İnsan-Bilgisayar Etkileşimi Week-10

Here are the study notes:

İnsan-Bilgisayar Etkileşimi

• Dr. Öğr. Üyesi Hüseyin Parmaksız'ın İnsan-Bilgisayar Etkileşimi ders notları
• IBE Sosyal ve Organizasyonel Boyutu
  • Çevrenizdekilere cep telefonu satın alma kararını nasıl verdiklerini sorunuz
  • Sosyal çevrelerinin bu karar üzerindeki etkisini analiz ediniz
• İş yerinizde kullanılan yazılımların seçiminde çalışanların karar sürecine katılımı nedir?

Teknoloji Kabulü

• STST - Socio Teknik Sistem Teorisi
  • İnsanların teknolojiyi birçok nedenden dolayı kabul veya reddetme kararını verir
  • 5 neden:
    • Faydalar ve Maliyetler
    • Kullanım Kolaylığı
    • Sosyal Normlar
    • Bireysel Özellikler
• Organizasyonel Bağlam Neden Önemlidir?
  • Organizasyonel kültür, liderlik, hiyerarşi ve iş süreçleri gibi faktörler, çalışanların yeni teknolojileri benimseme ve kullanma şeklini etkileyebilir

Rasyonel Sistemler Açısı

• İnsanlar, uyulması gereken kuralları bulunan sistemler içinde kendilerine resmen tanımlanmış işlerini yapan, emirlere uyan ve işbirliğine açık kişiler olarak tanımlanır
• Bilgisayar sistemleri, genel olarak tutarlı ve insanlar tarafından gerçekleştirilen görevler için yeterli olarak tasvir edilmektedir

Bilişim Sistemleri Projelerinin Analizleri

• Sadece % 16,2'si zamanında ve bütçe dahilinde tamamlandı
• % 52,7'si gecikti, bütçeyi aştı
• % 31.1 tamamlanma önce iptal edildi
• Neden?:
  • Politik meseleler
  • Eksik gereksinimler
  • Kullanıcı katılımının olmaması
  • Kaynak eksikliği
  • Gerçekçi olmayan beklentiler

Yenilik Yayınımı (YY)

• Yayılım: "bir yeniliğin belirli bir kanal vasıtasıyla zaman içinde bir sosyal sistem üyeleri arasında iletildiği süreç"
• Üç ana konu:
  • Yayılma oranları
  • Yayılma kalıpları
  • Uyumun zaman içinde değişimi
• Rogers’ın teknolojiye 5 uyum özelliği:
  • Göreceli avantaj
  • Uygunluk
  • Kullanım kolaylığı
  • Denenebilirlik
  • Sonuçların gözlemlenebilirliği

Sistem Geliştirmede Ürün ve Süreç Paradigması

• Ürün-yönlü bakış açısı:
  • Bir ürün olarak yazılım, kendi başına varlık gösterir, bir programlar kümesini ve ilişkili dokümanları içerir
  • Ürünün kullanımı sabit ve iyi anlaşılabilir; yazılım gereksinimlerinin önceden belirlenmesi sağlanır
• Süreç-yönlü yaklaşım:
  • Yazılımı, insanın öğrenmesi, işi ve iletişimi bağlamında ele alır
  • Yazılımın kullanımı değişen ihtiyaçların değişen dünyasında gerçekleşir ve yazılım başkalarını kısıtlarken belirli eylemleri mümkün kılar

Etik

• Etik ne demektir?
  • "Etik" - Yunanca "ethos" kelimesinden türetilmiştir. Bir kişinin hayata yönelimini ifade eder
  • Etik, karar vermemiz veya davranmamız için temel olarak kullandığımız standartlar, değerler ve ahlak ilkelerini kapsar
  • Etik doğru ve yanlış ile ilgilidir
• Bilgi Sistemleri (BS) ve Etik
  • BS etiği üç temel unsurdan oluşur:
    • Teknik etik
    • Mesleki etik
    • Sosyal etik

Yapay Zeka

• Joseph Weizenbaum, 1984 yılında "Bilgisayarlar ve İnsan Aklı: ELIZA'dan Düşünceye" adlı kitabında, yapay zeka (YZ) konusundaki endişelerini dile getirdi

• Weizenbaum'un eleştirileri YZ alanında önemli bir etkiye sahip olmuştur

• Yapay zeka eleştirileri:

  • YZ sistemleri gerçek zekaya sahip değildir ve insan dilinin gerçek anlamını anlayamazlar
  • YZ'nin insan zekasını taklit etmeye odaklanması tehlikelidir ve insanları makineleri insan olarak görmelerine yol açabilir
  • YZ'nin insan zekasını aşmaya ve dünyayı yeni ve yenilikçi şekillerde anlamaya odaklanması gerekir### Bilgisayar Uzmanının Sorumluluğu

• Bilgisayar uzmanının görevi, teknik sorunları çözmek ve sistemlerin güvenliğini sağlamaktır, dosya içeriğini incelemek değildir.

• Bir BT uzmanı, bir kişinin bilgisayarını güncellerken normalde dosyalarının içeriğini kontrol etme hakkına sahip değildir.

Therac-25 Olayı

• Therac-25, kanser tedavisinde kullanılan bir tıbbi hızlandırıcıydı.
• Haziran 1985 ile Ocak 1987 arasında 6 olayda, hastalara yanlışlıkla aşırı doz radyasyon verilmesi nedeniyle 5 ölüm gerçekleşti.
• Therac-25 kazaları, tıbbi hızlandırıcıların 35 yıllık tarihinde en kötü radyasyon kazaları dizisi olarak nitelendirildi.

Kazaların Nedenleri

• Yazılım hataları: Therac-25'in kontrol yazılımında birden fazla hata vardı.
• Yetersiz test: Therac-25'in yazılımı ve donanımı yeterince test edilmemişti.
• Güvenlik eksikliği: Therac-25'te, aşırı doz radyasyona karşı hastaları korumak için yeterli güvenlik önlemleri bulunmamaktaydı.

Sorumlular

• Kanada Atom Enerjisi Komisyonu (AECL) ve AECL Therac-25'i üreten şirket olan MDS Nordion sorumlu tutuldu.

Sonuçlar

• Therac-25 kazaları, tıbbi cihazların güvenliğinin önemini ve tıbbi cihazların tasarımında, testinde ve düzenlenmesinde kullanılan prosedürlerin iyileştirilmesi ihtiyacını vurguladı.
• Bu kazalar sonucunda, tıbbi cihazların güvenliğini sağlamak için daha katı düzenlemeler ve standartlar getirildi.

Etik Eğitimi

• Doktorların ve psikologların işlerinde etik eğitimi ayrılmaz bir parçası olduğu halde, BT uzmanları hiç etik eğitimi almıyor.

ACM – Etik Kuralları

• ACM Etik Kuralları, bilgi ve bilgisayar bilimleri alanlarında çalışan profesyoneller için kapsamlı bir etik rehberdir.
• Bu kurallar, etik karar vermeyi teşvik etmeye, kamuya olan sorumluluğu ve mesleki bütünlüğü korumaya ve bilgi teknolojilerinin sorumlu bir şekilde geliştirilmesine ve kullanılmasına yardımcı olmak için tasarlanmıştır.

Here are the study notes in Turkish:

İnsan-Bilgisayar İletişiminde Sosyal Boyut

• Sosyal çevre insanların teknoloji kabulünü etkileyebilir
• Çevrelerce alınan kararlar, teknoloji kullanımına karar vermede etkilidir

Teknolojilerin Kabul EDİLMESİ ve Reddedilmesi

• STST teorisi: teknoloji kabulünü etkileyen faktörler:
  • Faydalar ve Maliyetler
  • Kullanım Kolaylığı
  • Sosyal Normlar
  • Bireysel Özellikler
• Organizasyonel bağlam da teknoloji kabulünü etkileyebilir:
  • Organizasyonel kültür
  • Liderlik
  • Hiyerarşi
  • İş süreçleri

Rasyonel Sistemler Açısı

• İnsanlar, uydu kuralları bulunan sistemler içi kendilerine resmen tanımlanmış işlerini yapan, emirlere uyan ve işbirliğine açık kişiler olarak tanımlanır
• Bilgisayar sistemleri, genel olarak tutarlı ve insanlar tarafından gerçekleştirilen görevler için yeterli olarak tasvir edilir

Bilişim Sistemleri Projelerinin Analizleri

• Sadece %16,2'si zamanında ve bütçe dahilinde tamamlandı
• %52,7'si gecikti, bütçeyi aştı
• %31,1 tamamlanma önce iptal edildi
• Nedenleri:
  • Politik meseleler
  • Eksik gereksinimler
  • Kullanıcı katılımının olmaması
  • Kaynak eksikliği
  • Gerçekçi olmayan beklentiler

Yeniliğin Yayılımı (YY)

• Yayılım: "bir yeniliğin belirli bir kanal vasıtasıyla zaman içinde bir sosyal sistem üyeleri arasında iletildiği süreç"
• Üç ana konu:
  • Yayılma oranları
  • Yayılma kalıpları
  • Uyumun zaman içinde değişimi

Yenilik Kabul Modeli (Davis, 1989)

• Bu aracı kullanmak işimde performansımı arttırır (AF)
• Bu aracı faydalı buldum (AF)
• Bu aracı işimde kullanmaya niyetim var (DDN)

Tasarım Süreci

• Şelale Yöntemi (Waterfall)
• Helezonik Model (Spiral)
• Kullanıcı Merkezli Yaklaşım

Sistem Geliştirmede Ürün ve Süreç Paradigması (Floyd, 1987)

• Ürün-yönlü bakış açısı: Bir ürün olarak yazılım, kendi başına varlık gösterir, bir programlar kümesini ve ilişkili dokümanları içerir
• Süreç-yönlü yaklaşım: Yazılımı, insanın öğrenmesi, işi ve iletişimi bağlamında ele alır

Etik

• Etik ne demektir?: "Etik" - Yunanca "ethos" kelimesinden türetilmiştir. Bir kişinin hayata yönelimini ifade eder
• Etik, karar vermemiz veya davranışımız için temel olarak kullandığımız standartlar, değerler ve ahlak ilkelerini kapsar
• Etik doğru ve yanlış ile ilgilidir

Bilgi Sistemleri (BS) ve Etik

• Teknik etik: Geliştirme sürecinin her aşamasında teknik açıdan yetkin bir iş yapmak
• Mesleki etik: Teknik kararları yönlendiren bir dizi ahlaki değer
• Sosyal etik: Çevre içindeki bireyin, bireylerin, grupların ve organizasyonların etkileşimi

Elektronik Takip

• Smyth ve Pillsbury Co. Davası Özeti (1994)
• Tartışma Noktaları:
  • E-postanın özelliği
  • Şirket politikası
  • E-postanın içeriği

Organizasyonda e-posta Mahremiyeti

• Bourke ve Nissan Motor Corp. Davası
• İki yazılım uzmanının amirlerinin cinsel ifadeleri içeren kişisel e-posta yazışmalarını okumasından sonra işten ayrılmak zorunda bırakıldı.

Yapay Zeka (YZ)

• Weizenbaum (1984)
• Yapay Zeka sistemleri gerçek zekaya sahip değildir ve insan dilinin gerçek anlamını anlayamazlar.
• Yapay Zeka'nin insan zekasını taklit etmeye odaklanması tehlikelidir ve insanları makineleri insan olarak görmelerine yol açabilir.
• Yapay Zeka'nin insan zekasını aşmaya ve dünyayı yeni ve yenilikçi şekillerde anlamaya odaklanması gerekir.

Let me know if you need any further assistance!### Bilgi Güvenliği ve Etik

• Bilgisayar güncellemek için istihdam edilen BT uzmanının, dosyaların içeriğini kontrol etme hakkı yoktur ve böyle bir erişim, gizlilik ihlali ve yasal yaptırımlara yol açabilir.
• BT uzmanının görevi, teknik sorunları çözmek ve sistemlerin güvenliğini sağlamaktır, dosya içeriğini incelemek değildir.

Therac-25 Olayı

• Therac-25, kanser tedavisinde kullanılan bir tıbbi hızlandırıcıydı ve 1985-1987 yılları arasında 6 olayda, hastalara yanlışlıkla aşırı doz radyasyon verilmesi nedeniyle 5 ölüm gerçekleşti.
• Bu olaylar, tıbbi hızlandırıcıların 35 yıllık tarihinde en kötü radyasyon kazaları dizisi olarak nitelendirildi.

Kazaların Nedenleri

• Yazılım hataları: Therac-25'in kontrol yazılımında birden fazla hata vardı.
• Yetersiz test: Therac-25'in yazılımı ve donanımı yeterince test edilmemişti.
• Güvenlik eksikliği: Therac-25'te, aşırı doz radyasyona karşı hastaları korumak için yeterli güvenlik önlemleri bulunmamaktaydı.

Sorumlular

• Kanada Atom Enerjisi Komisyonu (AECL) ve MDS Nordion şirketleri sorumluluk kabul etti.

Sonuçlar

• Therac-25 kazaları, tıbbi cihazların güvenliğinin önemini ve tıbbi cihazların tasarımında, testinde ve düzenlenmesinde kullanılan prosedürlerin iyileştirilmesi ihtiyacını vurguladı.
• Bu kazalar sonucunda, tıbbi cihazların güvenliğini sağlamak için daha katı düzenlemeler ve standartlar getirildi.

Etik Eğitimi

• Doktorların ve psikologların işlerinde etik eğitimi ayrılmaz bir parça olduğu halde, BT uzmanları hiç etik eğitimi almıyor.

ACM – Etik Kuralları

• ACM Etik Kuralları, bilgi ve bilgisayar bilimleri alanlarında çalışan profesyoneller için kapsamlı bir etik rehberdir.
• Bu kurallar, etik karar vermeyi teşvik etmeye, kamuya olan sorumluluğu ve mesleki bütünlüğü korumaya ve bilgi teknolojilerinin sorumlu bir şekilde geliştirilmesine ve kullanılmasına yardımcı olmak için tasarlanmıştır.

Here are the study notes in Turkish:

İnsan-Bilgisayar İletişiminde Sosyal Boyut

• Sosyal çevre insanların teknoloji kabulünü etkileyebilir
• Çevrelerce alınan kararlar, teknoloji kullanımına karar vermede etkilidir

Teknolojilerin Kabul EDİLMESİ ve Reddedilmesi

• STST teorisi: teknoloji kabulünü etkileyen faktörler:
  • Faydalar ve Maliyetler
  • Kullanım Kolaylığı
  • Sosyal Normlar
  • Bireysel Özellikler
• Organizasyonel bağlam da teknoloji kabulünü etkileyebilir:
  • Organizasyonel kültür
  • Liderlik
  • Hiyerarşi
  • İş süreçleri

Rasyonel Sistemler Açısı

• İnsanlar, uydu kuralları bulunan sistemler içi kendilerine resmen tanımlanmış işlerini yapan, emirlere uyan ve işbirliğine açık kişiler olarak tanımlanır
• Bilgisayar sistemleri, genel olarak tutarlı ve insanlar tarafından gerçekleştirilen görevler için yeterli olarak tasvir edilir

Bilişim Sistemleri Projelerinin Analizleri

• Sadece %16,2'si zamanında ve bütçe dahilinde tamamlandı
• %52,7'si gecikti, bütçeyi aştı
• %31,1 tamamlanma önce iptal edildi
• Nedenleri:
  • Politik meseleler
  • Eksik gereksinimler
  • Kullanıcı katılımının olmaması
  • Kaynak eksikliği
  • Gerçekçi olmayan beklentiler

Yeniliğin Yayılımı (YY)

• Yayılım: "bir yeniliğin belirli bir kanal vasıtasıyla zaman içinde bir sosyal sistem üyeleri arasında iletildiği süreç"
• Üç ana konu:
  • Yayılma oranları
  • Yayılma kalıpları
  • Uyumun zaman içinde değişimi

Yenilik Kabul Modeli (Davis, 1989)

• Bu aracı kullanmak işimde performansımı arttırır (AF)
• Bu aracı faydalı buldum (AF)
• Bu aracı işimde kullanmaya niyetim var (DDN)

Tasarım Süreci

• Şelale Yöntemi (Waterfall)
• Helezonik Model (Spiral)
• Kullanıcı Merkezli Yaklaşım

Sistem Geliştirmede Ürün ve Süreç Paradigması (Floyd, 1987)

• Ürün-yönlü bakış açısı: Bir ürün olarak yazılım, kendi başına varlık gösterir, bir programlar kümesini ve ilişkili dokümanları içerir
• Süreç-yönlü yaklaşım: Yazılımı, insanın öğrenmesi, işi ve iletişimi bağlamında ele alır

Etik

• Etik ne demektir?: "Etik" - Yunanca "ethos" kelimesinden türetilmiştir. Bir kişinin hayata yönelimini ifade eder
• Etik, karar vermemiz veya davranışımız için temel olarak kullandığımız standartlar, değerler ve ahlak ilkelerini kapsar
• Etik doğru ve yanlış ile ilgilidir

Bilgi Sistemleri (BS) ve Etik

• Teknik etik: Geliştirme sürecinin her aşamasında teknik açıdan yetkin bir iş yapmak
• Mesleki etik: Teknik kararları yönlendiren bir dizi ahlaki değer
• Sosyal etik: Çevre içindeki bireyin, bireylerin, grupların ve organizasyonların etkileşimi

Elektronik Takip

• Smyth ve Pillsbury Co. Davası Özeti (1994)
• Tartışma Noktaları:
  • E-postanın özelliği
  • Şirket politikası
  • E-postanın içeriği

Organizasyonda e-posta Mahremiyeti

• Bourke ve Nissan Motor Corp. Davası
• İki yazılım uzmanının amirlerinin cinsel ifadeleri içeren kişisel e-posta yazışmalarını okumasından sonra işten ayrılmak zorunda bırakıldı.

Yapay Zeka (YZ)

• Weizenbaum (1984)
• Yapay Zeka sistemleri gerçek zekaya sahip değildir ve insan dilinin gerçek anlamını anlayamazlar.
• Yapay Zeka'nin insan zekasını taklit etmeye odaklanması tehlikelidir ve insanları makineleri insan olarak görmelerine yol açabilir.
• Yapay Zeka'nin insan zekasını aşmaya ve dünyayı yeni ve yenilikçi şekillerde anlamaya odaklanması gerekir.

Let me know if you need any further assistance!### Bilgi Güvenliği ve Etik

• Bilgisayar güncellemek için istihdam edilen BT uzmanının, dosyaların içeriğini kontrol etme hakkı yoktur ve böyle bir erişim, gizlilik ihlali ve yasal yaptırımlara yol açabilir.
• BT uzmanının görevi, teknik sorunları çözmek ve sistemlerin güvenliğini sağlamaktır, dosya içeriğini incelemek değildir.

Therac-25 Olayı

• Therac-25, kanser tedavisinde kullanılan bir tıbbi hızlandırıcıydı ve 1985-1987 yılları arasında 6 olayda, hastalara yanlışlıkla aşırı doz radyasyon verilmesi nedeniyle 5 ölüm gerçekleşti.
• Bu olaylar, tıbbi hızlandırıcıların 35 yıllık tarihinde en kötü radyasyon kazaları dizisi olarak nitelendirildi.

Kazaların Nedenleri

• Yazılım hataları: Therac-25'in kontrol yazılımında birden fazla hata vardı.
• Yetersiz test: Therac-25'in yazılımı ve donanımı yeterince test edilmemişti.
• Güvenlik eksikliği: Therac-25'te, aşırı doz radyasyona karşı hastaları korumak için yeterli güvenlik önlemleri bulunmamaktaydı.

Sorumlular

• Kanada Atom Enerjisi Komisyonu (AECL) ve MDS Nordion şirketleri sorumluluk kabul etti.

Sonuçlar

• Therac-25 kazaları, tıbbi cihazların güvenliğinin önemini ve tıbbi cihazların tasarımında, testinde ve düzenlenmesinde kullanılan prosedürlerin iyileştirilmesi ihtiyacını vurguladı.
• Bu kazalar sonucunda, tıbbi cihazların güvenliğini sağlamak için daha katı düzenlemeler ve standartlar getirildi.

Etik Eğitimi

• Doktorların ve psikologların işlerinde etik eğitimi ayrılmaz bir parça olduğu halde, BT uzmanları hiç etik eğitimi almıyor.

ACM – Etik Kuralları

• ACM Etik Kuralları, bilgi ve bilgisayar bilimleri alanlarında çalışan profesyoneller için kapsamlı bir etik rehberdir.
• Bu kurallar, etik karar vermeyi teşvik etmeye, kamuya olan sorumluluğu ve mesleki bütünlüğü korumaya ve bilgi teknolojilerinin sorumlu bir şekilde geliştirilmesine ve kullanılmasına yardımcı olmak için tasarlanmıştır.

Here are the study notes in Turkish:

İnsan-Bilgisayar İletişiminde Sosyal Boyut

• Sosyal çevre insanların teknoloji kabulünü etkileyebilir
• Çevrelerce alınan kararlar, teknoloji kullanımına karar vermede etkilidir

Teknolojilerin Kabul EDİLMESİ ve Reddedilmesi

• STST teorisi: teknoloji kabulünü etkileyen faktörler:
  • Faydalar ve Maliyetler
  • Kullanım Kolaylığı
  • Sosyal Normlar
  • Bireysel Özellikler
• Organizasyonel bağlam da teknoloji kabulünü etkileyebilir:
  • Organizasyonel kültür
  • Liderlik
  • Hiyerarşi
  • İş süreçleri

Rasyonel Sistemler Açısı

• İnsanlar, uydu kuralları bulunan sistemler içi kendilerine resmen tanımlanmış işlerini yapan, emirlere uyan ve işbirliğine açık kişiler olarak tanımlanır
• Bilgisayar sistemleri, genel olarak tutarlı ve insanlar tarafından gerçekleştirilen görevler için yeterli olarak tasvir edilir

Bilişim Sistemleri Projelerinin Analizleri

• Sadece %16,2'si zamanında ve bütçe dahilinde tamamlandı
• %52,7'si gecikti, bütçeyi aştı
• %31,1 tamamlanma önce iptal edildi
• Nedenleri:
  • Politik meseleler
  • Eksik gereksinimler
  • Kullanıcı katılımının olmaması
  • Kaynak eksikliği
  • Gerçekçi olmayan beklentiler

Yeniliğin Yayılımı (YY)

• Yayılım: "bir yeniliğin belirli bir kanal vasıtasıyla zaman içinde bir sosyal sistem üyeleri arasında iletildiği süreç"
• Üç ana konu:
  • Yayılma oranları
  • Yayılma kalıpları
  • Uyumun zaman içinde değişimi

Yenilik Kabul Modeli (Davis, 1989)

• Bu aracı kullanmak işimde performansımı arttırır (AF)
• Bu aracı faydalı buldum (AF)
• Bu aracı işimde kullanmaya niyetim var (DDN)

Tasarım Süreci

• Şelale Yöntemi (Waterfall)
• Helezonik Model (Spiral)
• Kullanıcı Merkezli Yaklaşım

Sistem Geliştirmede Ürün ve Süreç Paradigması (Floyd, 1987)

• Ürün-yönlü bakış açısı: Bir ürün olarak yazılım, kendi başına varlık gösterir, bir programlar kümesini ve ilişkili dokümanları içerir
• Süreç-yönlü yaklaşım: Yazılımı, insanın öğrenmesi, işi ve iletişimi bağlamında ele alır

Etik

• Etik ne demektir?: "Etik" - Yunanca "ethos" kelimesinden türetilmiştir. Bir kişinin hayata yönelimini ifade eder
• Etik, karar vermemiz veya davranışımız için temel olarak kullandığımız standartlar, değerler ve ahlak ilkelerini kapsar
• Etik doğru ve yanlış ile ilgilidir

Bilgi Sistemleri (BS) ve Etik

• Teknik etik: Geliştirme sürecinin her aşamasında teknik açıdan yetkin bir iş yapmak
• Mesleki etik: Teknik kararları yönlendiren bir dizi ahlaki değer
• Sosyal etik: Çevre içindeki bireyin, bireylerin, grupların ve organizasyonların etkileşimi

Elektronik Takip

• Smyth ve Pillsbury Co. Davası Özeti (1994)
• Tartışma Noktaları:
  • E-postanın özelliği
  • Şirket politikası
  • E-postanın içeriği

Organizasyonda e-posta Mahremiyeti

• Bourke ve Nissan Motor Corp. Davası
• İki yazılım uzmanının amirlerinin cinsel ifadeleri içeren kişisel e-posta yazışmalarını okumasından sonra işten ayrılmak zorunda bırakıldı.

Yapay Zeka (YZ)

• Weizenbaum (1984)
• Yapay Zeka sistemleri gerçek zekaya sahip değildir ve insan dilinin gerçek anlamını anlayamazlar.
• Yapay Zeka'nin insan zekasını taklit etmeye odaklanması tehlikelidir ve insanları makineleri insan olarak görmelerine yol açabilir.
• Yapay Zeka'nin insan zekasını aşmaya ve dünyayı yeni ve yenilikçi şekillerde anlamaya odaklanması gerekir.

Let me know if you need any further assistance!### Bilgi Güvenliği ve Etik

• Bilgisayar güncellemek için istihdam edilen BT uzmanının, dosyaların içeriğini kontrol etme hakkı yoktur ve böyle bir erişim, gizlilik ihlali ve yasal yaptırımlara yol açabilir.
• BT uzmanının görevi, teknik sorunları çözmek ve sistemlerin güvenliğini sağlamaktır, dosya içeriğini incelemek değildir.

Therac-25 Olayı

• Therac-25, kanser tedavisinde kullanılan bir tıbbi hızlandırıcıydı ve 1985-1987 yılları arasında 6 olayda, hastalara yanlışlıkla aşırı doz radyasyon verilmesi nedeniyle 5 ölüm gerçekleşti.
• Bu olaylar, tıbbi hızlandırıcıların 35 yıllık tarihinde en kötü radyasyon kazaları dizisi olarak nitelendirildi.

Kazaların Nedenleri

• Yazılım hataları: Therac-25'in kontrol yazılımında birden fazla hata vardı.
• Yetersiz test: Therac-25'in yazılımı ve donanımı yeterince test edilmemişti.
• Güvenlik eksikliği: Therac-25'te, aşırı doz radyasyona karşı hastaları korumak için yeterli güvenlik önlemleri bulunmamaktaydı.

Sorumlular

• Kanada Atom Enerjisi Komisyonu (AECL) ve MDS Nordion şirketleri sorumluluk kabul etti.

Sonuçlar

• Therac-25 kazaları, tıbbi cihazların güvenliğinin önemini ve tıbbi cihazların tasarımında, testinde ve düzenlenmesinde kullanılan prosedürlerin iyileştirilmesi ihtiyacını vurguladı.
• Bu kazalar sonucunda, tıbbi cihazların güvenliğini sağlamak için daha katı düzenlemeler ve standartlar getirildi.

Etik Eğitimi

• Doktorların ve psikologların işlerinde etik eğitimi ayrılmaz bir parça olduğu halde, BT uzmanları hiç etik eğitimi almıyor.

ACM – Etik Kuralları

• ACM Etik Kuralları, bilgi ve bilgisayar bilimleri alanlarında çalışan profesyoneller için kapsamlı bir etik rehberdir.
• Bu kurallar, etik karar vermeyi teşvik etmeye, kamuya olan sorumluluğu ve mesleki bütünlüğü korumaya ve bilgi teknolojilerinin sorumlu bir şekilde geliştirilmesine ve kullanılmasına yardımcı olmak için tasarlanmıştır.

İnsan-Bilgisayar Etkileşimi

• Çevrenizdekilere cep telefonu satın alma kararını nasıl verdiklerini sorunuz.
• Sosyal çevrelerinin bu karar üzerindeki etkisini analiz ediniz.
• İş yerinizde kullanılan yazılımların seçiminde çalışanların karar sürecine katılımı nedir?

Teknoloji Kabul Teorisi

• STST (Socio Teknik Sistem Teorisi) insan davranışlarının ve sosyal faktörlerin teknolojinin kabulünü nasıl etkilediğini açıklayan bir teoridir.
• Teknolojiyi kabul veya reddetme nedenleri:
  • Faydalar ve Maliyetler
  • Kullanım Kolaylığı
  • Sosyal Normlar
  • Bireysel Özellikler

Yenilik Yayılımı

• Yenilik yayılımı, bir yeniliğin belirli bir kanal vasıtasıyla zaman içinde bir sosyal sistem üyeleri arasında iletildiği süreçtir.
• Üç ana konu:
  • Yayılma oranları
  • Yayılma kalıpları
  • Uyumun zaman içinde değişimi
• Rogers'ın teknolojiye 5 uyum özelliği:
  • Göreceli avantaj
  • Uygunluk
  • Kullanım kolaylığı
  • Denenebilirlik
  • Sonuçların gözlemlenebilirliği

Sistem Geliştirmede Ürün ve Süreç Paradigması

• Ürün-yönlü bakış açısı: Bir ürün olarak yazılım, kendi başına varlık gösterir, bir programlar kümesini ve ilişkili dokümanları içerir.
• Süreç-yönlü yaklaşım: Yazılımı, insanın öğrenmesi, işi ve iletişimi bağlamında ele alır.

Etik

• Etik, karar vermemiz veya davranışımız için temel olarak kullandığımız standartlar, değerler ve ahlak ilkelerini kapsar.
• Üç ana etik kuramı:
  • Fayda (Utilitarian) Kuramı
  • Deontoloji Teorisi
  • Sözleşmeli Kuramlar

Dijital Bölünme mi Etik mi?

• Dijital bölünme durumunun etik ve yasal boyutları hakkında farklı bakış açıları vardır.
• İki görüş:
  • Fikri mülkiyet hakları savunucusu (Deontolojik Bakış Açısı)
  • Eğitim erişimi savunucusu (Faydacı Bakış Açısı)

Elektronik Takip

• E-posta gizliliği hakkında şirket politikaları ve çalışanların hakları arasında denge kurulmalıdır.
• İki örnek olay:
  • Smyth ve Pillsbury Co. Davası
  • Bourke ve Nissan Motor Corp. Davası

Yapay Zeka

• Yapay zeka (YZ) sistemleri gerçek zekaya sahip değildir ve insan dilinin gerçek anlamını anlayamazlar.

• Weizenbaum'un eleştirileri:

  • YZ sistemleri gerçek zekaya sahip değildir.
  • YZ'nin insan zekasını taklit etmeye odaklanması tehlikelidir.
  • YZ'nin insan zekasını aşmaya ve dünyayı yeni ve yenilikçi şekillerde anlamaya odaklanması gerekir.### Dekanın Konumu ve Sorumluluğu

• Üniversiteye ait bilgisayarı güncelleyen bir BT uzmanının dosyalara erişimi, gizlilik ihlali ve yasal yaptırımlara yol açabilir.

• BT uzmanının görevi, teknik sorunları çözmek ve sistemlerin güvenliğini sağlamaktır, dosya içeriğini incelemek değildir.

Sağlık Bilişiminden bir Olay: Therac-25

• Therac-25, kanser tedavisinde kullanılan bir tıbbi hızlandırıcıydı.
• 1985-1987 arasında 6 olayda, hastalara yanlışlıkla aşırı doz radyasyon verilmesi nedeniyle 5 ölüm gerçekleşti.
• Kazaların temel nedenleri şunlardır: yazılım hataları, yetersiz test, güvenlik eksikliği.
• Sorumlular: Kanada Atom Enerjisi Komisyonu (AECL) ve MDS Nordion.

Sonuçlar

• Therac-25 kazaları, tıbbi cihazların güvenliğinin önemini ve tıbbi cihazların tasarımında, testinde ve düzenlenmesinde kullanılan prosedürlerin iyileştirilmesi ihtiyacını vurguladı.
• Bu kazalar sonucunda, tıbbi cihazların güvenliğini sağlamak için daha katı düzenlemeler ve standartlar getirildi.

Etik Eğitimi

• Doktorların ve psikologların işlerinde etik eğitimi ayrılmaz bir parça olduğu halde, BT uzmanları hiç etik eğitimi almıyor.

ACM – Etik Kuralları

• ACM Etik Kuralları, bilgi ve bilgisayar bilimleri alanlarında çalışan profesyoneller için kapsamlı bir etik rehberdir.
• Bu kurallar, etik karar vermeyi teşvik etmeye, kamuya olan sorumluluğu ve mesleki bütünlüğü korumaya ve bilgi teknolojilerinin sorumlu bir şekilde geliştirilmesine ve kullanılmasına yardımcı olmak için tasarlanmıştır.

İnsan-Bilgisayar Etkileşimi

• Çevrenizdekilere cep telefonu satın alma kararını nasıl verdiklerini sorunuz.
• Sosyal çevrelerinin bu karar üzerindeki etkisini analiz ediniz.
• İş yerinizde kullanılan yazılımların seçiminde çalışanların karar sürecine katılımı nedir?

Teknoloji Kabul Teorisi

• STST (Socio Teknik Sistem Teorisi) insan davranışlarının ve sosyal faktörlerin teknolojinin kabulünü nasıl etkilediğini açıklayan bir teoridir.
• Teknolojiyi kabul veya reddetme nedenleri:
  • Faydalar ve Maliyetler
  • Kullanım Kolaylığı
  • Sosyal Normlar
  • Bireysel Özellikler

Yenilik Yayılımı

• Yenilik yayılımı, bir yeniliğin belirli bir kanal vasıtasıyla zaman içinde bir sosyal sistem üyeleri arasında iletildiği süreçtir.
• Üç ana konu:
  • Yayılma oranları
  • Yayılma kalıpları
  • Uyumun zaman içinde değişimi
• Rogers'ın teknolojiye 5 uyum özelliği:
  • Göreceli avantaj
  • Uygunluk
  • Kullanım kolaylığı
  • Denenebilirlik
  • Sonuçların gözlemlenebilirliği

Sistem Geliştirmede Ürün ve Süreç Paradigması

• Ürün-yönlü bakış açısı: Bir ürün olarak yazılım, kendi başına varlık gösterir, bir programlar kümesini ve ilişkili dokümanları içerir.
• Süreç-yönlü yaklaşım: Yazılımı, insanın öğrenmesi, işi ve iletişimi bağlamında ele alır.

Etik

• Etik, karar vermemiz veya davranışımız için temel olarak kullandığımız standartlar, değerler ve ahlak ilkelerini kapsar.
• Üç ana etik kuramı:
  • Fayda (Utilitarian) Kuramı
  • Deontoloji Teorisi
  • Sözleşmeli Kuramlar

Dijital Bölünme mi Etik mi?

• Dijital bölünme durumunun etik ve yasal boyutları hakkında farklı bakış açıları vardır.
• İki görüş:
  • Fikri mülkiyet hakları savunucusu (Deontolojik Bakış Açısı)
  • Eğitim erişimi savunucusu (Faydacı Bakış Açısı)

Elektronik Takip

• E-posta gizliliği hakkında şirket politikaları ve çalışanların hakları arasında denge kurulmalıdır.
• İki örnek olay:
  • Smyth ve Pillsbury Co. Davası
  • Bourke ve Nissan Motor Corp. Davası

Yapay Zeka

• Yapay zeka (YZ) sistemleri gerçek zekaya sahip değildir ve insan dilinin gerçek anlamını anlayamazlar.

• Weizenbaum'un eleştirileri:

  • YZ sistemleri gerçek zekaya sahip değildir.
  • YZ'nin insan zekasını taklit etmeye odaklanması tehlikelidir.
  • YZ'nin insan zekasını aşmaya ve dünyayı yeni ve yenilikçi şekillerde anlamaya odaklanması gerekir.### Dekanın Konumu ve Sorumluluğu

• Üniversiteye ait bilgisayarı güncelleyen bir BT uzmanının dosyalara erişimi, gizlilik ihlali ve yasal yaptırımlara yol açabilir.

• BT uzmanının görevi, teknik sorunları çözmek ve sistemlerin güvenliğini sağlamaktır, dosya içeriğini incelemek değildir.

Sağlık Bilişiminden bir Olay: Therac-25

• Therac-25, kanser tedavisinde kullanılan bir tıbbi hızlandırıcıydı.
• 1985-1987 arasında 6 olayda, hastalara yanlışlıkla aşırı doz radyasyon verilmesi nedeniyle 5 ölüm gerçekleşti.
• Kazaların temel nedenleri şunlardır: yazılım hataları, yetersiz test, güvenlik eksikliği.
• Sorumlular: Kanada Atom Enerjisi Komisyonu (AECL) ve MDS Nordion.

Sonuçlar

• Therac-25 kazaları, tıbbi cihazların güvenliğinin önemini ve tıbbi cihazların tasarımında, testinde ve düzenlenmesinde kullanılan prosedürlerin iyileştirilmesi ihtiyacını vurguladı.
• Bu kazalar sonucunda, tıbbi cihazların güvenliğini sağlamak için daha katı düzenlemeler ve standartlar getirildi.

Etik Eğitimi

• Doktorların ve psikologların işlerinde etik eğitimi ayrılmaz bir parça olduğu halde, BT uzmanları hiç etik eğitimi almıyor.

ACM – Etik Kuralları

• ACM Etik Kuralları, bilgi ve bilgisayar bilimleri alanlarında çalışan profesyoneller için kapsamlı bir etik rehberdir.
• Bu kurallar, etik karar vermeyi teşvik etmeye, kamuya olan sorumluluğu ve mesleki bütünlüğü korumaya ve bilgi teknolojilerinin sorumlu bir şekilde geliştirilmesine ve kullanılmasına yardımcı olmak için tasarlanmıştır.