Yönetim Teorileri Dersi

• Yönetim teorileri, organizasyonel yönetimi anlamak ve geliştirmek için kullanılan çerçevelerdir.
• Bu teoriler, teknoloji, sosyal değerler ve insan davranışını anlama konularındaki değişiklikleri yansıtarak zaman içinde gelişmiştir.
• Modern yönetim uygulamaları genellikle birden fazla teorinin yönlerini bütünleştirir.

Klasik Yönetim Teorisi

• 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkmıştır.
• Verimlilik, üretkenlik ve yapıya odaklanır.
• Çalışanların öncelikle ekonomik ödüllerle motive olduğunu varsayar.

Bilimsel Yönetim (Frederick Taylor)

• Görevleri yerine getirmenin en verimli yolunu belirlemek için bilimsel yöntemler kullanmayı vurgular.
• Temel ilkeler şunları içerir:
  • Bir görevin her bir parçasını bilimsel olarak incelemek
  • Çalışanları bilimsel olarak seçmek ve eğitmek
  • Yönetim ve çalışanlar işbirliği yapmalıdır
  • İş ve sorumluluğun yönetim ve çalışanlar arasında eşit olarak bölünmesi
• Taylor'ın çalışmaları üretkenliği artırmış, ancak işin sosyal ve insani yönlerini göz ardı ettiği için eleştirilmiştir.

Yönetimsel Yönetim (Henri Fayol)

• Bir organizasyonun genel yönetimine odaklanır.
• Fayol, yönetimin beş işlevini belirlemiştir: planlama, organize etme, yönetme, koordine etme ve kontrol etme.
• Ayrıca, aşağıdakiler de dahil olmak üzere 14 yönetim ilkesi belirlemiştir:
  • İş bölümü: Uzmanlaşma verimliliği artırır
  • Yetki: Yöneticilerin emir verme hakkı vardır
  • Disiplin: Çalışanlar kurallara uymalıdır
  • Emir birliği: Bir çalışan yalnızca bir üstten emir almalıdır
  • Yön birliği: Aynı hedefe sahip bir grup faaliyet için tek bir plan
  • Bireysel çıkarların genel çıkarlara tabi kılınması
  • Ücretlendirme: İş için adil ödeme
  • Merkezileşme: Yetkinin yoğunlaşma derecesi
  • Hiyerarşik zincir: Yukarıdan aşağıya yetki hattı
  • Düzen: Her şeyin bir yeri ve her şey yerinde olmalı
  • Eşitlik: Adalet ve hakkaniyet
  • Personel görev süresinin istikrarı: Düşük çalışan devri
  • Girişim: Çalışanların planlar oluşturmasına ve yürütmesine izin verilmelidir
  • Esprit de corps: Takım ruhunu ve birliği teşvik etmek

Bürokrasi Yönetimi (Max Weber)

• Organizasyonları hiyerarşi, kurallar ve net iş bölümüne göre yapılandırmaya odaklanır.
• Bürokrasinin temel özellikleri şunlardır:
  • İş bölümünde uzmanlaşma
  • Resmi kurallar ve prosedürler
  • Yetki hiyerarşisi
  • Kişisellikten arınmışlık
  • Teknik yetkinliğe dayalı istihdam
• Weber, bürokrasinin en verimli organizasyon biçimi olduğuna inanıyordu, ancak katılık potansiyelini de kabul ediyordu.

Davranışsal Yönetim Teorisi

• Klasik yönetim teorisinin sınırlamalarına yanıt olarak ortaya çıkmıştır.
• İnsan davranışını, motivasyonunu ve işyerindeki sosyal etkileşimleri anlamanın önemini vurgular.
• Çalışanların sadece rasyonel ekonomik aktörler olmadığını kabul eder.

Hawthorne Araştırmaları

• 1920'lerde ve 1930'larda Western Electric Hawthorne fabrikasında yapılmıştır.
• Başlangıçta aydınlatmanın üretkenlik üzerindeki etkilerini incelemeyi amaçlamıştır.
• Çalışan üretkenliğinin fiziksel koşullardaki değişikliklerden bağımsız olarak arttığı bulunmuştur.
• "Hawthorne etkisi"ne yol açmıştır: çalışanların performansının gözlemlenmekten ve ilgi görmekten etkilendiğinin kabulü.
• İşyerindeki sosyal ve psikolojik faktörlerin önemini vurgulamıştır.

İnsan İlişkileri Hareketi

• Çalışan ihtiyaçlarının, motivasyonunun ve memnuniyetinin önemini vurguluyordu.
• Önemli figürler şunlardır:
  • Abraham Maslow: İhtiyaçlar hiyerarşisini önermiştir ve bireylerin fizyolojik ihtiyaçlardan başlayıp kendini gerçekleştirme aşamasına kadar bir dizi ihtiyaçla motive olduğunu öne sürmüştür.
  • Douglas McGregor: İnsan doğasının zıt görüşlerini temsil eden X Teorisi ve Y Teorisi'ni geliştirmiştir. X Teorisi, çalışanların işi sevmediğini ve kontrol edilmesi gerektiğini varsayarken, Y Teorisi çalışanların kendi kendine motive olduğunu ve sorumluluk aradığını varsayar.
• Destekleyici ve işbirlikçi bir çalışma ortamı yaratmaya odaklanmıştır.

Organizasyonel Davranış

• Bireylerin, grupların ve yapıların organizasyonlar içindeki davranış üzerindeki etkisini inceleyen daha geniş bir alandır.
• Organizasyonel dinamikleri anlamak için psikoloji, sosyoloji ve antropolojiden yararlanır.
• Aşağıdakiler de dahil olmak üzere çok çeşitli faktörleri dikkate alır:
  • Kişilik
  • Algı
  • Motivasyon
  • Liderlik
  • Grup dinamikleri
  • Organizasyon kültürü

Kantitatif Yönetim

• Yönetim bilimi veya operasyon araştırması olarak da bilinir.
• Yönetim karar alma süreçlerine kantitatif teknikler uygular.
• Verimliliği ve etkinliği artırmak için matematiksel modeller, istatistikler ve bilgisayar simülasyonları kullanır.
• Yaygın kantitatif araçlar şunlardır:
  • Doğrusal programlama: Kaynak tahsisini optimize etme
  • Kuyruk teorisi: Bekleme hatlarını yönetme
  • Envanter yönetimi: Envanter maliyetlerini en aza indirme
  • Simülasyon: Karmaşık sistemleri modelleme
  • İstatistiksel analiz: Eğilimleri ve kalıpları belirlemek için verileri analiz etme
• Büyük miktarda veri içeren karmaşık kararlar için kullanışlıdır.
• İlgili tüm faktörleri ölçmenin zorluğu ve modellerin altında yatan varsayımlar nedeniyle sınırlı olabilir.

Sistem Teorisi

• Organizasyonları birbiriyle ilişkili parçalardan oluşan karmaşık sistemler olarak görür.
• Bir sistem, birleşik bir bütün üretecek şekilde düzenlenmiş birbiriyle ilişkili ve birbirine bağımlı parçalar kümesidir.
• Temel kavramlar şunlardır:
  • Açık sistemler: Çevreleriyle etkileşimde bulunan organizasyonlar (girdiler, dönüşüm süreçleri, çıktılar ve geri bildirim).
  • Kapalı sistem: Çevresinden etkilenmeyen ve etkileşimde bulunmayan bir sistem.
  • Alt sistemler: Daha büyük organizasyon içindeki daha küçük sistemler
  • Sinerji: Bütünün parçalarının toplamından daha büyük olduğu fikri (2 + 2 = 5).
  • Geri bildirim: Gelecekteki eylemleri ayarlamak için kullanılan performans hakkında bilgi
• Organizasyonun farklı parçaları arasındaki ve organizasyon ile çevresi arasındaki ilişkileri anlamanın önemini vurgular.
• Problem çözmeye bütünsel bir yaklaşımı teşvik eder.

Durumsallık Yönetim Kuramı

• Her durumda yönetmenin en iyi tek bir yolu olmadığını kabul eder.
• En etkili yönetim yaklaşımının belirli bağlama bağlı olduğunu vurgular.
• Dikkate alınması gereken temel faktörler şunlardır:
  • Organizasyon büyüklüğü
  • Teknoloji
  • Çevresel belirsizlik
  • Bireysel farklılıklar
• Yöneticilerin esnek olması ve yaklaşımlarını duruma uyacak şekilde uyarlaması gerekir.
• Organizasyon ve çevresi hakkında derin bir anlayış gerektirir.
• Farklı yönetim teorilerinin fikirlerini uzlaştırmaya yardımcı olur.