Stafilokoklar

Stafilokoklar

• Stafilokoklar eski Yunanca'da "üzüm salkımı" anlamına gelen "Staphylus" kelimesinden gelmektedir.
• Kümeler oluşturarak çoğalırlar.
• Staphylococcus cinsine aittirler.
• S. aureus, S. epidermidis, ve S. saprophyticus en önemli türlerdir.
• Genellikle aerop ve fakültatif anaeroplardır.
• 0.5-1 µm büyüklüğünde kok şeklindedirler ve Gram (+) 'dırlar.
• Hareketsizdirler, oksidaz (-) ve katalaz (+) 'dırlar.
• Streptokoklardan ayırt etmek için en iyi yöntem katalaz testidir.
• Bölünmeler sırasında birbirlerinden ayrılmazlar ve bu nedenle üzüm salkımı şeklinde kümeler oluştururlar.

Stafilokokların Üreme ve Biyokimyasal Özellikleri

• Birçok besi yerinde ürerler ama kanlı besi yerinde daha iyi çoğalırlar.
• %7.5-10 NaCl içeren basit besi yerlerinde 18-45 °C'de pH 7-7.5 arasında çoğalırlar.
• Kanlı agarda 18-24 saatte yuvarlak, düzgün (smooth) 1-4 mm çaplı hafif konveks koloni oluştururlar.
• Beyazdan koyu sarıya kadar pigment yapabilirler.

Stafilokokların Patojenliği ve Virülans Faktörleri

• Koagülaz (+) stafilokokların tümü patojendir.
• Patojen türler genellikle kanlı agarda hemoliz yaparlar.
• Beta hemoliz yapanların çoğu S. aureus türüdür.
• Glukozdan anaerobik koşullarda asit üretirler.
• S. aureus altın sarısı
• S. epidermidis porselen beyazı koloni oluşturur.

Stafilokok Türlerinin Saptanmasında Kullanılan Testler

• Koloni morfolojisi
• Pigment oluşturma
• Hemolitik aktivite ve koagülaz testi
• Aerobik koşullarda şekerlerden asit oluşturma
• Asetil metil karbinol testi
• Fosfataz duyarlılığı
• Novobiosin duyarlılığı

Stafilokokların Patojenite Faktörleri

• Ekzotoksinler ve hemolizinler (lökosidin, koagülaz, stafilokinaz, lipaz, hyalüronidaz, deoksiribonükleaz (DNase), enterotoksin, epidermolitik toksin (eksfoliyatif toksin), toksik şok sendromu ilişkili toksin (TSST-1), slime faktörü, antifagositik madde, penisilinaz
• Hemolizinler: Alfa (a)-toksin (a-hemolizin), Beta (b)-toksin (sfingomiyelinaz C), Delta (d)-toksin, Gama (g)-toksin (g-hemolizin), Panton-Valentin lökosidini (PVL)
• Alfa-toksin: Stafilokokkal hastalıklardaki doku hasarında önemli bir faktör. Kanlı agardaki hemoliz özelikle alfa-toksin nedeniyle oluşur. Dermonekrotik bir faktördür.

Panton-Valentin Lökosidini (PVL)

• Lökotoksik - fagositozu önler, ancak hemolitik aktivite göstermez, faj tarafından kodlanır.
• Toplumdan kazanılan (CA-MRSA) metisilin dirençli Staphylococcus aureus suşlarının çoğunluğunda bulunur, en sık CA-MRSA suşlarının cilt/yumuşak doku enfeksiyonlarında, nekrotizan fasitte, ağır septise, ve nekrotizan pnömonide rol oynar.
• PVL doku hasarı ile ilişkilidir.

Enterotoksin

• Stafilokok toksinleri gıda zehirlenmesinde en önemli etkenlerdendir. Uygun olmayan şartlarda saklanan proteinli yiyeceklerde üretilir.
• Pişirme sürecinde bile 100°C 30 dakika ısıya dayanıklıdır.
• Gastrik ve jejunal enzimler tarafından hidrolize dirençlidir.
• Krema, süt, et gibi besinlerde üretilir. 1-6 saat içinde bulantı, kusma ve diyareye neden olurlar.

Epidermolitik Toksin (Eksfoliyatif Toksin)

• Ekzotoksin niteliğindedir.
• İnsanlarda eksfoliatif deri lezyonlarından sorumludur.
• Antijenik ve biyolojik özellikleri bakımından iki çeşittir (ETA ısıya dirençlidir (faj tarafından kodlanır), ETB ısıya duyarlıdır (plazmid tarafından kodlanır)).
• Stafilokokkal haşlanmış deri sendromuna (SSSS/Ritter sendromu) neden olur ve epidermisin mukopolisakkarit matriksini çözer.

Hyaluronidaz (Yayılma faktörü)

• Suşların %90'ından fazlası hyalüronidaz üretir.
• Bağ dokusunda bulunan hyaluronik asidi depolimerize eder.
• Enfeksiyonun yayılmasını kolaylaştırır.

Stafilokinaz (Stafilokokal fibrinolizin)

• Kinazlar fibrini eritir.
• Isıya dirençlidir.

Lipaz

• Lipidleri hidrolize eder.
• Stafilokokların yağlı deriye yerleşmesini sağlar.

Deoksiribonükleaz (DNase)

• DNA'yı hidrolize eder.

Slime faktörü

• Gevşek, suda çözünür bir tabaka olarak bulunur (bakteriler için dokulara ve yabancı cisimlere yapışma).
• Monosakkaridler, proteinler ve küçük peptidlerden oluşur.
• Stafilokoklar tıbbi aletlere tutunur.

Koagülaz Negatif Stafilokoklar (KNS)

• S. saprophyticus, S. epidermidis, S. haemolyticus, S. auricularis, S. saccharolyticus, S. capitis, S. hominis, S. warneri, S. xylosus, S. simulans, S. hyicus

Stafilokokların Yaptığı Hastalıklar

• Deri ve mukoza enfeksiyonları (süpürasyon, irin dolu abse, kılların folikül infeksiyonlarının yayılması fronkül, karbonkül),
• Osteomiyelit,
• Septik artrit
• Besin zehirlenmesi,
• Toksik şok sendromu,
• Sepsis
• Endokardit
• Burun portörlüğü

Tedavi

• Antibiyotik duyarlılık testi yapılmalı
• Metisilin ilk seçenek antibiyotiktir
• Mec A tipi direnç – PBP 2 protein değişimi ile PBP 2a'ya dönüşür.
• Vankomisin, metisiline dirençli stafilokok enfeksiyonları için seçilecek antibiyotik
• Toksik etkileri nedeni ile kullanımı sınırlı
• Toksik şok sendromunda ise klindamisin seçkin ilaç.

Korunma

• Stafilokokların rezervuarı insan (bakteri insana hava yoluyla ya da doğrudan temasla geçer).
• Hijyen koşullarına uyulması gerekir
• Deri temizliği, gıda sektörü çalışanlarının temizlik kurallarına uyması gerekir
• Antibiyotiklere dirençli stafilokok burun taşıyıcılığı olanlar, ameliyat ve bebek bakıcılığı olan ortamlardan uzaklaştırılmalı
• Cerrahi aletlerin sterilizasyonuna çok özen gösterilmeli

Bu quiz, stafilokok bakterileri hakkında bilgi edinmenizi sağlayacak. Stafilokokların üreme koşulları, biyokimyasal özellikleri ve türleri gibi konuları inceleyeceksiniz. Ayrıca, stafilokokların tanı yöntemlerini öğrenerek, mikrobioloji alanındaki bilginizi pekiştireceksiniz.