SP'li Çocuklarda Dil ve Konuşma Bozuklukları 13

DKT109 Dil ve Konuşma Bozukluklarına Genel Bakış Dersi: Serebral Palsi

• Serebral palsi, doğum öncesi, doğum sırası veya sonrası beyin hasarından kaynaklanır.
• Progresif olmayan, kalıcı bir hareket, denge ve postüral bozukluk grubudur.
• Sinir sistemi, kaslar ve iskelet sistemi ile nörogelişimsel açıdan etkilenir.
• Anormal kas tonusu (hipertoni), motor kontrol kaybı, kas güçsüzlüğü ve denge bozukluğu ile karakterizedir. (Narayanan, 2012; Rosenbaum ve diğ., 2007)

SP Belirtileri

• SP tipi, belirtileri etkiler. Ancak bazı genel özellikler bulunur:
• Aşırı gevşek kaslar (hipotoni)
• Aşırı sert kaslar (hipertoni)
• Motor becerilerde gecikmeler (örn: yürüme)
• Vücudun bir tarafını kullanmak
• Anormal postür
• İstemsiz hareketler
• Kas koordinasyon kaybı
• Beslenme ve yutma zorlukları
• Konuşma zorlukları
• Aşırı salya akıntısı

SP'ye İşaret Edebilecek Erken Belirtiler

• Güçsüz ağlama ve emme
• Zayıf refleksler
• Baş çevresinde veya vücut büyümesinde gerilik/gevşeklik
• Kas tonusunda anormallikler
• Ellerle nesnelere ulaşmama
• Kaldırıldığında kafanın aşağıya düşmesi
• Sırtın kamburlaşması
• 8-9 aylıkken dengede duramama/oturamama
• Nesneleri kavrama/tutmama
• 1 yaşında yürüyememe

SP Tipleri

• Beyin hasarının lokalizasyonuna göre 4 tipe ayrılır:
• Spastik Serebral Palsi: En sık görülen tip (%70-80). Motor korteksteki hasarlardan kaynaklanan, kasların sertleşmesi ve sıkı olması ile karakterizedir. Hasar gören bölgeye göre vücudun farklı kısımlarını etkileyebilir.
• Hemipleji: Vücudun bir tarafının (bir kol ve bir bacak) etkilendiği tiptir.
• Kuadripleji: Hem kolların, hem de bacakların etkilendiği tiptir. Gövde, yüz ve ağız kasları da sıklıkla etkilenmektedir.
• Dipleji: İki bacağın da etkilendiği tiptir. Kollar az derecede etkilenebilir.

SP Etiyolojisi

• Risk faktörleri arasında fetüs gelişimi sırasında, doğum esnasında veya doğum sonrasında meydana gelenler yer alır:
• Oksijen yetersizliği
• Enfeksiyonlar
• Erken doğum
• Beyin travmaları
• Genetik bozukluklar
• Kanamalar
• Düşük doğum ağırlığı
• Çoğul gebelik
• Kan uyuşmazlıkları

SP ile İlgili Problemler

• Dil ve konuşma ile ilgili sorunlar
• Yutma ve beslenme sorunları
• Kas ve iskelet sistemi sorunları
• Oral-motor problemler
• İşitme sorunları
• Görme sorunları
• Solunum problemleri
• Gastrointestinal problemler
• Zihinsel ve bilişsel sorunlar
• Psikolojik sorunlar
• Kronik hastalıklar ve enfeksiyonlar

SP ile Birlikte Görülebilen Nörolojik Bozukluklar

• Otizm
• Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite (DEHB)
• Epilepsi

SP İle İlgili Bozukluklar

• Artikülasyon bozukluğu
• Rezonans bozuklukları
• Dizartri
• Alıcı ve İfade Edici Dil Bozuklukları
• Yutma Bozukluğu
• Bilişsel İletişim Bozuklukları

SP ve Beslenme

• Oral motor disfonksiyon, kas koordinasyon eksikliği ve yutma disfonksiyonu beslenme sorunlarına yol açabilir.
• Aspirasyon, penetrasyon, tıkanma ve aşırı salya akıntısı gibi sorunları beraberinde getirebilir.

Dil, Konuşma ve Yutma Problemleri

• SP'li çocukların %31-88'inde dil ve konuşma bozuklukları bulunabilir (Topbaş, 2005).
• Oral motor fonksiyon, yutma fonksiyonu ve beslenme gelişiminde sorunlar olabilir (Topbaş, 2005).
• Dizartri ve apraksi gibi konuşma sesi bozuklukları sık gözlemlenebilir.

SP'li Çocuklarda Dil Gelişimi

• Motor süreçlerle sınırlı düşünülmemelidir.
• Zihinsel yetersizlik, çevresel yoksunluk, işitme sorunları gibi duyusal bozukluklar, dil gelişimini etkileyebilir.
• Nöromotor güçlükler nedeniyle jest, mimik kullanımı, göz kontağı kurma gibi söz öncesi dönem iletişim becerileri yetersizdir.
• Alıcı ve ifade edici dil becerileri genellikle gecikir.

SP ve Konuşma

• Konuşma bileşenlerini (solunum, fonasyon, artikülasyon, rezonans ve prozodi) etkileyebilir.
• Biliş, dikkat, işitsel işlemleme ve dil bozuklukları konuşma üretimini etkileyebilir.
• Belirtiler sadece vücudun belirli bir bölümünü etkileyebilir (örn: sadece bacaklar).

SP ve Solunum

• Konuşma esnasında solunum güçlükleri yaygındır.
• Solunum kaslarındaki güçsüzlük ve anormal postür konuşmayı etkiler.
• Kısmi veya tek sözcük kullanımı ile dile getirilebilir.

SP ve Fonasyon

• Tutarsız hava akışı ve larengeal kasların tutulumu fonasyonu etkileyebilir.
• Sesin niteliği (soluklu, alçak perdeli, gırtlaksı, zayıf şiddet) değiştirilebilir.
• Larenks spazmları, fonasyonu olumsuz etkileyebilir.

SP ve Artikülasyon

• Dil, dudak ve çene tutulumu artikülasyonu etkileyebilir.
• Konuşma seslerinin doğru üretimi zorlaşır.
• Dil hareketlerinin kısıtlılığı, abartılı çene hareketleri gibi sorunlar olabilir.

SP ve Rezonans

• Velofarengeal disfonksiyon, hipernazalite (ağızdan fazla hava) ile karakterize edilebilir.
• Velofarengeal kapanmanın yetersizliği, net ünsüzlerin oluşturulmasında sorunlara neden olur.

SP ve Prozodi

• Ses perdesi, tonlama, ses yüksekliği/süre gibi prozodik unsurlar etkilenebilir.
• Zayıf kas kontrolü nedeni ile kısa, kesintili fonasyonlar ve konuşma akıcılığında sorunlar görülür.
• Monoton ve ritmik olmayan bir konuşma tarzı olabilir.

Prognoz

• SP türü ve şiddetine göre değişkenlik gösterir.
• Hafif semptomlar gösterebilen bebeklerde SP tanısı doğrulanması süre alabilir ve semptomlar çocuk büyüdükçe değişebilir.
• Yetişkinlerde fonksiyonel gerileme ve erken yaşlanma belirtileri görülebilir.
• Çocuklar ve yetişkinler için çeşitli tedavi ve uygulamalar, yaşam kalitesini iyileştirmeye katkıda bulunabilir.

Multidisipliner Yaklaşım

• Dil ve Konuşma Terapisi
• Çocuk Nöroloğu
• Çocuk Ortopedi Uzmanı
• Çocuk Hastalıkları Uzmanı
• Fizik Tedavi Doktoru
• Fizyoterapist
• Ergoterapist
• Odyolog
• Psikiyatrist.

Değerlendirme

• DKT, vaka öyküsüne bakarak konuşma üretim mekanizmasını, dil ve konuşma becerilerini değerlendirir.
• Solunum, fonasyon, rezonans ve artikülasyonu değerlendirmeye dahil eder.
• Oral mekanizmanın işlevselliğini (çene, dudak ve dil hareketleri) inceler.

Yönetim

• Kesin bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır.
• Terapi ve özel eğitim, yaşam kalitesini iyileştirmeye, becerileri geliştirmeye ve sosyal etkileşimi arttırmaya odaklanır.
• Oral motor fonksiyonlar, solunum ve postür kontrolü önkoşul becerilerdir.
• Terapistler, oral motor fonksiyonlar, konuşma için ön koşul olan oral motor becerileri ve konuşma için uygun ortam ve uyarlamalar sağlar.

Tedaviler

• Kas sinir enjeksiyonları
• Oral kasları gevşetici ilaçlar
• Salyayı azaltan ilaçlar/tedaviler
• Fiziksel terapi (FTR)
• Ergoterapi
• Dil ve konuşma terapis
• Günlük yaşam aktivitelerini yönetme yöntemleri

Cerrahi Tedaviler

• Ortopedik cerrahi
• Sinir kesimi (selektif dorsal rhizotomi)

Diğer Tedavi Yöntemleri

• Uyku
• Beslenme
• Görme ve işitme sorunları
• Mesane zorlukları

Yetişkinlikteki Sürekli Bakım Gereksinimleri

• Görme ve işitme ile ilgili sorunlar
• Kas tonusunun korunması
• Nöbetlerin yönetimi
• Ağrı ve yorgunluk
• Diş sorunları
• Kontraktürler, artrit ve osteoporoz
• Kalp ve akciğer hastalıkları
• Depresyon

Adaptif Ekipman Kullanımı

• Güvenli ve bağımsız beslenme ve günlük yaşam için uyarlanmış araçlar.
• Uygun kıvam, içerikler ve adaptasyonlar.

Gıda Modifikasyonu

• Yumuşatılmış yiyecekler ve içecekler
• Koyulaştırılmış sıvılar
• İlişkili duyusal uyarım, yutmayı tetiklemek için faydalı olabilir.

Oral Motor Terapi Desteği

• Konuşma, yutma ve beslenme becerilerini geliştirmek için hareketler ve teknikler kullanılır.

Bu quiz, Spastik Paraliz (SP) tanısı olan çocuklarda dil ve konuşma bozukluklarının yanı sıra yutma fonksiyonu ve iletişim süreçleri hakkında bilgi edinmeyi amaçlamaktadır. SP'li çocukların dil gelişimini etkileyen faktörler ve görülen konuşma sesi bozukluklarına dair sorular içermektedir.