Systemy Operacyjne - Główne cechy

Jądro systemu operacyjnego to podstawowa część odpowiedzialna za zarządzanie zasobami komputera. Jest niczym mózg, kontrolujący wszystkie operacje.

Powłoka systemowa to program umożliwiający użytkownikowi interakcję z systemem operacyjnym poprzez polecenia. Wyobraź sobie ją jak interpreter, który tłumaczy twoje rozkazy.

Kompilator to program, który tłumaczy kod napisany w języku programowania na język zrozumiały dla komputera. Wyobraź sobie go jak tłumacza, który przekłada z jednego języka na drugi.

Biblioteka programistyczna to zbiór gotowych funkcji i danych dostępnych dla programistów. Wyobraź sobie ją jak zestaw narzędzi, które można wykorzystać do tworzenia programów.

Jądro monolityczne to taki, który zawiera wszystkie funkcje operacyjne w jednym, dużym programie. To jak centralne miejsce kontroli dla całego systemu.

Mikrojądro to zredukowana wersja jądra, która zawiera tylko podstawowe funkcje. Resztę usług realizują osobne programy. Myśl o tym jak o minimalnym, niezbędnym zestawie funkcji.

Jądro hybrydowe łączy w sobie cechy jądra monolitycznego i mikrojądra. Niektóre usługi są zintegrowane, a inne działają jako osobne programy. Myśl o tym jak o połączeniu najlepszych cech obu typów jąder.

Wielozadaniowość to cecha systemu operacyjnego, która umożliwia wykonywanie wielu zadań w tym samym czasie. Wyobraź sobie to jak robienie kilku rzeczy na raz, np. słuchanie muzyki i pisanie e-maila.

Rodzina systemów operacyjnych opartych na wspólnym jądrze, opracowanym przez Linusa Torvaldsa w 1991 roku.

Kompletny system operacyjny oparty o jądro Linuksa, wraz ze zbiorem oprogramowania.

Najpopularniejsze środowisko graficzne dla systemów Linux. Pierwsze wydanie w 1999 roku.

Wersja Gnome'a wydana w 2011 roku, przystosowana do ekranów dotykowych.

Wersja Gnome’a z 2004 roku, nadal wspierana jako MATE.

Wersja Gnome'a wydana w 2011 roku, przystosowana pod ekrany dotykowe, spotkała się z krytyką.

Popularne środowisko graficzne dla systemów Linux.

Lighter desktop environment for Linux systems.

Lightweight desktop environment for Linux systems.

System plików w Linuksie, oparty na hierarchii folderów.

Użytkownik w Linuksie z pełnymi uprawnieniami.

Katalog w Linuksie, który zawiera ustawienia systemowe.

Katalog w Linuksie, który zawiera pliki tymczasowe.

Polecenie w Linuksie służące do wykonania polecenia z uprawnieniami administratora.

Polecenie w Linuksie służące do wyświetlenia instrukcji użycia polecenia.

Polecenie w Linuksie służące do wyświetlenia zawartości katalogu.

Bash to powłoka poleceń, która zawiera 48 wbudowanych poleceń i 12 opcji wywołania. Umożliwia przechodzenie między poleceniami za pomocą klawiszy kursora i edycję poleceń. Uzupełnianie poleceń automatycznie poprzez TAB. Posiada wbudowaną pomoc i listę znanych komend.

Kompilator GCC, początkowo GNU C Compiler, obecnie GNU Compiler Collection, pozwala kompilować kod w językach takich jak C, C++, Objective C, Fortran, Java, Ada.

Edytor tekstu Gedit oferuje łatwy dostęp do funkcji edycji i integracji z GNOME.

LibreOffice to pakiet biurowy z możliwościami edycji dokumentów tekstowych, arkuszy kalkulacyjnych, prezentacji i baz danych.

Mozilla Thunderbird to klient pocztowy oferujący funkcje zarządzania pocztą elektroniczną, kalendarza i kontaktów.

Firefox to przeglądarka internetowa znana z prywatności oraz bogatego wachlarza funkcji.

Totem to odtwarzacz multimedialny, który obsługuje różne formaty plików audio i wideo.

Rhythmbox to odtwarzacz muzyczny, który oferuje funkcje odtwarzania muzyki, tworzenia list odtwarzania i integracji z biblioteką muzyczną.

Liczba określająca kolejność sprawdzania integralności systemu przez program fsck.

System plików FAT z 16-bitowym adresowaniem. Max rozmiar pliku: 2 GB, max przestrzeń dyskowa: 32 GB.

System plików FAT z 32-bitowym adresowaniem. Max rozmiar pliku: 4 GB, max przestrzeń dyskowa: 16 TB.

System plików z 256-bitowym adresowaniem. Posiada księgowanie, szyfrowanie i kompresję danych.

System plików z 256-bitowym adresowaniem. Posiada księgowanie i niewielką fragmentację.

System plików z 256-bitowym adresowaniem. Posiada więcej podkatalogów niż ext3.

System plików z 256-bitowym adresowaniem. Posiada kopiowanie przy zapisie, możliwość zmiany wielkości partycji w locie, defragmentację online.

Program do sprawdzania integralności systemu plików.

Polecenie służące do dodawania nowego użytkownika w systemie Linux. Umożliwia ustawienie domyślnych parametrów konta, takich jak grupa, katalog domowy, czas nieaktywności, data wygaśnięcia i powłoka.

Polecenie służące do modyfikowania konta użytkownika w systemie Linux. Umożliwia zmianę różnych atrybutów, takich jak komentarz, katalog domowy, data wygaśnięcia, grupa, powłoka, hasło, blokowanie konta i odblokowanie konta.

Polecenie służące do usuwania konta użytkownika w systemie Linux. Umożliwia również usunięcie katalogu domowego, przymusowe usunięcie użytkownika zalogowanego i zachowanie profilu użytkownika.

Polecenie służące do modyfikowania informacji w GECOS (General Comprehensive Operating System), które są związane z kontem użytkownika.

Polecenie służące do tworzenia nowej grupy w systemie Linux.

Polecenie służące do usuwania grupy w systemie Linux.

Polecenie służące do modyfikowania grupy w systemie Linux. Umożliwia zmianę grupy nadrzędnej lub dodanie/usunięcie użytkowników z tej grupy.

Polecenie służące do wyświetlania listy grup, do których należy aktualny użytkownik.

Polecenie służące do wyświetlania nazwy aktualnego użytkownika.

Polecenie służące do wyświetlania informacji o zalogowanych użytkownikach.

Polecenie służące do wyświetlania dokładniejszych informacji o użytkownikach, w tym ich nazwę, terminal, czas logowania oraz ostatnio wykonane polecenie.

Polecenie służące do wyświetlania listy zalogowanych użytkowników

Skrypt tworzący konto użytkownika w systemie Linux. Jego parametry są ustawiane w plikach /etc/default/useradd oraz /etc/login.defs.

Zestaw bibliotek umożliwiających odseparowanie mechanizmów bezpieczeństwa od kodu aplikacji korzystających z tych mechanizmów.

Nazwa katalogu, w którym znajdują się pliki HTML udostępniane przez serwer klientom HTTP.

Lokalizacja pliku, w którym zapisywane są komunikaty o błędach obsługi żądań i błędach wewnętrznych serwera Apache.

Maksymalna liczba żądań, które mogą być obsługiwane współbieżnie.

Minimalna liczba potomnych procesów serwera, które muszą pozostawać bezczynne w ramach gotowości do przyjmowania nowych żądań.

Czas, jaki serwer potrzebuje na zamknięcie połączenia, nie doczekawszy się nowego pakietu lub zapytania.

Określa maksymalny czas oczekiwania procesu potomnego serwera podtrzymującego połączenie, po upływie którego następuje zamknięcie połączenia.

Lokalizacja pliku dziennika, w którym rejestrowane są wszystkie żądania HTTP otrzymane przez serwer Apache.

Nazwa pliku, który zostanie przesłany w odpowiedzi na żądanie HTTP zawierające niepełny adres URL.

Określa format rekordów zapisywanych do pliku dziennika serwera Apache.

Pozwala na dostęp do katalogu poprzez dowiązania symboliczne.

Przetwarzanie pliku .htaccess.

Odpowiedź serwera na żądanie HTTP.

Program symulujący dużą liczbę jednoczesnych zapytań.

Protokół komunikacyjny SMB (Server Message Block) używany przez system operacyjny Windows.

Usługa odpowiedzialna za obsługę protokołu SMB, udostępnianie zasobów i kontrolę domeny w systemie Samba.

Usługa odpowiedzialna za obsługę protokołu NetBIOS w systemie Samba.

Plik konfiguracyjny serwera Samba, zawierający ustawienia dotyczące udostępniania zasobów, bezpieczeństwa i innych funkcji.

Typ udziału w systemie Samba, dostępny dla wszystkich użytkowników, bez względu na to, czy są zalogowani w systemie.

Typ udziału w systemie Samba, dostępny tylko dla użytkowników dodanych do bazy danych Samby.

Typ udziału w systemie Samba, dostępny tylko dla członków konkretnej grupy użytkowników w systemie Linux.

Typ udziału w systemie Samba, dostępny tylko dla konkretnego użytkownika.

Polecenie w Linuksie służące do dodania użytkownika do bazy danych Samby.

Ustawienie w pliku smb.config, określające nazwę grupy roboczej, do której należy komputer z Sambą.

Ustawienie w pliku smb.config, określające czy użytkownicy mogą zapisywać dane w udostępnionym katalogu.

Ustawienie w pliku smb.config, określające czy użytkownicy mogą przeglądać udostępniony katalog.

Ustawienie w pliku smb.config, określające czy użytkownicy mogą uzyskać anonimowy dostęp do udostępnionych danych.

Ustawienie w pliku smb.config, określające czy użytkownicy mogą jedynie czytać dane w udostępnionym katalogu.

48-bitowy adres fizyczny karty sieciowej (MAC), zapisany w postaci heksadecymalnej, np.: 08:00:27:D8:48:77. Pierwsze 24 bity (vendor code) identyfikują producenta karty sieciowej, pozostałe 24 bity - unikatowy identyfikator nadany przez producenta.

32-bitowa liczba zapisana w postaci czterech sekwencji (oktetów) rozdzielonych kropkami, np.: 192.168.1.1. Każdy oktet przyjmuje wartość od 0 do 255.

Pula adresów IPv4 zarezerwowana do użytku wewnętrznego w prywatnych sieciach. Adresy te nie są widoczne z zewnątrz.

32-bitowa maska binarna stosowana do rozróżnienia części sieciowej adresu IP od części hosta, np.: 255.255.255.0. Określa, ile bitów adresu IP tworzy część sieciową, a ile część hosta.

255.255.255.255. Adres ten jest używany do wysyłania pakietów do wszystkich urządzeń w sieci.

0.0.0.0. Adres ten jest używany jako domyślna trasa, gdy brama domyślna nie jest znana.

127.0.0.1. Adres ten jest zarezerwowany do komunikacji z samym sobą (pętla zwrotna)

128-bitowa liczba zapisana w postaci ośmiu 16-bitowych bloków oddzielonych dwukropkiem. Każdy blok jest zapisany w systemie heksadecymalnym.

::/128. Adres ten jest identyczny z 0.0.0.0 w IPv4 i oznacza brak określonego adresu.

::1/128. Adres ten jest identyczny z 127.0.0.1 w IPv4 i służy do komunikacji z samym sobą (pętla zwrotna).

ff00::/8. Adresy z tej puli są używane do komunikacji multicast.

Plik konfiguracyjny systemu sieciowego Netplan, który definiuje konfigurację sieci w systemie Linux.

Protokoł Dynamic Host Configuration Protocol (DHCP) pozwala klientom sieciowym na automatyczne pobieranie konfiguracji sieciowych od serwera DHCP. Serwer DHCP udziela klientom adresy IP, maskę podsieci, adres bramy domyślnej i adresy DNS.

Plik konfiguracyjny serwera DHCP, w którym można zdefiniować ustawienia serwera DHCP.

System DNS (Domain Name System) to hierarchiczny system nazw sieciowych, który tłumaczy domeny na adresy IP i odwrotnie.

Protokół zapewniający dostęp do usług katalogowych. Serwer LDAP grupuje dane w strukturze drzewa. Klient LDAP łączy się z serwerem i przesyła żądania informacji.

Usługi katalogowe zawierają informacje o użytkownikach, komputerach i innych zasobach sieciowych. Przykładami popularnych implementacji są Active Directory, IBM Tivoli Directory Server, Novell eDirectory i OpenLDAP.

Polecenie wykorzystywane w Linuksie do montowania partycji sieciowej (CIFS) w systemie. Wymaga zainstalowania pakietu cifs-utils.

Plik konfiguracyjny SAMBA, który definiuje dostęp do zasobów sieciowych. Można w nim określić ścieżkę, uprawnienia dostępu i inne parametry.

Polecenie służące do dodawania użytkowników lub grup do LDAP. Wymaga podania nazwy użytkownika i hasła administratora LDAP.

Plik zawierający dane w formacie LDIF (LDAP Data Interchange Format), który służy do tworzenia nowych wpisów w katalogu LDAP.

Polecenie służące do wyświetlania treści plików konfiguracyjnych LDAP. Używane do weryfikacji konfiguracji.

Polecenie w Linuksie służące do tworzenia nowych plików lub katalogów. Pozwala także na modyfikację uprawnień do dostępu do plików.

Polecenie służące do modyfikacji danych lub konfiguracji w LDAP. Należy podać nazwę użytkownika, hasło i żądane zmiany.

Skrypt napisany w języku skryptowym Bash, który automatyzuje powtarzalne zadania.

Zmienne środowiskowe w Linuksie. Umożliwiają przechowywanie dynamicznych informacji, np. nazwa użytkownika - $USER lub ścieżka do katalogu domowego - $HOME.

Serwer DNS (Domain Name System) to usługa, która tłumaczy nazwy domen internetowych na adresy IP. Bez DNS, musielibyśmy wpisywać długie ciągi cyfr zamiast łatwych do zapamiętania nazw domen.

Serwer DNS używa dwóch typów stref: strefy do przodu (forward lookup) i strefy do tyłu (reverse lookup). Strefa do przodu tłumaczy nazwę domeny na adres IP, natomiast strefa do tyłu działa odwrotnie - tłumaczy adres IP na nazwę domeny.

Plik /etc/bind/named.conf.options to globalna konfiguracja serwera DNS, która zawiera parametry takie jak lista serwerów DNS do których należy się zwrócić w przypadku braku informacji.

W pliku /etc/bind/named.conf.local można zdefiniować strefy DNS, które będą obsługiwane przez serwer. To jak dodanie nowych języków do słownika DNS.

Plik /etc/bind/forward.mydomain.local.db definiuje rekordy DNS A, które mapują nazwy domen na adresy IP. To jak dodanie nowego słowa do słownika i jego tłumaczenia.

Plik /etc/bind/reverse.mydomain.local.db definiuje rekordy DNS PTR, które mapują adresy IP na nazwy domen. Działa to odwrotnie niż rekordy A.

Po wprowadzeniu zmian w konfiguracji serwera DNS, należy wykonać kontrolę poprawności konfiguracji komendą bind9-checkconf.

SSH (Secure Shell) to protokół sieciowy, który umożliwia bezpieczne łączenie się zdalnie z innymi komputerami. W przeciwieństwie do Telnetu, SSH szyfruje dane, zapewniając prywatność i bezpieczeństwo.

SSH używa szyfrowania asymetrycznego do uwierzytelniania, a następnie szyfrowania symetrycznego do szyfrowania danych podczas połączenia. To jak użycie dwóch kluczy: jednego do otwarcia drzwi, a drugiego do ochrony skarbów w środku.

SSH wykorzystuje funkcje skrótu, takie jak MD5 i SHA-256, do zapewnienia integralności danych. Skróty to jak odcisk palca, który gwarantuje, że dane nie zostały zmienione.

SSH używa algorytmu Diffiego-Hellmana do uzgodnienia klucza sesji. Ten algorytm pozwala dwóm stronom na wygenerowanie wspólnego klucza do szyfrowania danych bez ujawniania klucza prywatnego.

Aby uruchomić serwer SSH, należy zainstalować pakiet openssh-server i skonfigurować plik /etc/ssh/sshd_config. W tym pliku można ustawić port, czas oczekiwania na hasło, liczbę prób logowania i inne parametry.

Możliwe jest tworzenie połączenia SSH z wykorzystaniem różnych narzędzi, np. SSH klienta lub konsoli. Połączenie SSH pozwala na zdalne zarządzanie systemem i wykonywanie poleceń.

APACHE to popularny serwer WWW, który obsługuje protokół HTTP. Jest odpowiedzialny za pobieranie stron internetowych i przekazywanie ich do przeglądarki.

Serwer APACHE jest dostępny w wielu wersjach, z których każda różni się funkcjonalnością i możliwościami. Wybór wersji zależy od indywidualnych potrzeb i wymagań.

Multi-Processing Module (MPM) to moduł odpowiedzialny za zarządzanie połączeniami i żądaniami w serwerze APACHE. Istnieją różne rodzaje MPM, np. mpm_prefork, mpm_worker i mpm_event.