سیستم قلبی-عروقی و اندوکارد

دیواره قلب عمدتاً از سلول‌های عضله قلبی تشکیل شده است که با انقباضات منظم، خون را پمپ می‌کنند.
لایه داخلی قلب، اندوکارد، به اندوتلیوم عروقی خونی بزرگ که به قلب وارد یا از آن خارج می‌شوند، امتداد دارد.
لایه عضلانی میانی، میوکارد، ضخیم‌ترین لایه قلب است.
لایه خارجی، اپیکارد، خارجی‌ترین لایه قلب است.

اندوکارد، سطح دهلیزها و بطن‌ها و روی سطح دریچه‌های قلب و ساختارهای پیرامونی را می‌پوشاند.
از سه لایه تشکیل شده است:
- لایه داخلی، اندوتلیوم پیوسته.
- لایه ساب اندوتلیال، بافت همبند متراکم نامنظم با رشته‌های کلاژن و الاستیک و گاهی سلول‌های عضلانی صاف، به خصوص در دیواره دهلیزها فراوان و موازی با سطح اندوتلیوم قرار دارند.
- لایه ساب اندوکارد، رشته‌های کلاژن و الاستیک با آرایش سست، سلول‌های چربی در امتداد عروق خونی و لنفی، و بافت همبند میوکارد وجود دارد.
- سلول‌های عضله قلبی تغییر شکل یافته در لایه ساب اندوکارد، بخش از دستگاه هدایت الکتریکی قلب.

چین‌هایی از اندوکارد هستند که اندوتلیوم پوشانده شده‌اند.
لایه زیراندوتلیومی آن‌ها مملو از رشته‌های کلاژن و الاستیک است.
دریچه‌های دهلیزی-بطنی از دو طبقه اسفنجی (Stratum spongiosum) در سمت دهلیزی و طبقه فیبروزی (Stratum fibrosum) در سمت بطن تشکیل شده‌اند
- رشته‌های کلاژن و الاستیک در طبقه اسفنجی سست هستند، عروق خونی فقط در طبقه اسفنجی قرار دارند.
- طبقه فیبروزی عمدتاً از رشته‌های کلاژن تشکیل شده که به حلقه‌های فیبروزی اطراف دریچه‌های دهلیزی-بطنی متصل می‌شوند.

لایه میانی و ضخیم‌ترین لایه قلب، از سلول‌های عضله قلبی، رشته‌های هدایت قلبی، شبکه مویرگی وسیع، و اسکلت قلبی تشکیل شده است.
سلول‌های عضلانی قلبی در بافت همبندی سست با شبکه مویرگی متراکم، عروق لنفی و رشته‌های عصبی خودکار قرار دارند.
بافت همبند بین سلولی میوکارد، در بطن راست نسبت به بطن چپ بیشتر است.
سلول‌های عضله قلبی دهلیزی کوچکتر از سلول‌های عضله قلبی بطن هستند.
سلول‌های دهلیزی حاوی دانه‌های دهلیزی ویژه با پپتید ناتریورتیک دهلیزی (ANP) هستند. ANP در هومئوستاز مایعات (افزایش خروج ادرار، دفع سدیم، اتساع عروق) نقش دارد.

از سه بخش تشکیل شده است:
- حلقه‌های فیبروزی (Annulli fibrosi): حلقه‌های کلاژنی که دریچه‌های دهلیزی-بطنی، آئورتی و ریوی را احاطه کرده‌اند.
- مثلث فیبروزی (Trigona fibrosa): ناحیه مثلثی شکل میان دریچه‌ها و قاعده آئورت. متشکل از بافت همبند، و بافت همبند سخت نامنظم (در خوک، گربه و خرگوش)، غضروف فیبرو (در سگ)، غضروف شفاف (در اسب) یا استخوان (در نشخوارکنندگان).
- بخش فیبروزی دیواره بین بطنی، از دستجات رشته‌های کلاژنی تشکیل شده است.

سطح خارجی میوکارد توسط اپی کارد (پریکارد سروزی احشایی) پوشیده شده است.
اپی کارد شامل سلول‌های مزوتلیالی و لایه بافت همبند غنی از رشته‌های الاستیک است.
بافت همبند غنی از سلول‌های چربی، به ویژه در اطراف عروق خونی کرونر، وجود دارد.
اپی کارد به پریکارد سروزی جداری تبدیل می‌شود.
پریکارد جداری شامل لایه سلول‌های مزوتلیومی بر روی لایه نازک بافت همبند سست است.
پریکارد جداری به پریکارد فیبروزی که از دسته‌های کلاژن و رشته‌های الاستیک تشکیل شده متصل می‌شود.
حفره پریکارد، میان پریکارد سروزی احشایی و جداری، شامل مایع سروزی برای کاهش اصطکاک حرکات قلبی است.
پریکارد با تغییرات اندازه قلب در طول سیکل‌های قلبی تطبیق‌پذیر است و از پرشدن بیش از حد قلب اجتناب می کند.
پر شدن بیش از حد حفره پریکارد (پر شدن آن با مایع زیاد) موجب فشرده شدن قلب (Cardiac tamponade) می‌شود.

ایمپالس‌های الکتریکی برای انقباضات قلبی در گره سینوسی دهلیزی (Sinoatrial node) تولید می‌شوند.
از گره سینوسی دهلیزی به گره دهلیزی-بطنی (Atrioventricular node) و دسته دهلیزی-بطنی (Atrioventricular bundle) هدایت می‌شوند.
گره سینوسی دهلیزی، از شبکه‌ای از سلول‌های عضله قلبی منشعب و ظریف، کم میوفیبریل و فاقد صفحه اینترکاله تشکیل شده است، به میوکارد دهلیزها امتداد می‌یابد.
گره دهلیزی-بطنی، از رشته‌های عضلانی منشعب و کوچک با آرایش نامنظم، مشابه گره سینوسی دهلیزی است.
رشته‌های هدایت کننده قلبی (رشته‌های پورکینژه)، بزرگتر، هسته‌های کروی، میوفیبریل محیطی اندک و گلیکوژن فراوان در سیتوپلاسم ناحیه مرکزی دارند.

شریان‌های کرونر، شریان‌های عضلانی ضخیم با سلول‌های عضلانی و شبه اپیتلیویید در تونیکا انتیما هستند، که خون رسانی میوکارد، اپی کارد، اسکلت قلبی و اطراف دریچه‌ها را انجام می‌دهند.
خون از این بستر مویرگی توسط ونول‌ها و وریدها جمع‌آوری شده و به دهلیز راست، از طریق سینوس کرونر یا وریدهای کوچک (Venae cordis minimae) تخلیه می‌شود.
شبکه‌ای از مویرگ‌های لنفی در بافت همبند قلب قرار دارند که به عروق لنفی بزرگ امتداد می‌یابند.
اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک قلب را عصب دهی می‌کنند.