Tıbbi Mikrobiyoloji: Bakterilerin Üremelerine Etkili Faktörler

Çevre ve Mikroplar

• Mikroplar yeryüzünde (toprak, su, göl, deniz, hava, ev vb.) ve canlıların vücudunda bulunur.
• Bazı mikroplar okyanus sularında, farklı hidrostatik basınç altında kolayca yaşayabilir.
• Bazıları da sıcak su kaynaklarında, donma derecesindeki çevrede yaşayabilir.

Fiziksel Faktörler

• Isı:
  • Psikrofil: 0-20°C arası
  • Mezofil: 20-45°C arası (insan ve hayvanlarda hastalık yapan bakteriler)
  • Termofil: 45-80°C arası
• Radyasyon:
  • İyonize eden radyasyonlar (X ışınları, Gama ışınları, Alfa ışınları, Beta ışınları, Katot ışınları)
  • İyonize etmeyen radyasyonlar (Ultraviole, İnfrared, Ultrasonik dalgalar)
  • UV ışınları, hücre ölümü veya mutasyona sebep olur
• Yüzey gerilimi:
  • Sabunlar, deterjanlar, safra, fenol vs.ajanlar, mikropların yüzey gerilimini düşürür.
• Ozmotik basınç:
  • Hipotonik (hipoosmatik) ortam, bakterilerin şişmesine ve sonunda patlamasına sebep olur.
  • Hipertonik (hiperosmotik) ortam, bakterilerin büzüşmesine ve sonunda plasmolize olmasına sebep olur.
• Hidrostatik basınç:
  • Bakteriler, mekanik ve hidrostatik basınca karşı oldukça dayanıklıdır.
  • Barofilik mikroplar, yüksek basınç altında yaşayabilir.
• Rutubet ve Kuruma:
  • Su, mikropların üremesinde, gıda maddelerinin içeri girişinde ve içeride biriken metabolitlerin ve diğer maddelerin dışarı çıkışında çok önemlidir.
  • Mikroorganizmalardaki su oranı %70-90 kadardır.

Kimyasal Faktörler

• Oksijen (O2):
  • Zorunlu aerop: sadece oksijen varlığında çoğalır
  • Zorunlu anaerop: oksijen varlığında ölür
  • Fakültatif anaerop: oksijen varlığında yaşayabilir
  • Aerotolerant anaerop: solunum anaerobiktir
  • Mikroaerofilik: düşük oksijen varlığında üreme
• Redoks potansiyeli:
  • Oksidasyon-redüksiyon fenomenleri genellikle birlikte meydana gelir.
  • Bir madde okside olurken diğeri redükte olur.
• Hidrojen iyon konsantrasyonu (pH):
  • İnsan vücudunda bakteriler, pH 5-8 arasında ürer
  • Optimal pH limitleri, bakterilerin fizyolojik karakterlerine göre değişir.

Biyolojik Faktörler

• Yerleşik flora:
  • Canlıların vücudunda özellikle, sindirim, solunum, ürogenital sistemleri ile derilerinde değişik cinslere ait sayısız mikroorganizma bulunmaktadır.
  • Yerleşik flora, bazı patojenik mikroorganizmaların kolonizasyonuna da mani olur.

Mekanik Faktörler

• Çalkalamanın Etkisi:
  • Laboratuvarlarda mikroorganizmaların üremesini ajite etmek ve bulunduğu ortamlardan daha elverişli yerlere ulaşmasını sağlamak amacı ile uygulanır.
• Filtrasyon:
  • Sıvı kültürlerde, sıvı besiyerinde, patolojik sıvılarda, serumlardaki bakterileri ve partikülleri gidermede filtrelerden fazla yararlanılır.
• Santrifügasyon:
  • Yüksek devirli santrifüjlerle hem bakteriler ve hem de viruslar çökebilirler.
• Ezmek:
  • Santrifüj yardımıyla çöktürülen mikroplar ezilerek parçalanabilir.
• Basınç uygulamak:
  • Devamlı ve yüksek basınç altında bazı mikroplar ölebilirler.
• Vibrasyon:
  • Suspansiyon halindeki mikroplar ultrasonik vibrasyonlara maruz bırakılırsa ölebilirler.