سیستم قلبی-عروقی و اندوکارد

سیستم قلبی-عروقی (Cardiovascular System)

• دیواره قلب عمدتاً از سلول‌های عضله قلبی تشکیل شده است که با انقباضات منظم، خون را پمپ می‌کنند.
• لایه داخلی قلب، اندوکارد، به اندوتلیوم عروقی خونی بزرگ که به قلب وارد یا از آن خارج می‌شوند، امتداد دارد.
• لایه عضلانی میانی، میوکارد، ضخیم‌ترین لایه قلب است.
• لایه خارجی، اپیکارد، خارجی‌ترین لایه قلب است.

اندوکارد

• اندوکارد، سطح دهلیزها و بطن‌ها و روی سطح دریچه‌های قلب و ساختارهای پیرامونی را می‌پوشاند.
• از سه لایه تشکیل شده است:
  • لایه داخلی، اندوتلیوم پیوسته.
  • لایه ساب اندوتلیال، بافت همبند متراکم نامنظم با رشته‌های کلاژن و الاستیک و گاهی سلول‌های عضلانی صاف، به خصوص در دیواره دهلیزها فراوان و موازی با سطح اندوتلیوم قرار دارند.
  • لایه ساب اندوکارد، رشته‌های کلاژن و الاستیک با آرایش سست، سلول‌های چربی در امتداد عروق خونی و لنفی، و بافت همبند میوکارد وجود دارد.
  • سلول‌های عضله قلبی تغییر شکل یافته در لایه ساب اندوکارد، بخش از دستگاه هدایت الکتریکی قلب.

دریچه‌های قلبی

• چین‌هایی از اندوکارد هستند که اندوتلیوم پوشانده شده‌اند.
• لایه زیراندوتلیومی آن‌ها مملو از رشته‌های کلاژن و الاستیک است.
• دریچه‌های دهلیزی-بطنی از دو طبقه اسفنجی (Stratum spongiosum) در سمت دهلیزی و طبقه فیبروزی (Stratum fibrosum) در سمت بطن تشکیل شده‌اند
  • رشته‌های کلاژن و الاستیک در طبقه اسفنجی سست هستند، عروق خونی فقط در طبقه اسفنجی قرار دارند.
  • طبقه فیبروزی عمدتاً از رشته‌های کلاژن تشکیل شده که به حلقه‌های فیبروزی اطراف دریچه‌های دهلیزی-بطنی متصل می‌شوند.

میوکارد

• لایه میانی و ضخیم‌ترین لایه قلب، از سلول‌های عضله قلبی، رشته‌های هدایت قلبی، شبکه مویرگی وسیع، و اسکلت قلبی تشکیل شده است.
• سلول‌های عضلانی قلبی در بافت همبندی سست با شبکه مویرگی متراکم، عروق لنفی و رشته‌های عصبی خودکار قرار دارند.
• بافت همبند بین سلولی میوکارد، در بطن راست نسبت به بطن چپ بیشتر است.
• سلول‌های عضله قلبی دهلیزی کوچکتر از سلول‌های عضله قلبی بطن هستند.
• سلول‌های دهلیزی حاوی دانه‌های دهلیزی ویژه با پپتید ناتریورتیک دهلیزی (ANP) هستند. ANP در هومئوستاز مایعات (افزایش خروج ادرار، دفع سدیم، اتساع عروق) نقش دارد.

اسکلت قلبی

• از سه بخش تشکیل شده است:
  • حلقه‌های فیبروزی (Annulli fibrosi): حلقه‌های کلاژنی که دریچه‌های دهلیزی-بطنی، آئورتی و ریوی را احاطه کرده‌اند.
  • مثلث فیبروزی (Trigona fibrosa): ناحیه مثلثی شکل میان دریچه‌ها و قاعده آئورت. متشکل از بافت همبند، و بافت همبند سخت نامنظم (در خوک، گربه و خرگوش)، غضروف فیبرو (در سگ)، غضروف شفاف (در اسب) یا استخوان (در نشخوارکنندگان).
  • بخش فیبروزی دیواره بین بطنی، از دستجات رشته‌های کلاژنی تشکیل شده است.

اپی کارد و پریکارد

• سطح خارجی میوکارد توسط اپی کارد (پریکارد سروزی احشایی) پوشیده شده است.
• اپی کارد شامل سلول‌های مزوتلیالی و لایه بافت همبند غنی از رشته‌های الاستیک است.
• بافت همبند غنی از سلول‌های چربی، به ویژه در اطراف عروق خونی کرونر، وجود دارد.
• اپی کارد به پریکارد سروزی جداری تبدیل می‌شود.
• پریکارد جداری شامل لایه سلول‌های مزوتلیومی بر روی لایه نازک بافت همبند سست است.
• پریکارد جداری به پریکارد فیبروزی که از دسته‌های کلاژن و رشته‌های الاستیک تشکیل شده متصل می‌شود.
• حفره پریکارد، میان پریکارد سروزی احشایی و جداری، شامل مایع سروزی برای کاهش اصطکاک حرکات قلبی است.
• پریکارد با تغییرات اندازه قلب در طول سیکل‌های قلبی تطبیق‌پذیر است و از پرشدن بیش از حد قلب اجتناب می کند.
• پر شدن بیش از حد حفره پریکارد (پر شدن آن با مایع زیاد) موجب فشرده شدن قلب (Cardiac tamponade) می‌شود.

دستگاه هدایتی قلب

• ایمپالس‌های الکتریکی برای انقباضات قلبی در گره سینوسی دهلیزی (Sinoatrial node) تولید می‌شوند.
• از گره سینوسی دهلیزی به گره دهلیزی-بطنی (Atrioventricular node) و دسته دهلیزی-بطنی (Atrioventricular bundle) هدایت می‌شوند.
• گره سینوسی دهلیزی، از شبکه‌ای از سلول‌های عضله قلبی منشعب و ظریف، کم میوفیبریل و فاقد صفحه اینترکاله تشکیل شده است، به میوکارد دهلیزها امتداد می‌یابد.
• گره دهلیزی-بطنی، از رشته‌های عضلانی منشعب و کوچک با آرایش نامنظم، مشابه گره سینوسی دهلیزی است.
• رشته‌های هدایت کننده قلبی (رشته‌های پورکینژه)، بزرگتر، هسته‌های کروی، میوفیبریل محیطی اندک و گلیکوژن فراوان در سیتوپلاسم ناحیه مرکزی دارند.

عروق خونی، لنفی و اعصاب قلبی

• شریان‌های کرونر، شریان‌های عضلانی ضخیم با سلول‌های عضلانی و شبه اپیتلیویید در تونیکا انتیما هستند، که خون رسانی میوکارد، اپی کارد، اسکلت قلبی و اطراف دریچه‌ها را انجام می‌دهند.
• خون از این بستر مویرگی توسط ونول‌ها و وریدها جمع‌آوری شده و به دهلیز راست، از طریق سینوس کرونر یا وریدهای کوچک (Venae cordis minimae) تخلیه می‌شود.
• شبکه‌ای از مویرگ‌های لنفی در بافت همبند قلب قرار دارند که به عروق لنفی بزرگ امتداد می‌یابند.
• اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک قلب را عصب دهی می‌کنند.