სამედიცინო ფსიქოლოგია და ჯანმრთელობის ფსიქოლოგია

სამედიცინო ფსიქოლოგიის ძირითადი საკითხები

• სამედიცინო ფსიქოლოგია წარმოადგენს მედიცინისა და ფსიქოლოგიის მიჯნაზე არსებულ დარგს
• ამ დარგის ძირითადი მიზანი არის:
  • პაციენტის პიროვნების ანალიზი ზოგადი ფსიქოპათოლოგიისა და კლინიკური სურათის საფუძველზე
  • ექიმისა და პაციენტის ურთიერთობის ფსიქოლოგიური პრობლემები
  • სამედიცინო საქმიანობის ეთიკური პრობლემები

ჯანმრთელობის ფსიქოლოგია

• ჯანმრთელობის ფსიქოლოგია წარმოადგენს გამოყენებითი ფსიქოლოგიის ახალ სფეროს
• ამ სფეროს ძირითადი მიზნებია:
  • ჯანმრთელობის დაცვის ქცევითი ფაქტორების გაგება
  • დაავადების პრევენცია
  • დაავადების სოციალური შედეგების გამოვლენა
• სამედიცინო დაწესებულებების და ჯანდაცვის პოლიტიკის შემუშავების მხარდაჭერა

აღქმის პათოლოგია

• აღქმის პათოლოგიას მიეკუთვნება:
  • აგნოზია - საგნის შეცნობის დარღვევა შენახული ცნობიერების ფონზე
  • ილუზია - საგნის მცდარი, დამახინჯებული აღქმა
  • ჰალუცინაცია - უობიექტო აღქმა
• ფსიქოსენსორულ აშლილობებს ახასიათებს აღქმის, აზროვნების და ქცევის დარღვევები

მეხსიერების დარღვევები

• ამნეზია - მეხსიერების დარღვევები
  • რეტროგრადული ამნეზია - ავადმყოფობამდე მომხდარი მოვლენების დავიწყება
  • ანტეროგრადული ამნეზია - ავადმყოფობის შემდეგ მომხდარი მოვლენების დავიწყება
• ამნეზიის მიზეზები შესაძლებელია იყოს თავის ტვინის ტრავმა ან დაავადებები

ქცევის პათოლოგიები

• იმპულსური ქცევები ხასიათდება დაუოკებელი სურვილით:
  • კლეპტომანია - ქურდობის დაუოკებელი მოთხოვნილება
  • პირომანია - ცეცხლის წაკიდების ავადმყოფური სურვილი
  • დიპსომანია - ალკოჰოლის მიღების დაუოკებელი ლტოლვა
• ანორექსიისა და ბულიმიის მსგავსი პათოლოგიები დაკავშირებულია კვებასთან

ფსიქოზური აშლილობები

• ფსიქოზური აშლილობები ხასიათდება ცნობიერების აშლით:

  • ბოდვა - განცდა, რომელიც არ ეთანხმება რეალობას
  • ეიფორია - აწეული გუნება-განწყობის ფონზე არაადეკვატური ქცევა
  • დეპრესია - გუნება-განწყობის დაწევა, უნერგიულობა

• მოძრაობების და აზროვნების დარღვევებიც შესაძლოა გამოვლინდეს ფსიქოზურ აშლილობებში### მოტორული

• არსებობს გაბრუების ოთხი სტადია: სტუპორი, ობნიბულაცია, სომნოლენცია და კომა

• სტუპორი არ არის გაბრუების სტადია

• ჰიპოკრატეს ტიპოლოგიის მიხედვით მშვიდ, გაწონასწორებულ, მყარი ემოციების მქონე ტიპია ფლეგმატიკი

• სამედიცინო ფსიქოლოგიის წინაშე მდგარი ძირითადი საკითხებია:

  • ექიმისა და პაციენტის ურთიერთობის ფსიქოლოგია
  • ავადმყოფობის ეტიო-პათოგენეზში ფსიქოლოგიური ფაქტორების როლის განსაზღვრა

• სენესტოპათებს არ მიეკუთვნება პარამნეზია

• ჰიპოკრატეს ტიპოლოგიის მიხედვით გაუწონასწორებელ, შფოთვიან, დეპრესიულ და ჰიპოქონდრიულ ტიპია მელანქოლიკი

• მკურნალობის "ანთროპოცენტრული" პრინციპი გულისხმობს ექიმის ორიენტაცია პაციენტის, როგორც პიროვნების და არა კონკრეტული დაავადების განკურნებაზე

• შეძენილი ჭკუასუსტობა იყოფა მარაზმზე (პიროვნების დაშლა), ტოტალურ და პარციალურ (ლაკუნარულ) ტიპებად

• კ.ლეონგარდტის მიხედვით ხდება სწავლება ინდივდის ხასიათის ნორმის უკიდურესი ვარიანტის ("აქცენტუაციის") შესახებ

სენესტოპათია

• ილუზია შესაძლებელია იყოს მნესტიკური, აფექტური, ფიზიოლოგიური და პარეიდოლიური
• მანიაკალური მდგომარეობა ხასიათდება სიმპტომთა ტრიადით: ცნობიერების აშლა, მოტორული აგზნება და ასოციაციური პროცესების აჩქარება
• მკურნალობის "ნოზოცენტრული" პრინციპი გულისხმობს ექიმის ორიენტაცია კონკრეტული დაავადების დასამარცხებლად, პაციენტის პიროვნული თავისებურებების გათვალისწინების გარეშე
• ბოდვითი იდეები, პერსევერაციები, აჩქარებული და შენელებული აზროვნება ეკუთვნის ერთ ჯგუფს
• კ.იუნგის მიხედვით ექსტრავერტი არის პიროვნება, რომლისთვისაც დამახასიათებელია კონტაქტურობა, ინიციატივა, იმპულსურობა, სოციალური ადაპტაციის მაღალი დონე

აღქმის ეშლილობები

• აგნოზია არის აღქმის დარღვევა, როდესაც საგანი შეიგრძნობა, მაგრამ არ ხდება მისი შეცნობა
• აფექტი შესაძლებელია იყოს სთენიური და ასთენიური, მაგრამ არა სენზიტიური
• კ.იუნგის მიხედვით ინტრავერტი არის პიროვნება, რომლისთვისაც დამახასიათებელია გულჩათხრობილობა, სოციალური პასიურობა, ფიქსირება საკუთარ შინაგან განცდებზე

მეხსიერება

• მეხსიერების ფუნქციებია: ფიქსაცია, რეპროდუქცია, რეტენცია, მაგრამ არა რეფრაქცია
• აფექტს ეწოდება დიდი ინტენსივობის და მცირე ხანგრძლივობის ემოციური განცდა
• ცნობიერება ხასიათდება აქტივობით, ინტენციით, რეფლექსიით, მაგრამ არა რეპროდუქციით

დაცვის მექანიზმები

• კონვერსია არის ფსიქიკური დაცვის მექანიზმი, როდესაც არაცნობიერი კომპლექსი ფიზიკური სიმპტომის სახით გამოვლინდება
• აზროვნების პროცესის შეკავება ხასიათდება გონებრივი შესაძლებლობის შესუსტებით, მთავარისა და მეორეხარისხოვანის გამიჯვნის გაძნელებით, ასოციაციების შენელებითა და მათი რაოდენობის შემცირებით

ინტელექტი

• აბრაჰამ მასლოუს იერარქიაში არ არის ფსიქიკური დონე
• თანდაყოლილი ჭკუასუსტობის სახეებია კრეტინიზმი, იმბეცილობა, იდიოტია და დებილობა
• იზარდს ეკუთვნის ცნება "ფუნდამენტული ემოციების"
• კ.ლევინის მიერ შემუშავებულია "ველის თეორია" პიროვნების ფსიქოლოგიაში

დემენცია და ოლიგოფრენია

• დემენცია არის ინტელექტის შეძენილი დაქვეითება, ოლიგოფრენია კი თანდაყოლილი ჭკუასუსტობა

• დელირიოზული სინდრომისთვის დამახასიათებელია ალოფსიქიკური ორიენტაციის დარღვევა

• ზ.ფროიდის მიხედვით დედუქცია არ მიეკუთვნება### პრემორბიდული ტიპი

• უნარი გაუჭირდება ავადმყოფობის დაძლევაში, რადგან დუნე, პასიური, დაუმოძრავი პიროვნებებს აქვთ

• ხასიათდებიან სოციალური წყობილებით, ეგოცენტრულობით, პასიურობით

• მზად არ არიან ცვლილებებისთვის, ეწინააღმდეგებიან ნებისმიერ შეცვლას

• ავად გახდომისას მიმართავენ მხოლოდ დახმარებას, არ იჩენენ ინიციატივას გამოჯანმრთელებისთვის

უნაპირო ორსულობა მოზარდებში

• ხშირია ნაადრევი მშობიარობა
• მაღალია გინეკოლოგიური გართულებების განვითარების რისკი
• დაბალია აკადემიური მოსწრება

იუნგის კოლექტიური არაცნობიერი

• განსხვავებულია ფრეიდის კლასიკური ფსიქოანალიზისგან
• პიროვნების მეტაფიზიკური ასპექტები, ზოგადსაკაცობრიო საწყისები
• ხელს უწყობს პიროვნების თვითგანვითარებას

მოხუცებულობაში თვითშეფასების შენარჩუნება

• შესაძლებელია ფსიქოლოგიური და ფიზიკური ჯანმრთელობის, ეკონომიკური და სოციალური უსაფრთხოების ფაქტორების მეშვეობით
• მედიკამენტური გზით სექსუალური ლტოლვის გაძლიერება არ არის მართებული

სამედიცინო ფსიქოლოგიის ძირითადი საკითხები

• სამედიცინო ფსიქოლოგია წარმოადგენს მედიცინისა და ფსიქოლოგიის მიჯნაზე არსებულ დარგს
• ამ დარგის ძირითადი მიზანი არის:
  • პაციენტის პიროვნების ანალიზი ზოგადი ფსიქოპათოლოგიისა და კლინიკური სურათის საფუძველზე
  • ექიმისა და პაციენტის ურთიერთობის ფსიქოლოგიური პრობლემები
  • სამედიცინო საქმიანობის ეთიკური პრობლემები

ჯანმრთელობის ფსიქოლოგია

• ჯანმრთელობის ფსიქოლოგია წარმოადგენს გამოყენებითი ფსიქოლოგიის ახალ სფეროს
• ამ სფეროს ძირითადი მიზნებია:
  • ჯანმრთელობის დაცვის ქცევითი ფაქტორების გაგება
  • დაავადების პრევენცია
  • დაავადების სოციალური შედეგების გამოვლენა
• სამედიცინო დაწესებულებების და ჯანდაცვის პოლიტიკის შემუშავების მხარდაჭერა

აღქმის პათოლოგია

• აღქმის პათოლოგიას მიეკუთვნება:
  • აგნოზია - საგნის შეცნობის დარღვევა შენახული ცნობიერების ფონზე
  • ილუზია - საგნის მცდარი, დამახინჯებული აღქმა
  • ჰალუცინაცია - უობიექტო აღქმა
• ფსიქოსენსორულ აშლილობებს ახასიათებს აღქმის, აზროვნების და ქცევის დარღვევები

მეხსიერების დარღვევები

• ამნეზია - მეხსიერების დარღვევები
  • რეტროგრადული ამნეზია - ავადმყოფობამდე მომხდარი მოვლენების დავიწყება
  • ანტეროგრადული ამნეზია - ავადმყოფობის შემდეგ მომხდარი მოვლენების დავიწყება
• ამნეზიის მიზეზები შესაძლებელია იყოს თავის ტვინის ტრავმა ან დაავადებები

ქცევის პათოლოგიები

• იმპულსური ქცევები ხასიათდება დაუოკებელი სურვილით:
  • კლეპტომანია - ქურდობის დაუოკებელი მოთხოვნილება
  • პირომანია - ცეცხლის წაკიდების ავადმყოფური სურვილი
  • დიპსომანია - ალკოჰოლის მიღების დაუოკებელი ლტოლვა
• ანორექსიისა და ბულიმიის მსგავსი პათოლოგიები დაკავშირებულია კვებასთან

ფსიქოზური აშლილობები

• ფსიქოზური აშლილობები ხასიათდება ცნობიერების აშლით:

  • ბოდვა - განცდა, რომელიც არ ეთანხმება რეალობას
  • ეიფორია - აწეული გუნება-განწყობის ფონზე არაადეკვატური ქცევა
  • დეპრესია - გუნება-განწყობის დაწევა, უნერგიულობა

• მოძრაობების და აზროვნების დარღვევებიც შესაძლოა გამოვლინდეს ფსიქოზურ აშლილობებში### მოტორული

• არსებობს გაბრუების ოთხი სტადია: სტუპორი, ობნიბულაცია, სომნოლენცია და კომა

• სტუპორი არ არის გაბრუების სტადია

• ჰიპოკრატეს ტიპოლოგიის მიხედვით მშვიდ, გაწონასწორებულ, მყარი ემოციების მქონე ტიპია ფლეგმატიკი

• სამედიცინო ფსიქოლოგიის წინაშე მდგარი ძირითადი საკითხებია:

  • ექიმისა და პაციენტის ურთიერთობის ფსიქოლოგია
  • ავადმყოფობის ეტიო-პათოგენეზში ფსიქოლოგიური ფაქტორების როლის განსაზღვრა

• სენესტოპათებს არ მიეკუთვნება პარამნეზია

• ჰიპოკრატეს ტიპოლოგიის მიხედვით გაუწონასწორებელ, შფოთვიან, დეპრესიულ და ჰიპოქონდრიულ ტიპია მელანქოლიკი

• მკურნალობის "ანთროპოცენტრული" პრინციპი გულისხმობს ექიმის ორიენტაცია პაციენტის, როგორც პიროვნების და არა კონკრეტული დაავადების განკურნებაზე

• შეძენილი ჭკუასუსტობა იყოფა მარაზმზე (პიროვნების დაშლა), ტოტალურ და პარციალურ (ლაკუნარულ) ტიპებად

• კ.ლეონგარდტის მიხედვით ხდება სწავლება ინდივდის ხასიათის ნორმის უკიდურესი ვარიანტის ("აქცენტუაციის") შესახებ

სენესტოპათია

• ილუზია შესაძლებელია იყოს მნესტიკური, აფექტური, ფიზიოლოგიური და პარეიდოლიური
• მანიაკალური მდგომარეობა ხასიათდება სიმპტომთა ტრიადით: ცნობიერების აშლა, მოტორული აგზნება და ასოციაციური პროცესების აჩქარება
• მკურნალობის "ნოზოცენტრული" პრინციპი გულისხმობს ექიმის ორიენტაცია კონკრეტული დაავადების დასამარცხებლად, პაციენტის პიროვნული თავისებურებების გათვალისწინების გარეშე
• ბოდვითი იდეები, პერსევერაციები, აჩქარებული და შენელებული აზროვნება ეკუთვნის ერთ ჯგუფს
• კ.იუნგის მიხედვით ექსტრავერტი არის პიროვნება, რომლისთვისაც დამახასიათებელია კონტაქტურობა, ინიციატივა, იმპულსურობა, სოციალური ადაპტაციის მაღალი დონე

აღქმის ეშლილობები

• აგნოზია არის აღქმის დარღვევა, როდესაც საგანი შეიგრძნობა, მაგრამ არ ხდება მისი შეცნობა
• აფექტი შესაძლებელია იყოს სთენიური და ასთენიური, მაგრამ არა სენზიტიური
• კ.იუნგის მიხედვით ინტრავერტი არის პიროვნება, რომლისთვისაც დამახასიათებელია გულჩათხრობილობა, სოციალური პასიურობა, ფიქსირება საკუთარ შინაგან განცდებზე

მეხსიერება

• მეხსიერების ფუნქციებია: ფიქსაცია, რეპროდუქცია, რეტენცია, მაგრამ არა რეფრაქცია
• აფექტს ეწოდება დიდი ინტენსივობის და მცირე ხანგრძლივობის ემოციური განცდა
• ცნობიერება ხასიათდება აქტივობით, ინტენციით, რეფლექსიით, მაგრამ არა რეპროდუქციით

დაცვის მექანიზმები

• კონვერსია არის ფსიქიკური დაცვის მექანიზმი, როდესაც არაცნობიერი კომპლექსი ფიზიკური სიმპტომის სახით გამოვლინდება
• აზროვნების პროცესის შეკავება ხასიათდება გონებრივი შესაძლებლობის შესუსტებით, მთავარისა და მეორეხარისხოვანის გამიჯვნის გაძნელებით, ასოციაციების შენელებითა და მათი რაოდენობის შემცირებით

ინტელექტი

• აბრაჰამ მასლოუს იერარქიაში არ არის ფსიქიკური დონე
• თანდაყოლილი ჭკუასუსტობის სახეებია კრეტინიზმი, იმბეცილობა, იდიოტია და დებილობა
• იზარდს ეკუთვნის ცნება "ფუნდამენტული ემოციების"
• კ.ლევინის მიერ შემუშავებულია "ველის თეორია" პიროვნების ფსიქოლოგიაში

დემენცია და ოლიგოფრენია

• დემენცია არის ინტელექტის შეძენილი დაქვეითება, ოლიგოფრენია კი თანდაყოლილი ჭკუასუსტობა

• დელირიოზული სინდრომისთვის დამახასიათებელია ალოფსიქიკური ორიენტაციის დარღვევა

• ზ.ფროიდის მიხედვით დედუქცია არ მიეკუთვნება### პრემორბიდული ტიპი

• უნარი გაუჭირდება ავადმყოფობის დაძლევაში, რადგან დუნე, პასიური, დაუმოძრავი პიროვნებებს აქვთ

• ხასიათდებიან სოციალური წყობილებით, ეგოცენტრულობით, პასიურობით

• მზად არ არიან ცვლილებებისთვის, ეწინააღმდეგებიან ნებისმიერ შეცვლას

• ავად გახდომისას მიმართავენ მხოლოდ დახმარებას, არ იჩენენ ინიციატივას გამოჯანმრთელებისთვის

უნაპირო ორსულობა მოზარდებში

• ხშირია ნაადრევი მშობიარობა
• მაღალია გინეკოლოგიური გართულებების განვითარების რისკი
• დაბალია აკადემიური მოსწრება

იუნგის კოლექტიური არაცნობიერი

• განსხვავებულია ფრეიდის კლასიკური ფსიქოანალიზისგან
• პიროვნების მეტაფიზიკური ასპექტები, ზოგადსაკაცობრიო საწყისები
• ხელს უწყობს პიროვნების თვითგანვითარებას

მოხუცებულობაში თვითშეფასების შენარჩუნება

• შესაძლებელია ფსიქოლოგიური და ფიზიკური ჯანმრთელობის, ეკონომიკური და სოციალური უსაფრთხოების ფაქტორების მეშვეობით
• მედიკამენტური გზით სექსუალური ლტოლვის გაძლიერება არ არის მართებული