Viêm da cơ địa: Kiến thức cơ bản

Bệnh lý viêm da mãn tính, thường xuất hiện ở trẻ em và người lớn, gây ngứa ngáy, mẩn đỏ, sẩn hay mụn nước, đặc trưng bởi sự phân bố ở vùng nếp.

Viêm da cơ địa ảnh hưởng đến khoảng từ 5 đến 20% trẻ em trên toàn thế giới. Tỷ lệ mắc bệnh cao hơn ở khu vực đô thị và các nước phát triển.

Bệnh thường bắt đầu trong 2 năm đầu đời, 45% trường hợp xuất hiện trong 6 tháng đầu đời, 60% trong năm đầu tiên và 85% trong 5 năm đầu đời.

Mẩn đỏ, sẩn hoặc mụn nước, ngứa ngáy và có thể dẫn đến trầy xước, lichen hóa. Các tổn thương thường tập trung ở vùng nếp.

Bệnh thường xuất hiện ở trẻ em, có thể là do yếu tố di truyền. Có mối liên quan đến các bệnh lý thể tạng khác như viêm mũi dị ứng, hen phế quản, dị ứng thức ăn và viêm thực quản tăng bạch ái toan.

Tiếp cận điều trị bao gồm điều trị tại chỗ và điều trị toàn thân. Các biện pháp điều trị không dùng thuốc như kiểm soát môi trường, giữ ẩm da, tránh tiếp xúc chất kích thích.

Điều trị tại chỗ có thể dùng kem dưỡng ẩm, corticosteroid tại chỗ, thuốc kháng histamin tại chỗ. Điều trị toàn thân có thể dùng thuốc kháng histamin, thuốc ức chế miễn dịch.

Khoảng 50% trẻ bị viêm da cơ địa khởi phát trong vòng hai năm đầu đời, có liên quan đến sự xuất hiện của kháng thể kháng IgE đặc hiệu.

Khoảng 60% trẻ sơ sinh và trẻ lớn bị viêm da cơ địa có thể bị tái phát cho đến năm 12 tuổi.

Viêm da cơ địa khởi phát vào tuổi thanh thiếu niên, khoảng 30% trường hợp không liên quan đến kháng thể IgE đặc hiệu.

Viêm da cơ địa khởi phát sau 60 tuổi. Đây là thể ít gặp nhất.

Sự suy yếu của hàng rào bảo vệ da là một trong những cơ chế chính của viêm da cơ địa.

Sự giảm điều hòa của các gen mã hóa các phân tử filagrin, giảm lượng ceramides trong thượng bì và tăng hiện tượng mất nước quá thượng bì là những nguyên nhân dẫn đến suy yếu hàng rào bảo vệ da.

Việc sử dụng xà phòng và các chất tẩy rửa làm tăng độ pH của da, từ đó tăng hoạt động men proteases nội sinh gây phá hủy hàng rào bảo vệ da.

Sự đáp ứng miễn dịch bẩm sinh và miễn dịch thích nghi đều bị ảnh hưởng trong viêm da cơ địa.

Nên sử dụng corticoid dạng bôi có tác dụng trung bình mạnh, nhưng cần cân nhắc điều chỉnh liều lượng cho phù hợp với vùng da điều trị, tình trạng bệnh nhân, và thời gian sử dụng.

Đối với vùng da nhạy cảm như mặt, nếp kẽ, sinh dục hậu môn, nên dùng corticoid dạng bôi nhẹ hoặc thay thế bằng thuốc ức chế calcineurin.

Với vùng da dày, lichen hóa, ở đầu chi, có thể sử dụng corticoid bôi hoạt lực mạnh như fluocinonide và clobetasol.

Thoa corticoid 2 lần/ngày trong đợt cấp, giảm liều dần khi triệu chứng cải thiện. Giảm liều có thể bằng cách giảm số lần thoa, số ngày trong tuần hoặc thay thế bằng corticoid nhẹ hơn.

Thoa corticoid ngay sau khi tắm có thể tăng khả năng thẩm thấu qua da và giảm cảm giác châm chích.

Có tiền sử cá nhân hoặc gia đình bị các bệnh dị ứng như hen phế quản, viêm mũi dị ứng, viêm da cơ địa.

Viêm da cơ địa thường bùng phát sớm trong đời, với 45% trường hợp xuất hiện trong 6 tháng đầu đời, 60% trong năm đầu tiên và 85% trong 5 năm đầu đời.

Triệu chứng thường gặp bao gồm: da khô, vảy cá thông thường, phản ứng da tức thì, tuổi khởi phát bệnh sớm, tăng IgE huyết thanh, dễ nhiễm trùng da, viêm da bàn tay, bàn chân không đặc hiệu, chàm núm vú, viêm môi, viêm kết mạc tái phát, nếp dưới mí mắt của Denie- Morgan, ngứa khi ra mồ hôi, không chịu được len và chất hòa tan mỡ, dày sừng quanh nang lông, dị ứng thức ăn, tiến triển bệnh có ảnh hưởng bởi yếu tố tinh thần, da vẽ nổi.

Cần phân biệt với các bệnh lý viêm da mạn tính khác như viêm da tiết bã, viêm da tiếp xúc kích ứng và viêm da tiếp xúc dị ứng.

Vảy dính màu đỏ cam, thường tập trung ở vùng da đầu, vùng tã lót, hay gặp lúc trẻ vào 6 tuần đầu đời và có thể hết sau vài tuần. Mảng hồng ban với vảy trắng ở vùng tiết bã như da đầu, sau tai nếp má mũi, cung mày, giữa ngực và vùng nếp.

Sẩn mảng hồng ban cấp tính đến mãn tính, giới hạn ở vị trí tiếp xúc, tiền sử tiếp xúc với chất kích thích có nguy cơ. Phát ban dạng chàm với biểu hiện lan tỏa có thể ngoài cả vị trí tiếp xúc, tiền sử tiếp xúc với chất kích thích có nguy cơ.

Bệnh thường có biểu hiện mẩn đỏ, sẩn hoặc mụn nước, ngứa ngáy và có thể dẫn đến trầy xước, lichen hóa. Các tổn thương thường tập trung ở vùng nếp.

Tiếp cận điều trị bao gồm điều trị tại chỗ và điều trị toàn thân. Các biện pháp điều trị không dùng thuốc như kiểm soát môi trường, giữ ẩm da, tránh tiếp xúc chất kích thích.

Chẩn đoán độ nặng của viêm da cơ địa dựa trên mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng. Bác sĩ sử dụng thang điểm SCORAD để đánh giá.

Một hệ thống đánh giá dựa trên thang điểm để ước lượng mức độ nghiêm trọng của bệnh viêm da cơ địa.

Chỉ số SCORAD dưới 25 điểm là dấu hiệu cho thấy viêm da cơ địa ở mức độ nhẹ.

Chỉ số SCORAD từ 25 đến 50 điểm là dấu hiệu cho thấy viêm da cơ địa ở mức độ trung bình.

Chỉ số SCORAD trên 50 điểm là dấu hiệu cho thấy viêm da cơ địa ở mức độ nặng.

Viêm da cơ địa là một bệnh mãn tính, tái phát, đòi hỏi các phương pháp điều trị để kiểm soát các đợt bùng phát và giảm thiểu tác động của bệnh lên chất lượng cuộc sống.

Giáo dục bệnh nhân về bệnh viêm da cơ địa để họ hiểu rõ về bệnh, các triệu chứng, nguyên nhân và phương pháp kiểm soát bệnh.

Chăm sóc da nhẹ nhàng, sử dụng kem dưỡng ẩm, tránh các chất kích ứng và tìm hiểu về các loại thuốc thoa tại chỗ.

Sử dụng thuốc thoa tại chỗ để kiểm soát tình trạng viêm dưới lâm sàng và các đợt cấp tính của bệnh.

Xác định và hạn chế những yếu tố có thể gây bùng phát bệnh như thức ăn, môi trường, hóa chất, stress.