Тамыр аймақтары 7 сынып

Тамыр аймақтары 7 сынып

• Тамырлар - денедегі сұйықтықтарды (қан мен лимфаны) тасымалдайтын түтікшелер.
• Тамырлар әртүрлі қызметтерді орындайды: заттарды тасымалдау, дене температурасын реттеу, қорғаныс реакциялары.
• Тамырлардың бірнеше түрі бар: артериялар, капиллярлар, веналар.

Тамырдың қызметтері

• Қан тасымалдау: Тамырлар қанның дене бойынша айналымын жүзеге асырады, осы арқылы қоректік заттар, оттегі, гормондар жасушаларға жеткізіледі, ал көмірқышқыл газы сияқты қалдықтар алынады.
• Зат алмасу: Тамырлардың қабырғалары арқылы зат алмасу жүреді.
• Дене температурасын реттеу: Тамырлардың кеңеюі мен тарылуы арқылы дене температурасы реттеледі. Терінің тамырлары кеңейген кезде дене салқындайды, ал тарылған кезде жылынады.
• Иммундық функциялар: Тамырлар арқылы иммундық жүйенің жасушалары (лейкоциттер) дене бойынша қозғалады, ауру тудыратын организмдермен күреседі.
• Гормондарды жеткізу: Тамырлар гормондарды нысана жасушаларына жеткізеді, осы арқылы организмдегі биологиялық процестер реттеледі.

Тамырдың құрылымы

• Тамырлар қабырғасы үш қабаттан тұрады: эндотелий, орта қабат және сыртқы қабат.

• Эндотелий: Тамырдың ішкі қабаты, жалпақ жасушалар қабаты. Қанның тамыр қабырғасымен үйкелісін азайтады.

• Орта қабат: Бұл қабат бұлшықет талшықтары мен эластикалық талшықтардан тұрады. Тамырлардың кеңеюін немесе тарылуын қамтамасыз етеді.

• Сыртқы қабат: Колллагендік, дәнекер тінінен тұрады, тамырды жақсы беріктікпен қамтамасыз етеді.

• Артериялардың орта қабатында бұлшықет және эластикалық талшықтардың үлесі үлкен болады, олар қан қысымын реттеуде шешуші рөл атқарады. Веналарда орта қабаты нашар жетілген, бірақ оларда клапандар бар.

• Артерияларда қан жоғары қысыммен ағады.

• Капиллярлар - өте майда тамырлардың жүйесі, олар жасушаларға қоректік заттарды және оттегін жеткізу үшін қан мен жасушалардың арасындағы зат алмасуды жүзеге асырады.

• Веналарда қан төмен қысыммен ағады және клапандардан тұрады, бұл қанның кері ағуына жол бермейді.