Wika at Agham: Ang Kahalagahan ng Filipino

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Alin sa mga sumusunod ang hindi kasama sa bahagi ng 'Metodo'?

Hakbang na isasagawa sa eksperimento
Mga materyales at pananaw ng pag-aaral
Mga resulta ng empirical na pag-aaral (correct)
Sino ang mga respondent

Ano ang nilalaman ng bahagi ng 'Introduksyon' sa isang IMRAD na pagsulat?

Disenyo ng pag-aaral at metodolohiya
Mga resulta at analisis ng pag-aaral
Problema, motibo, layunin at background (correct)
Mga etikal na implikasyon ng pag-aaral

Ano ang layunin ng bahagi ng 'Analisis' sa isang IMRAD na pagsulat?

Ilahad ang mga tanong na nabuo
Talakayin ang konklusyon ng pag-aaral
Suriin ang mga resulta batay sa mga datos (correct)
Ipahayag ang mga resulta sa anyong tsart

Ano ang pangunahing tanong na dapat sagutin sa bahagi ng 'Diskusyon'?

Ano ang kahalagahan ng datos sa lipunan? (D) Signup and view all the answers

Alin sa mga sumusunod na hakbang ang hindi parte ng panukalang hakbang sa pagsasalin ayon sa Unibersidad ng Pilipinas?

Kumbinasyon ng iba't ibang wika (A) Signup and view all the answers

Ano ang pangunahing pokus ng pisika?

Interaksyon ng panahon, espasyo, enerhiya at matter (B) Signup and view all the answers

Alin sa mga sumusunod ang saklaw ng Earth Science/Heolohiya?

Pag-aaral ng mga proseso ng pagbabago ng mga bato (A) Signup and view all the answers

Ano ang pangunahing layunin ng Astronomiya?

Pag-aaral at pagpapaliwanag ng mga kaganapan sa himpapawid (A) Signup and view all the answers

Ano ang tinutukoy ng Information Technology (IT)?

Pagbibigay at paglilipat ng impormasyon at datos (C) Signup and view all the answers

Alin sa mga sumusunod ang hindi bahagi ng lupa bilang disiplina sa teknolohiya?

Astronomiya (C) Signup and view all the answers

Ano ang layunin ng mga matematikal na pagpapatunay?

Patunayan ang tama o mali ng mga konhektura (C) Signup and view all the answers

Anong aspeto ng teknolohiya ang inilarawan bilang 'practical application of scientific knowledge'?

Engineering (A) Signup and view all the answers

Ano ang tunguhin ng matematika sa pagpapahayag ng estruktura?

Pag-aaral ng ugnayan ng mga numero at estruktura (B) Signup and view all the answers

Bakit mahalaga ang paggamit ng sariling wika sa pagtuturo ng agham ayon kay Dr. Fortunato Sevilla?

Dahil ito ay nagpapalalim ng talakayan at pagtatanong. (A) Signup and view all the answers

Ano ang pangunahing suliranin na kinakaharap ng mga mag-aaral sa larangan ng agham at teknolohiya?

Hirap sa pag-unawa sa mga teknikal na terminolohiya. (B) Signup and view all the answers

Ano ang isinasalungat ng ilang siyentipiko kaugnay sa paggamit ng sariling wika sa mga akdang pang-agham?

Ito ay makapipigil sa pagiging globally competitive ng mga estudyante. (C) Signup and view all the answers

Ano ang ipinapahayag ni Dr. Fortunato Sevilla hinggil sa pag-unlad ng mga bansang gumagamit ng sariling wika sa agham?

Mas mabilis nilang nakamit ang kaunlaran kumpara sa Pilipinas. (A) Signup and view all the answers

Ano ang layunin ng intelektwalisasyon ng wikang Filipino sa larangang siyentipiko?

Maging daluyan ng inter/multidisiplinaryong diskurso. (B) Signup and view all the answers

Ano ang nangyari noong dekada 60’s at dekada 80’s kaugnay sa mga terminolohiya sa agham?

May nabuong diksyunaryo na ginagamit ng mga siyentipiko. (D) Signup and view all the answers

Ano ang nagiging epekto ng kakulangan ng kasanayan sa paggamit ng terminolohiyang siyentipiko sa mga mag-aaral?

Nagiging hadlang ito sa kanilang pagkatuto. (B) Signup and view all the answers

Ano ang isa sa mga pagbabagong dapat isaalang-alang upang mapaunlad ang wikang Filipino sa agham?

Maghangad ng mas mataas na kalidad ng edukasyon sa sariling wika. (A) Signup and view all the answers

Ano ang salin ng 'Asthma' sa wikang Filipino?

Hika (A) Signup and view all the answers

Ano ang tawag sa dalubhasa na nag-aaral ng mga sakit sa baga?

Palabaga (A) Signup and view all the answers

Ano ang tamang salin ng 'Ringworm' sa Filipino?

Buni (A) Signup and view all the answers

Ano ang terminolohiya para sa 'cell' sa Filipino?

Sihay (C) Signup and view all the answers

Ano ang salin ng 'Hypertension' sa wikang Filipino?

Sukdulin, altapresyon (C) Signup and view all the answers

Ano ang tamang salin ng 'Chemistry' sa Filipino?

Kapanayan (A) Signup and view all the answers

'Blister' ay isinasalin bilang ano sa Filipino?

Paltos (A) Signup and view all the answers

Ano ang salin ng 'Sperm' sa wikang Filipino?

Punlay (punla+buhay) (A) Signup and view all the answers

Ano ang layunin ng intelektwalisasyon ng wikang Filipino sa akademya?

Pagpaksa ng mga ideya sa pinakamataas na lebel (C) Signup and view all the answers

Alin sa mga sumusunod ang hindi bahagi ng proseso ng linggwistiko?

Pagsusuri ng esensya ng sining (B) Signup and view all the answers

Ano ang ibig sabihin ng salitang 'siyensiya' sa Latin?

Karunungan (B) Signup and view all the answers

Alin sa mga sumusunod na larangan ang hindi saklaw ng kemistri?

Pag-aaral ng buhay at mga organism (B) Signup and view all the answers

Ano ang kahulugan ng 'creative minority' sa konteksto ng ekstra-linggwistiko?

Mga intelektwal na disipulo sa teknikal na bokabularyo (A) Signup and view all the answers

Ano ang tungkulin ng Sentro ng Wikang Filipino sa Unibersidad ng Pilipinas?

Magbigay ng hikbi para sa mga librong pang-agham sa Filipino (C) Signup and view all the answers

Anong proseso sa linggwistiko ang naglalayong lumikha ng estandardisadong anyo ng wika?

Pagbuo ng register (D) Signup and view all the answers

Bilang anong katawagan ang mas kilala sa mga Pilipino ang salitang Agham?

Siyensiya (D) Signup and view all the answers

Flashcards are hidden until you start studying

Study Notes

Ang Wika at ang Siyensya

Isang hamon ang paggamit ng wikang Filipino sa larangan ng agham at teknolohiya.
Maraming pormal na terminology sa siyensya na walang katumbas na salin sa Ingles.
Nagdudulot ito ng kalituhan at kakulangan ng kasanayan sa paggamit.
Ang paggamit ng ibang wika, lalo na ang Ingles, ay nagiging balakid sa pag-unawa at pag-aaral ng siyensya para sa marami.

Paggamit ng Wikang Filipino sa Agham

Si Dr. Fortunato Sevilla, isang propesor sa UST, ay gumamit ng wikang Filipino sa kanyang klase sa kemistri.
Nag-ulat siya na mas malaya ang mga estudyante sa pagtatanong at mas buhay ang talakayan kapag ang sariling wika ang ginagamit.
Nagtanong si Dr. Sevilla: "Kung sumusulong sa agham ang mga mauunlad na bansa gamit ang sariling wika, bakit hindi paunlarin ang sariling wika para sa mga Pinoy?"
May mga siyentipikong tumututol dahil nag-aalala sila na makakaapekto ito sa kakayahan ng mga estudyante na maging globally competitive.

Intektwalisasyon ng Wikang Filipino

Ang integrasya ng wikang Filipino sa larangan ng siyentipiko-teknikal ay nangangailangan ng intektwalisasyon ng wika.
Ayon sa kaniya, ang intelektwalisasyon ay ang proseso ng pagtalakay sa mga ideya sa pinakamataas na lebel.
Dalawang pangunahing proseso ang kailangan sa intelektwalisasyon; linggwistiko at ekstra-linggwistiko.

Pagpapalakas ng Wikang Pambansa

Mahalaga ang papel ng gobyerno sa pagbuo ng patakarang pangwika upang masuportahan ang intelektwalisasyon ng wika.
Ang pagpapalakas ng wikang pambansa ay makakatulong sa pagpapatibay ng kolektibong identidad at pambansang kaunlaran.

Ang Agham

Ang salitang "science" ay nagmula sa salitang Latin na "scientia" na nangangahulugang karunungan.
Ang agham ay sistematikong pag-aaral na naglalayong patunayan ang katotohanan sa likod ng mga haka-haka at teorya.

Mga Disiplinang Pang-Agham

Biyolohiya: Ang pag-aaral ng buhay at mga nabubuhay na organismo.
Kemiya: Ang pag-aaral ng komposisyon ng mga substance, properties, at reaksiyon.
Pisika: Ang pag-aaral ng mga properties ng panahon, espasyo, enerhiya, at matter.
Earth Science/Heolohiya: Ang pag-aaral ng mga planeta, bato, at pisikal na elementong may kaugnayan sa Earth.
Astronomiya: Ang pagmamasid at pagpapaliwanag ng mga kaganapang nangyayari sa kalawakan.
Matematika: Ang sistematikong pag-aaral ng lohika, numero, pigura, espasyo, at estruktura.

Ang Teknolohiya

Ang teknolohiya ay pinagsama ng mga salitang Greek na "techne" (kakayahan) at "logos" (salita).
Ito ay ang praktikal na aplikasyon ng mga impormasyon at teoryang pansiyensiya.
Ang teknolohiya ay naglalayong lumikha at magamit ang iba't ibang pamamaraan upang mapabuti ang buhay at kapaligiran.

Mga Disiplinang Pang-Teknolohiya

Information Technology (IT): Ang pag-aaral at gamit ng teknolohiya para sa komunikasyon at impormasyon..
Inhinyeriya: Ang paglalapat ng agham upang matugunan ang pangangailangan ng tao.

Pagsulat sa Agham, Teknolohiya, Inhinyeriya, at Matematika

Ang Metong IMRAD ay isang karaniwang format sa pagsulat ng artikulong pang-siyentipiko.
Ang IMRAD ay kumakatawan sa:
- Introduksyon
- Metodo
- Resulta
- Analisis
- Diskusyon

Proseso at Kahalagahan ng Pagsasaling Siyentipiko at Teknikal

Ang pagsasalin ng mga termino at konsepto sa siyensya at teknolohiya ay mahalaga para sa intelektwalisasyon ng wika.
Ang mga sumusunod na hakbang ay maaaring gamitin sa pagsasalin:
- Pagtutumbas mula sa Tagalog/Pilipino o mula sa katutubong wika.
- Panghihiram mula sa Espanyol.
- Panghihiram at pagbabago sa baybay ng mga salitang Ingles.
- Paglikha ng bagong salita.
Mga Halimbawa ng Mga Salitang Siyentipiko at Teknikal na Naisalin sa Filipino
Asthma - Hika
Blister - Paltos
Ovary - Itlugan
Sex - Kasarian
Tendon - Litid
Ringworm - Buni
Sperm - Punlay
Telephone - Hatinig
Chemistry - Kapanayan
Mathematics - Sipnayan
Germ - Binhay

Salin sa Wikang Filipino ng Mga Salitang Medikal

Haynayan (biology)
Mikhaynayan (microbiology)
Mulatling Haynayan (molecular biology)
Palapuso (cardiologist)
Palabaga (pulmonologist)
Paladiglap (radiologist)
Sihay (cell)
Muntilipay (platelet)
Kaphay (plasma)
Iti, daragis, balaod (tubercolosis)
Sukdulin, altapresyon (hypertension)
Mangansumpong (arthritis)
Piyo (gout)
Balinguyngoy (nosebleed)

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.