Spijsvertering bij dieren

Spijsvertering

• Het spijsverteringsstelsel heeft een transportfunctie, waarbij het voedsel van buiten naar het bloed wordt gebracht.
• Reststoffen verlaten het lichaam via het spijsverteringsstelsel.

Functies van het spijsverteringsstelsel

• Opname, transport, opstapeling en vertering van voedsel.
• Opname van voedingsstoffen uit voedsel in het bloed.
• Uitdrijven van onverteerbare resten (faeces of mest).
• Vertering is het verkleinen van voedsel tot kleine deeltjes die door de darm kunnen worden opgenomen.

Indeling van huisdieren naar spijsvertering

• Afhankelijk van de aard van het opgenomen voedsel en de wijze van vertering.
• Carnivoren eten vlees, herbivoren eten planten, en omnivoren eten zowel vlees als planten.
• Herbivoren kunnen voormagen hebben (herkauwers) of een enkelvoudige maag.

Type vertering

• Enzymatisch: Voornamelijk enzymatische vertering bij carnivoren, waarbij enzymen belangrijk zijn voor de afbraak van eiwitten.
• Bacterieel: Bacteriën spelen een belangrijke rol bij herbivoren om rauwe groenten te verteren.
• Omnivoren: Omnivoren hebben zowel enzymen als bacteriën nodig voor de vertering.
• Domesticatie: Honden zijn door domesticatie meer omnivoor geworden, terwijl varkens meer herbivoor zijn geworden.

Vertering

• Vertering is het verkleinen van voedselbestanddelen tot voedingsstoffen door mechanische en chemische processen.
• De stofwisseling is het totaal van alle chemische reacties in het lichaam, waar de spijsvertering een onderdeel van is.

Mechanische vertering

• Door kauwen en kneden van voedsel in maag en darmen.
• De stof verandert niet, maar wordt enkel verkleind.

Chemische vertering

• Door inwerking van enzymen en andere stoffen in speeksel, pancreassap, gal, maagsap, darmsap en bacteriën.
• De stof verandert en wordt verkleind tot het klein genoeg is om via de darmwand in het bloed opgenomen te worden.
• Enzymen zijn eiwitten die door spijsverteringsklieren worden afgescheiden en helpen bij de vertering zonder zelf verteerd te worden.

Spijsverteringsklieren

• Er zijn vijf belangrijke groepen: speekselklieren, maagklieren, lever, darmklieren en pancreas.

Dunne darm

• De dunne darm bestaat onder andere uit de twaalfvingerige darm (duodenum) en de nuchtere darm (jejunum).

Dikke darm

• De dikke darm bestaat onder andere uit de kronkeldarm (ileum), blinde darm (caecum), korte darm (colon), en endeldarm (rectum).

Maagsap

• Maagsap wordt geproduceerd door maagwandcellen en bevat zoutzuur en slijm.
• Zoutzuur maakt voedsel klaar voor verdere afbraak en steriliseert de maaginhoud.
• Slijm beschermt de binnenkant van de maagwand tegen maagzuur en enzymen.

Spijsverteringsenzymen

• Pepsine is verantwoordelijk voor de afbraak van eiwitten.
• Lipase is verantwoordelijk voor de afbraak van vetten.
• Er wordt geen enzym gemaakt voor de afbraak van suikers in de maag.

Functies van de maag

• Kneden van voedsel door peristaltiek (mechanische verkleining).
• Steriliseren van voedsel door maagzuur.
• Inwerking van enzymen uit maagsap (chemische verkleining of vertering).
• De maag perst vloeistoffen rechtstreeks de darm in, zelfs als de maag gevuld is met vast voedsel.

Milt

• De milt is sterk doorbloed en zorgt voor de aanmaak van rode bloedcellen.
• De alvleesklier (pancreas) ligt tussen de kronkels van de dunne darmen en maakt alvleessap (enzymen).
• De alvleesklier regelt de bloedsuikerspiegel door de hormonen insuline en glucagon.

Pancreas

• Endocrien: Hormonen (insuline en glucagon) worden aangemaakt.
• Exocrien: Enzymen worden aangemaakt die terecht komen in de dunne darm.

Lever

• De lever vangt bloed op van de darmen, verwerkt en zuivert het bloed, en geeft het door aan het lichaam.
• De lever produceert gal, dat kan worden opgeslagen in de galblaas.
• Galsap is nodig voor het verkleinen en opneembaar maken van vet uit het voedsel.

Darmwand is opgebouwd uit 4 lagen

• Van binnen naar buiten: slijmvlies, kringspieren, lengtespieren en een sterk vlies.
• Het slijmvlies maakt taai slijm en beschermt de darm tegen de verteringssappen en micro-organismen.
• Instulpingen en plooien (darmvlokken) zorgen voor oppervlaktevergroting voor de opname van voedingsstoffen.
• De darm heeft spierlagen en kan golvende bewegingen maken.
• Er bevinden zich ophopingen van witte bloedcellen vlak onder het slijmvlies om het dier te beschermen.

Micro-organismen

• Het lumen van de hele darm wordt bevolkt door micro-organismen zoals bacteriën, schimmels, gisten en virussen.
• Het microbioom, bestaande uit deze micro-organismen, omvat meer micro-organismen dan mensen op de wereld.
• Het microbioom helpt de darmwand gezond te houden, traint het afweersysteem en staat in verbinding met de hersenen.

Zenuwverbinding

• De hersenen zijn verbonden met de darmen via de nervus vagus.
• Het maakt communicatie tussen de darmen en hersenen mogelijk.

Spijsverteringskanaal

• Het spijsverteringskanaal is aangepast aan het type voedsel.
• Herbivoren hebben langere darmen dan carnivoren.
• Een omnivoor heeft een tussenvorm van het darmstelsel.

Endeldarm

• Nadat het voedsel is verteerd, nemen de dunne darmwandcellen de kleine moleculen op en geven ze door aan het bloed en de lymfevaten.
• De darm is voorzien van dwarse plooien of darmvlokken en instulpingen voor oppervlaktevergroting.

Karteldarm

• In de karteldarm wordt het meeste water uit de ontlasting gehaald en aan het bloed afgegeven.
• Hierdoor wordt de ontlasting hard en droog.
• Het slijmvlies van de dikke darm heeft instulpingen.

Functies van de dikke darm

• Waterabsorptie: Hierdoor worden de uitwerpselen ingedikt tot faeces. De 2 uitersten van dit proces leiden tot constipatie of verstopping en diarree.
• Darmbioom: deze is specifiek en dus afhankelijk van diersoort en voeding. Ze verschilt dus voor mens en hond, maar ook voor Belg en Chinees.
• Enkele stoffen worden hier geabsorbeerd, vandaar de werking van zetpillen of suppositoria. Slijmproductie zorgt ook hier voor geleiding.
• De ontlasting of faeces bestaat uit: onverteerbare resten van het voer, afgestorven darmcellen, overgebleven verteringssappen en bacteriën en hun afvalproducten.

Voeding van dieren

• Voeding voorziet in de nodige stoffen voor levensfuncties via het spijsverteringsstelsel.
• De dierenvoeding als wetenschap bestudeert hoe een dier gevoed moet worden om een bepaald doel te bereiken.
• Er is geen eenheidsvoeding voor alle dieren, factoren die bepalen wat er in voeding moet zitten: diersoort, doel, omgevingsfactoren, prijs, eigenaar voorkeur, ziektes/allergieen, fysiologisch toestand en de activiteit van de hond.

Indeling van voedingsstoffen

• Ingrediënten: voermiddelen waarvan de voeding is samengesteld.
• Nutriënten: voedingsstoffen die door de ingrediënten in de voeding terechtkomen.
• Fysieke kenmerken: vorm, textuur, hardheid, kleur, smaak en geur.

Wetgeving

• Op het etiket staat aangegeven: lotnummer, leeftijd, gewicht voer, energie en houdbaarheidsdatum.
• Het schema weende analyse geeft informatie over de voedingsstof (VS) en de droge stof (DS).
• Bij dierlijke voeding staat er vaak ruw bij (ruwe schatting).

Voedingsstoffen

• Eiwitten kunnen als energievoorziening dienen, maar zijn meestal onvoldoende aanwezig en energetisch inefficiënt.
• De hoofdfunctie is het leveren van aminozuren, de bouwstenen voor lichaamseiwitten.
• Eiwitten kunnen de darmwand niet passeren en worden daardoor afgebroken tot aminozuren.

Functies eiwit

• De aminozuren worden gebruikt om lichaamscellen aan te maken die nodig zijn om te groeien en om beschadigde of versleten cellen te vervangen.
• Onderscheidt structurele eiwitten (in beenderen, bindweefsel, huid, haren, wol) en functionele eiwitten: contractiliteit, katalysatie en afweer(antistoffen)

Aminozuren

• In essentiele aminozuren= kunnen niet door het lichaam gemaakt worden en moeten dus via voeding opgenomen worden.
• Niet essentiele aminozuren= worden door lichaam aangemaakt
• Herkauwers: essentieel als niet essentiële aminozuren worden gesynthetiseerd

Vertering van eiwitten

• Proximal: eiwitvertering begint in de maag en de dunne darm, voornamelijk door gastheerenzymen.
• Distaal: in de distale darmsegmenten vindt bacteriële vertering (fermentatie) plaats.
• Hoge kwaliteit: Goede voedingsstoffen, essentiele aminozuren in de ideale verhouding.
• Lage kwaliteit: 1 of meerdere essentiële aminozuren ontbreken of te weinig of te veel voorkomen.

Vetten of lipiden

• Energie reserve, tevens thermische isolatie, schokabsorberend, drager van essentiele voedingsstoffen en structurele elementen in celmembraan.
• Verzadigde vetzuren (functie= leveren van energie) bv is cholesterol is vooral aanwezig in de hersenen maar in alle cellen in lage hoeveelheid (zeer belangrijk)

Koolhydraten

• Voor dieren bevatten ze zeer weinig koolhydraten, planten zijn de eerste en belangrijkste koolhydratenbron voor de dieren.

Voedingsvezels

• Betere transit, betere peristaltiek, minder constipatie, betere vochtgehalte van de fecaliën, meer eliminatie van toxische stoffen, verzadigingsgevoel, minder darmkanker

Vitaminen

• Wateroplosbare VItaminen (B en C)
• Vetoplosbare Vitaminen (A,D,E,K)
• Metabolisch essentieel maar daarom zijn ze altijd diëtisch essentieel; iedereen heeft ze nodig.

Mineralen

• Macro elementen = in grote hoeveelheden nodig
• Micro elementen= weinig van nodig
• Drie hoofdfuncties: structuur, lichaamsvloeistoffen en katalysatoren.

Water

• Functies: bouwstof, thermoregulatie, vertering, transport, chemische reacties, schokabsorberende functie, melkvorming.

• Totale hoeveelheid hangt af van voeding, activiteit en temperatuur

Energie

• Energie inhoud van voer
• Energiebehoeften kunnen sterk verschillen tussen individuen
• BE= totale hoeveelheid
• ME= hoeveelheid energie weergeeft die het huisdier daadwerkelijk ter beschikking staat.
• Deb= dagelijkse energiebehoefte

Etiketten

• Etiketten 2 delen: wettelijk voorgeschreven deel en productherkenningdeel Aangegeven:
• volledig/aanvullend diervoeder
• diersoort en indicatie
• gebruiksaanwijzing
• ingrediëntenlijst
• standaard analyse
• additieven
• houdbaarheidsdatum
• adres verantwoordelijke
• netto gewicht en/of volume.
• lotnummer
• regristratienummer

Additieven

• Met opzet toegevoegd om aangename kenmerken te geven (kleurn, vorm, smaak, textuur, stabiliteit)
• Vermeld op etiket bij extra toevoeging: vitamine A,D,E, koper, conserveringsmiddel en anti-oxidanten, kleurstoffen

Dieetvoeders

• Onder dierenarts begeleiding

Voeding per levensfase

Vier belangrijkste groepen levensfasen

• drachtige en zogende teven en kattinnen

• pups en kittens

• volwassen honden en katten

• oudere honden en katten

• Slecte voeding= vaak veroorzaakt door een voedingsstoffenovermaat

• Voederfactoren hangen af van: voedingshistorie, algemene informatie van hond en kat,sleutelvoedingsfactoren naar levensfase