vücut postürü gibi adımları içerir.
• Enstrümantal değerlendirme yöntemleri arasında videofloroskopik yutma çalışması (MBYÇ), fiberoptik endoskopik yutma değerlendirmesi (FEES), sintigrafi, ultrason, EMG ve yüksek çözünürlüklü manometri sayılabilir.
• Videofloroskopik yutma çalışması, X ışını prosedürüdür.
• Yutma rehabilitasyonu, telafi edici stratejiler, dolaylı rehabilitasyon stratejileri ve doğrudan rehabilitasyon stratejilerini içerir.
• Telafi edici stratejiler, yutma güvenliğini geçici olarak sağlayan stratejilerdir.
• Doğrudan rehabilitasyon stratejileri, yutma esnasında kas ve sinirlerin işlevini arttırmaya yöneliktir.
• Dolaylı rehabilitasyon stratejileri, yutmayı olumlu yönde etkileyecek stratejilerdir.
• Güçlendirme egzersizleri, yutmayı kolaylaştırmak ve kas gücünü geliştirmek için yapılır.
• Klinikte kullanılan birçok farklı tipteki yutma egzersizi bulunur.
• Elektriksel uyarım, yutma ile görevli kasların elektriksel uyarılması ile gerçekleştirilen bir müdahaledir.

Multidisipliner Ekip

• Yutma bozukluklarının değerlendirilmesi ve rehabilitasyonu çok disiplinli bir ekip çalışması gerektirir.
• Bu ekipte; DKT, KBB hekimi, nörolog, gastroenterolog, hemşire, fizyoterapist, radyolog, psikolog ve ergoterapist gibi farklı uzmanlar yer almaktadır

Kaynaklar

• Belirtilen kaynaktaki yazar ve yayın yılı.