İnsan-Bilgisayar Etkileşimi Week-10

İnsan-Bilgisayar Etkileşimi

• STST (Socio Teknik Sistem Teorisi) insan davranışlarının ve sosyal faktörlerin teknoloji kabulünü nasıl etkilediğini açıklayan bir teoridir.
• Teknolojiyi kabul veya reddetme kararları fayda-maliyet, kullanım kolaylığı, sosyal normlar, birey özellikleri gibi faktörlerce etkilenir.

Yeniliğin Yayılımı (Rogers 83)

• Yeniliğin yayılımı, bir yeniliğin belirli bir kanal vasıtasıyla zaman içinde bir sosyal sistem üyeleri arasında iletildiği sürecidir.
• Üç ana konu: Yayılma oranları, Yayılma kalıpları, Uyumun zaman içinde değişimi

Teknoloji Kabul Modeli (Davis 1989)

• AF (Aracı kullanmak işimde performansımı arttırır)
• AF (Bu aracı faydalı buldum)
• DDN (Bu aracı işimde kullanmaya niyetim var)

Sistem Geliştirmede Ürün ve Süreç Paradigması (Floyd 1987)

• Ürün-yönlü bakış açısı: Bir ürün olarak yazılım, kendi başına varlık gösterir, bir programlar kümesini ve ilişkili dokümanları içerir.
• Süreç-yönlü yaklaşım: Yazılımı, insanın öğrenmesi, işi ve iletişimi (yani, kullanımı) bağlamında ele alır.

Etik

• Etik, karar vermemiz veya davranışımız için temel olarak kullandığımız standartlar, değerler ve ahlak ilkelerini kapsar.
• Üç ana etik kuramı:
  • Fayda (Utilitarian) Kuramı: En doğru eylem, en fazla sayıda insan için en fazla mutluluğu yaratan eylemdir.
  • Deontoloji Teorisi: Bazı eylemler her zaman doğru, bazıları ise her zaman yanlıştır.
  • Sözleşmeli Kuramlar: Ahlaki kurallar, toplumdaki insanlar arasındaki bir sözleşmeden türemiştir.

Bilgi Sistemleri ve Etik

• Bilg sistemleri etiği üç temel unsurdan oluşur: Teknik etik, Mesleki etik, Sosyal etik

Elektronik Takip

• Smyth ve Pillsbury Co. Davası Özeti (1994): Şirkette e-postaların gizli olduğunu ve ele geçirilen e-postalara göre kimsenin işten çıkarılmayacağını belirtiyordu.
• Tartışma Noktaları: E-postanın özelliği, Şirket politikası, E-postanın içeriği

Organizasyonda e-posta Mahremiyeti

• Bourke ve Nissan Motor Corp. Davası: İki yazılım uzmanı, amirlerinin cinsel ifadeleri içeren kişisel e-posta yazışmalarını okumasından sonra işten ayrılmak zorunda bırakıldı.
• İşverenin mülk hakları ve Çalışanın makul gizlilik beklentisi arasındaki denge

Yapay Zeka

• Joseph Weizenbaum, 1984 yılında "Bilgisayarlar ve İnsan Aklı: ELIZA'dan Düşünceye" adlı kitabında, yapay zeka (YZ) konusundaki endişelerini dile getirdi.
• Weizenbaum'un eleştirilerinin bazı önemli noktaları:
  • YZ sistemleri gerçek zekaya sahip değildir ve insan dilinin gerçek anlamını anlayamazlar.
  • YZ'nin insan zekasını taklit etmeye odaklanması tehlikelidir ve insanları makineleri insan olarak görmelerine yol açabilir.
  • YZ'nin insan zekasını aşmaya ve dünyayı yeni ve yenilikçi şekillerde anlamaya odaklanması gerekir.

Artificial Intelligence

• Zeka, karmaşık kavramları anlama, öğrenme, problem çözme, soyut düşünme, muhakeme etme, bilgi üretme ve kullanma gibi bilişsel yeteneklerin bir araya gelmesiyle oluşan bir insan özelliğidir.

• Üç olası sorun:

  • İşe yaramaz;
  • Durumu daha da kötüleştirir;
  • Çalışıp çalışmamasına bakılmaksızın, bir makineden bu tür yardımı almak insanca değil.### Dekanın Konumu ve Sorumluluğu

• BT uzmanının görevi, teknik sorunları çözmek ve sistemlerin güvenliğini sağlamaktır, dosya içeriğini incelemek değildir.

• Bir kişinin bilgisayarını güncelleyen BT uzmanının, gizlilik ihlali ve yasal yaptırımlara yol açabilecek şekilde dosyalarının içeriğini kontrol etme hakkına sahip değildir.

Therac-25 Olayı

• Therac-25, kanser tedavisinde kullanılan bir tıbbi hızlandırıcıydı.
• Haziran 1985 ile Ocak 1987 arasında 6 olayda, hastalara yanlışlıkla aşırı doz radyasyon verilmesi nedeniyle 5 ölüm gerçekleşti.
• Kazaların temel nedenleri şunlardır: yazılım hataları, yetersiz test ve güvenlik eksikliği.

Therac-25 Kazalarının Sonuçları

• Therac-25 kazaları, tıbbi cihazların güvenliğinin önemini ve tıbbi cihazların tasarımında, testinde ve düzenlenmesinde kullanılan prosedürlerin iyileştirilmesi ihtiyacını vurguladı.
• Bu kazalar sonucunda, tıbbi cihazların güvenliğini sağlamak için daha katı düzenlemeler ve standartlar getirildi.

Etik Eğitimi

• Doktorların ve psikologların işlerinde etik eğitimi ayrılmaz bir parça olmasına rağmen, BT uzmanları hiç etik eğitimi almıyor.

ACM – Etik Kuralları

• ACM Etik Kuralları, bilgi ve bilgisayar bilimleri alanlarında çalışan profesyoneller için kapsamlı bir etik rehberdir.
• Bu kurallar, etik karar vermeyi teşvik etmeye, kamuya olan sorumluluğu ve mesleki bütünlüğü korumaya ve bilgi teknolojilerinin sorumlu bir şekilde geliştirilmesine ve kullanılmasına yardımcı olmak için tasarlanmıştır.

İnsan-Bilgisayar Etkileşimi

• STST (Socio Teknik Sistem Teorisi) insan davranışlarının ve sosyal faktörlerin teknoloji kabulünü nasıl etkilediğini açıklayan bir teoridir.
• Teknolojiyi kabul veya reddetme kararları fayda-maliyet, kullanım kolaylığı, sosyal normlar, birey özellikleri gibi faktörlerce etkilenir.

Yeniliğin Yayılımı (Rogers 83)

• Yeniliğin yayılımı, bir yeniliğin belirli bir kanal vasıtasıyla zaman içinde bir sosyal sistem üyeleri arasında iletildiği sürecidir.
• Üç ana konu: Yayılma oranları, Yayılma kalıpları, Uyumun zaman içinde değişimi

Teknoloji Kabul Modeli (Davis 1989)

• AF (Aracı kullanmak işimde performansımı arttırır)
• AF (Bu aracı faydalı buldum)
• DDN (Bu aracı işimde kullanmaya niyetim var)

Sistem Geliştirmede Ürün ve Süreç Paradigması (Floyd 1987)

• Ürün-yönlü bakış açısı: Bir ürün olarak yazılım, kendi başına varlık gösterir, bir programlar kümesini ve ilişkili dokümanları içerir.
• Süreç-yönlü yaklaşım: Yazılımı, insanın öğrenmesi, işi ve iletişimi (yani, kullanımı) bağlamında ele alır.

Etik

• Etik, karar vermemiz veya davranışımız için temel olarak kullandığımız standartlar, değerler ve ahlak ilkelerini kapsar.
• Üç ana etik kuramı:
  • Fayda (Utilitarian) Kuramı: En doğru eylem, en fazla sayıda insan için en fazla mutluluğu yaratan eylemdir.
  • Deontoloji Teorisi: Bazı eylemler her zaman doğru, bazıları ise her zaman yanlıştır.
  • Sözleşmeli Kuramlar: Ahlaki kurallar, toplumdaki insanlar arasındaki bir sözleşmeden türemiştir.

Bilgi Sistemleri ve Etik

• Bilg sistemleri etiği üç temel unsurdan oluşur: Teknik etik, Mesleki etik, Sosyal etik

Elektronik Takip

• Smyth ve Pillsbury Co. Davası Özeti (1994): Şirkette e-postaların gizli olduğunu ve ele geçirilen e-postalara göre kimsenin işten çıkarılmayacağını belirtiyordu.
• Tartışma Noktaları: E-postanın özelliği, Şirket politikası, E-postanın içeriği

Organizasyonda e-posta Mahremiyeti

• Bourke ve Nissan Motor Corp. Davası: İki yazılım uzmanı, amirlerinin cinsel ifadeleri içeren kişisel e-posta yazışmalarını okumasından sonra işten ayrılmak zorunda bırakıldı.
• İşverenin mülk hakları ve Çalışanın makul gizlilik beklentisi arasındaki denge

Yapay Zeka

• Joseph Weizenbaum, 1984 yılında "Bilgisayarlar ve İnsan Aklı: ELIZA'dan Düşünceye" adlı kitabında, yapay zeka (YZ) konusundaki endişelerini dile getirdi.
• Weizenbaum'un eleştirilerinin bazı önemli noktaları:
  • YZ sistemleri gerçek zekaya sahip değildir ve insan dilinin gerçek anlamını anlayamazlar.
  • YZ'nin insan zekasını taklit etmeye odaklanması tehlikelidir ve insanları makineleri insan olarak görmelerine yol açabilir.
  • YZ'nin insan zekasını aşmaya ve dünyayı yeni ve yenilikçi şekillerde anlamaya odaklanması gerekir.

Artificial Intelligence

• Zeka, karmaşık kavramları anlama, öğrenme, problem çözme, soyut düşünme, muhakeme etme, bilgi üretme ve kullanma gibi bilişsel yeteneklerin bir araya gelmesiyle oluşan bir insan özelliğidir.

• Üç olası sorun:

  • İşe yaramaz;
  • Durumu daha da kötüleştirir;
  • Çalışıp çalışmamasına bakılmaksızın, bir makineden bu tür yardımı almak insanca değil.### Dekanın Konumu ve Sorumluluğu

• BT uzmanının görevi, teknik sorunları çözmek ve sistemlerin güvenliğini sağlamaktır, dosya içeriğini incelemek değildir.

• Bir kişinin bilgisayarını güncelleyen BT uzmanının, gizlilik ihlali ve yasal yaptırımlara yol açabilecek şekilde dosyalarının içeriğini kontrol etme hakkına sahip değildir.

Therac-25 Olayı

• Therac-25, kanser tedavisinde kullanılan bir tıbbi hızlandırıcıydı.
• Haziran 1985 ile Ocak 1987 arasında 6 olayda, hastalara yanlışlıkla aşırı doz radyasyon verilmesi nedeniyle 5 ölüm gerçekleşti.
• Kazaların temel nedenleri şunlardır: yazılım hataları, yetersiz test ve güvenlik eksikliği.

Therac-25 Kazalarının Sonuçları

• Therac-25 kazaları, tıbbi cihazların güvenliğinin önemini ve tıbbi cihazların tasarımında, testinde ve düzenlenmesinde kullanılan prosedürlerin iyileştirilmesi ihtiyacını vurguladı.
• Bu kazalar sonucunda, tıbbi cihazların güvenliğini sağlamak için daha katı düzenlemeler ve standartlar getirildi.

Etik Eğitimi

• Doktorların ve psikologların işlerinde etik eğitimi ayrılmaz bir parça olmasına rağmen, BT uzmanları hiç etik eğitimi almıyor.

ACM – Etik Kuralları

• ACM Etik Kuralları, bilgi ve bilgisayar bilimleri alanlarında çalışan profesyoneller için kapsamlı bir etik rehberdir.
• Bu kurallar, etik karar vermeyi teşvik etmeye, kamuya olan sorumluluğu ve mesleki bütünlüğü korumaya ve bilgi teknolojilerinin sorumlu bir şekilde geliştirilmesine ve kullanılmasına yardımcı olmak için tasarlanmıştır.

İnsan-Bilgisayar Etkileşimi

• STST (Socio Teknik Sistem Teorisi) insan davranışlarının ve sosyal faktörlerin teknoloji kabulünü nasıl etkilediğini açıklayan bir teoridir.
• Teknolojiyi kabul veya reddetme kararları fayda-maliyet, kullanım kolaylığı, sosyal normlar, birey özellikleri gibi faktörlerce etkilenir.

Yeniliğin Yayılımı (Rogers 83)

• Yeniliğin yayılımı, bir yeniliğin belirli bir kanal vasıtasıyla zaman içinde bir sosyal sistem üyeleri arasında iletildiği sürecidir.
• Üç ana konu: Yayılma oranları, Yayılma kalıpları, Uyumun zaman içinde değişimi

Teknoloji Kabul Modeli (Davis 1989)

• AF (Aracı kullanmak işimde performansımı arttırır)
• AF (Bu aracı faydalı buldum)
• DDN (Bu aracı işimde kullanmaya niyetim var)

Sistem Geliştirmede Ürün ve Süreç Paradigması (Floyd 1987)

• Ürün-yönlü bakış açısı: Bir ürün olarak yazılım, kendi başına varlık gösterir, bir programlar kümesini ve ilişkili dokümanları içerir.
• Süreç-yönlü yaklaşım: Yazılımı, insanın öğrenmesi, işi ve iletişimi (yani, kullanımı) bağlamında ele alır.

Etik

• Etik, karar vermemiz veya davranışımız için temel olarak kullandığımız standartlar, değerler ve ahlak ilkelerini kapsar.
• Üç ana etik kuramı:
  • Fayda (Utilitarian) Kuramı: En doğru eylem, en fazla sayıda insan için en fazla mutluluğu yaratan eylemdir.
  • Deontoloji Teorisi: Bazı eylemler her zaman doğru, bazıları ise her zaman yanlıştır.
  • Sözleşmeli Kuramlar: Ahlaki kurallar, toplumdaki insanlar arasındaki bir sözleşmeden türemiştir.

Bilgi Sistemleri ve Etik

• Bilg sistemleri etiği üç temel unsurdan oluşur: Teknik etik, Mesleki etik, Sosyal etik

Elektronik Takip

• Smyth ve Pillsbury Co. Davası Özeti (1994): Şirkette e-postaların gizli olduğunu ve ele geçirilen e-postalara göre kimsenin işten çıkarılmayacağını belirtiyordu.
• Tartışma Noktaları: E-postanın özelliği, Şirket politikası, E-postanın içeriği

Organizasyonda e-posta Mahremiyeti

• Bourke ve Nissan Motor Corp. Davası: İki yazılım uzmanı, amirlerinin cinsel ifadeleri içeren kişisel e-posta yazışmalarını okumasından sonra işten ayrılmak zorunda bırakıldı.
• İşverenin mülk hakları ve Çalışanın makul gizlilik beklentisi arasındaki denge

Yapay Zeka

• Joseph Weizenbaum, 1984 yılında "Bilgisayarlar ve İnsan Aklı: ELIZA'dan Düşünceye" adlı kitabında, yapay zeka (YZ) konusundaki endişelerini dile getirdi.
• Weizenbaum'un eleştirilerinin bazı önemli noktaları:
  • YZ sistemleri gerçek zekaya sahip değildir ve insan dilinin gerçek anlamını anlayamazlar.
  • YZ'nin insan zekasını taklit etmeye odaklanması tehlikelidir ve insanları makineleri insan olarak görmelerine yol açabilir.
  • YZ'nin insan zekasını aşmaya ve dünyayı yeni ve yenilikçi şekillerde anlamaya odaklanması gerekir.

Artificial Intelligence

• Zeka, karmaşık kavramları anlama, öğrenme, problem çözme, soyut düşünme, muhakeme etme, bilgi üretme ve kullanma gibi bilişsel yeteneklerin bir araya gelmesiyle oluşan bir insan özelliğidir.

• Üç olası sorun:

  • İşe yaramaz;
  • Durumu daha da kötüleştirir;
  • Çalışıp çalışmamasına bakılmaksızın, bir makineden bu tür yardımı almak insanca değil.### Dekanın Konumu ve Sorumluluğu

• BT uzmanının görevi, teknik sorunları çözmek ve sistemlerin güvenliğini sağlamaktır, dosya içeriğini incelemek değildir.

• Bir kişinin bilgisayarını güncelleyen BT uzmanının, gizlilik ihlali ve yasal yaptırımlara yol açabilecek şekilde dosyalarının içeriğini kontrol etme hakkına sahip değildir.

Therac-25 Olayı

• Therac-25, kanser tedavisinde kullanılan bir tıbbi hızlandırıcıydı.
• Haziran 1985 ile Ocak 1987 arasında 6 olayda, hastalara yanlışlıkla aşırı doz radyasyon verilmesi nedeniyle 5 ölüm gerçekleşti.
• Kazaların temel nedenleri şunlardır: yazılım hataları, yetersiz test ve güvenlik eksikliği.

Therac-25 Kazalarının Sonuçları

• Therac-25 kazaları, tıbbi cihazların güvenliğinin önemini ve tıbbi cihazların tasarımında, testinde ve düzenlenmesinde kullanılan prosedürlerin iyileştirilmesi ihtiyacını vurguladı.
• Bu kazalar sonucunda, tıbbi cihazların güvenliğini sağlamak için daha katı düzenlemeler ve standartlar getirildi.

Etik Eğitimi

• Doktorların ve psikologların işlerinde etik eğitimi ayrılmaz bir parça olmasına rağmen, BT uzmanları hiç etik eğitimi almıyor.

ACM – Etik Kuralları

• ACM Etik Kuralları, bilgi ve bilgisayar bilimleri alanlarında çalışan profesyoneller için kapsamlı bir etik rehberdir.
• Bu kurallar, etik karar vermeyi teşvik etmeye, kamuya olan sorumluluğu ve mesleki bütünlüğü korumaya ve bilgi teknolojilerinin sorumlu bir şekilde geliştirilmesine ve kullanılmasına yardımcı olmak için tasarlanmıştır.