Virüslerin Bulaşma Yolları ve Etkileri

Viral Enfeksiyonlar ve Prionlar

• Bu konu, viral enfeksiyonların bulaşma yollarını, yayılma mekanizmalarını ve neden oldukları hastalıkları ele almaktadır. Ayrıca, prionların yapısını, özelliklerini ve insanlarda neden oldukları hastalıkları inceler.

Viral Enfeksiyonlar

• Bulaşma Yolları:

  • Yatay bulaş (konaktan konağa): Direkt temas, cinsel temas, aerosol, fekal-oral, kan yolu (kan ürünleri, organ nakli), vektör (böcekler).
  • Dikey bulaş (anne-çocuk): Gebelik boyunca (plasenta-fetüs), doğumda (kan ve salgılarla) ve emzirme yoluyla (anne sütü).

• Vücutta Yayılım: Virusların vücutta nasıl yayıldığına ilişkin detaylı bilgiler mevcut.

• Neden Oldukları Hastalıklar: Virusların neden olabileceği hastalıkların türleri (solunum yolu enfeksiyonları, sindirim sistemi enfeksiyonları vb).

Virusların Giriş Kapıları

• Hasarlı deri veya mukoza zarları (HPV, HSV, HIV, HBV, HCV)
• Solunum sistemi (Adenovirus, İnfluenza virus, Rhinovirus, Paramyxoviruslar, VZV)
• Gastrointestinal sistem (HAV, HEV, Poliovirus, Rotavirus, Adenovirus)

Viral Patogenez

• Konak:

  • Reseptörler, Genetik özellikler (Yaş), Küçük çocuklar ve yaşlılarda duyarlılık, Metabolik durum (Beslenme, Gebelik, Vitamin A eksikliği), bağışıklık yanıtı

• Virus:

  • Reseptöre tutunma molekülleri, bağışıklık yanıttan kaçış mekanizmaları (antijenik değişiklikler), bağışıklık hücrelerinin enfeksiyonu, koruyucu mekanizmaların etkisizleştirilmesi, Çevresel faktörler (ısı, UV)

• Enfeksiyon → Hastalık (klinik belirtiler): İnkübasyon süresi (günler-yıllar), Lokal bağışık yanıt, Sistemik bağışık yanıt, bellek oluşumu

Virülans Faktörleri

• Viral replikasyon hızı
• Virus bulaşma yeteneği
• Hedef dokuya ulaşma ve bağlanma yeteneği
• Bağışıklık sisteminden kaçış yeteneği
• Virülans kaybı (attenüasyon)

Virusun Hücreye Etkisi

• Değişiklik yok
• Patolojik değişiklikler (ölüm): Makromolekül sentezinin azalması, membran hasarı, bağışık yanıtta rol alan hücre hasarı, apoptoz, büyüme kontrolünün kaybı

Inclusions

• Hücre içi ve hücre dışı inclusion bodies’in türleri ve örnekleri

Virusların Konak Hücreye Etkileri

• Lizis
• Transformasyon (kanser oluşumu)
• Persistan enfeksiyon (kronik enfeksiyon)
• Latent enfeksiyon (virus yapımı yok)

Viral Enfeksiyon Paternleri

• Akut enfeksiyon
• Kronik enfeksiyon (ör: CMV, HIV, HBV, HCV...)
• Ömür boyu gizlilik veya tekrarlayan akut epizodlar; Reaktivasyon,
• İyileşme, sekeller (örneğin: bazı viral ensefalitler)
• Ölüm
• Kanser riskleri (ör: HPV, HBV, HCV,...)

Viral Hastalık Özellikleri

• Viral enfeksiyonların çoğu semptomsuz geçer

• Farklı virüsler aynı klinik tabloya neden olabilir

• Bir virüs farklı klinik tablolara sebep olabilir

  • Bulaşma yolu
  • Bulaşan virus miktarı
  • Bireyin bağışıklık yanıtı (bağışık bellek, bağışıklık sistemi)
  • Yaş, genetik, beslenme faktörleri, diğer komorbid hastalıklar

Bağışık (İmmün) Yanıt

• Viral enfeksiyon sonucu belirleyen önemli faktör
• Temizlenme → tam iyileşme
• Temizlenme olmazsa → persistan/latent enfeksiyon
• Enfekte hücrelerin yıkılması → hastalık
• Hücresel ve sıvısal bağışıklık
• Koruyucu antikorlar

Viral Hastalık Örnekleri (Lokal ve Sistemik)

• Klinik tabloları (örnek hastalıklar), patolojinin yeri (hangi organlar), giriş kapısı, klinik belirtiler, viremi, bağışıklık süresi, IgA vb.

Virusların Tanı Yöntemleri

• Direkt yöntemler: Elektron mikroskobu, kristallografi, hücre kültürü, virus antijenlerinin ve nükleik asitlerinin saptanması.
• İndirekt yöntemler: Virus antijenlerine karşı üretilen antikorların saptanması.

Viroidler

• Küçük, çembersel, tek sarmallı RNA molekülleri
• Bitkilerde hastalığa neden olur
• Hücre dışı, kapsülsüz, protein kodlamaz.

Prionlar

• Hastalıklı protein (PrPsc)'nin bulaşıcı özelliği ile karakterize enfeksiyon ajanları.
• Normal protein (PrPc)’nin anormal şekilde katlanması sonucu oluşur.
• SSS’de birikme; süngerimsi beyin hasarı, demans
• Bulaşıcı protein
• Klasik sterilizasyon yöntemlerine dirençli

İnsanda Prion Hastalıkları

• Creutzfeldt-Jakob hastalığı (klasik, varyant, iyatrojenik)
• Kuru
• Gerstmann-Straussler-Scheinker sendromu
• Ölümcül uykusuzluk (fatal insomnia)

İnsanda CJD Bulaşı

• Kaynak belirtimi (et, kornea, dura mater, hormon preparatları vs.)
• Hastalık türü
• Olgu sayısı
• İnfeksiyonun zaman aralığı

vCJD Epidemiyolojisi

• Olgu dağılımı
• BSE vakalarıyla ilişki, azalma

Dokuların Bulaştırıcılık Düzeyi

• Dokuların bulaşıcılık düzeyi (beyin, omurilik, göz önü gibi)

Prionların Direnç ve Duyarlılık Özellikleri

• Dezenfeksiyon yöntemleri (sodyum hipoklorit, sodyum hidroksit, basınçlı buharlaştırma)

Anti-Viral İlaçlar ve Direnç

• Anti-viral ilaç hedefleri
  • Viral hedefler
  • Konak hücre hedefleri
• Anti-viral tedavi başarısızlıklarına neden olan mekanizmalar (dirençli suşlar)