سنجش و ارزیابی در آموزش

فصل اول

• اندازه‌گیری فرآیندی است که مشخص می‌کند یک فرد یا شیء چه مقدار از یک ویژگی را دارد.
• آزمون مجموعه سؤالات کتبی برای پاسخگویی آزمون‌شدگان است. آزمودن، استفاده از آزمون برای اندازه‌گیری ویژگی‌های روانی یا تربیتی یک فرد یا گروه است.
• سنجش فرایندی کلی برای جمع‌آوری اطلاعات برای تصمیم‌گیری در مورد دانش‌آموزان، برنامه‌های درسی و سیاست‌های آموزشی است.
• ارزشیابی تعیین ارزش برای چیزی یا داوری ارزشی آن است.
• ارزشیابی آموزشی، کیفیت را در تناسب موضوع با هدف تعریف می‌کند. ارزشیابی برنامه‌ای (پیشرفت تحصیلی)، کیفیت را به عنوان میزان دستیابی به دانش، مهارت‌ها و توانایی‌ها تعریف می‌کند.
• آزمون، توانایی‌ها را می‌سنجد، در حالی که پرسشنامه ویژگی‌های غیرتوانایی را می‌سنجد.

فصل دوم

• مقیاس‌های اندازه‌گیری:
  • مقیاس اسمی: فقط برای طبقه‌بندی (مثال: مرد یا زن)
  • مقیاس ترتیبی: علاوه بر طبقه‌بندی، ترتیب نیز مهم است (مثال: درجات نظامی، مدرک تحصیلی)
  • مقیاس فاصله‌ای: مقیاس کمی است که فاصله بین اعداد را می‌سنجد (مثال: درجه دما)
  • مقیاس نسبتی: مقیاس کمی است که جمع، تفریق، ضرب و تقسیم را نیز شامل می‌شود (مثال: درآمد)
• حدود واقعی ارقام: ارزش عددی یک متغیر پیوسته، عدد به اضافه یا منهای نصف واحد اندازه‌گیری است.
• تفاوت آزمون‌های شناختی و روانی حرکتی و پرسشنامه‌های عاطفی:
  • آزمون‌های شناختی بیشتر برای زمینه‌های تحصیلی و فعالیت‌های فکری استفاده می‌شوند.
  • آزمون‌های روانی حرکتی عمدتا در موقعیت‌های صنعتی، نظامی و تربیت بدنی استفاده می‌شوند.
  • پرسشنامه‌های عاطفی، ویژگی‌های عاطفی و شخصیتی افراد را می‌سنجند.

فصل سوم

• دسته بندی روش‌های اندازه‌گیری با توجه به ویژگی‌های اندازه‌گیری:
  • آزمون‌های سنجش توانایی‌های آموخته، مهارت‌ها و استعدادها.
  • پرسشنامه‌های سنجش ویژگی‌های عاطفی و شخصیتی.
• شخصیت، مجموع رفتارهای فرد در موقعیت‌های اجتماعی است.
• ابزارهای اندازه‌گیری شخصیت:
  • پرسشنامه علاقه: شامل جملاتی درباره مشاغل و فعالیت‌های مختلف.
  • پرسشنامه نگرش: شامل پرسش‌هایی درباره نهادهای اجتماعی، گروه‌های نژادی و قومی یا مفاهیم مختلف.
• تفاوت آزمون‌های معلم‌ساخته و میزان‌شده:
  • تهیه آزمون‌های میزان‌شده به زمان و تخصص بیشتری نیاز دارد.
  • آزمون‌های میزان‌شده وسعت بیشتری در کاربرد را دارند.
  • آزمون‌های میزان‌شده برای معنی‌دار کردن نمرات، هنجارهای لازم را فراهم می‌کنند.
• سنجش جایگزین: روش‌های جایگزین آزمون‌های عینی و پاسخ‌گویی.
• سنجش واقعی: تکالیف و فعالیت‌های معنی‌دار در ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان.

فصل چهارم

• ارزشیابی آغازین یا سنجش آغازین، اولین ارزشیابی معلم پیش از فعالیت‌های آموزشی است.
• سؤالات ارزشیابی آغازین:
  • آیا یادگیرندگان دانش و مهارت‌های پیش‌نیاز را دارند؟
  • یادگیرندگان چه مقدار از موضوعات درس را قبلاً یاد گرفته‌اند؟
• نامگذاری ارزشیابی تکوینی و تشخیصی: ارزشیابی تکوینی برای تشخیص مشکلات یادگیری دانش‌آموزان است.
• ارزشیابی تراکمی (پایانی): اندازه‌گیری یادگیری‌های متراکم دانش‌آموزان در طول یک دوره آموزشی.

فصل پنجم

• مراحل ارزشیابی آموزشی:
  • طراحی: تصمیم‌گیری در مورد فعالیت‌ها.
  • فرایند: تصمیم‌گیری در مورد اقدامات عملی.
  • فرآورده: تصمیم‌گیری در مورد فعالیت‌ها در پایان.

فصل ششم

• ارزشیابی پیشرفت تحصیلی: سنجش عملکرد یادگیرندگان و مقایسه با هدف‌های آموزشی.
• اقدامات اساسی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی:
  • تعیین هدف‌های آموزشی
  • سنجش عملکرد یادگیرندگان
• هدف‌های آموزشی: هدف معلم از آموزش و هدف یادگیرنده از یادگیری.
• استانداردهای تحصیلی:
  • استانداردهای محتوایی: واقعیت‌ها، مفاهیم و اصول درسی.
  • استانداردهای عملکردی: کارهایی که دانش‌آموزان پس از یادگیری استانداردهای محتوایی می‌توانند انجام دهند.
• مقایسه استاندارد و هدف در آموزش:
  • استانداردها توسط تصمیم‌گیرندگان آموزش و پرورش تعیین می‌شوند.
  • هدف‌ها توسط معلمان برای استفاده در کلاس درس تعیین می‌شوند.
• توزیع سؤالات در آزمون:
  • تعداد سؤالات هر بخش متناسب با ساعات تدریس هر بخش محاسبه می‌شود.

فصل هفتم

• آزمون‌های صحیح/غلط: سؤالی که شامل یک جمله است که آزمون‌شونده باید آن را به عنوان صحیح یا غلط پاسخ دهد.

فصل هشتم

• تکلیف: مجموعه پرسش‌ها و پاسخ‌های همگون که آزمون‌شونده باید آنها را باهم جور کند.
• تجانس: پرسش‌ها و پاسخ‌ها مربوط به یک مفهوم، طبقه یا زمینه باشند.

فصل نهم

• آزمون‌های چندگزینه ای: آزمون‌هایی از سؤالات با چند گزینه برای پاسخ.

• انواع آزمون‌های چندگزینه ای:

  • پرسشی
  • ناتمام
  • تنها گزینه درست
  • بهترین گزینه
  • منفی
  • جایگزینی
  • ناتمام پیشنهادی
  • پاسخ ترکیبی

• مشکل تهیه آزمون چندگزینه ای: تکرار مطالب در گزینه ها.

• راه حل: پاسخ‌ها را کوتاه و مختصر بنویسید و مطالب را فقط یک بار در متن سؤال بیاورید.

فصل دهم

• آزمون‌های تشریحی: پاسخ آزمون‌شدگان آزادی عمل دارد، اما در نوع محدود، پاسخ‌ها در چارچوبی خاص محدود می‌شوند.
• ویژگی‌های مهم آزمون تشریحی:
  • پاسخ‌های واحد و قطعی وجود ندارد.
  • کیفیت و درستی پاسخ‌ها متفاوت است.
  • آزادی عمل زیاد در پاسخ‌دهی (خصوصاً در نوع گسترده).

فصل یازدهم

• آزمون‌های کوتاه‌پاسخ: سؤالات مختصر برای سنجش هدف‌های آموزشی سطح پایین.
• انواع آزمون‌های کوتاه‌پاسخ:
  • پرسشی
  • کامل‌کردنی
  • تشخیصی/تداعی

فصل دوازدهم

• فرآورده: چیزی که یادگیرنده تولید می‌کند.

• فرآیند: جریان استفاده شده برای به دست آوردن فرآورده.

• تفاوت آزمون‌های کتبی عملکردی با آزمون‌های کتبی: تمرکز بیشتر در کاربرد دانش/مهارت در موقعیت‌های عملی یا شبیه‌سازی شده.

• آزمون شناسایی: سنجش توانایی تشخیص ویژگی‌ها، محاسن، معایب و موارد استفاده.

• آزمون‌های شبیه‌سازی شده یا انجام عملکرد: یادگیرنده در یک موقعیت شبیه‌سازی شده، اقداماتی را انجام می‌دهد.

فصل سیزدهم

• کارپوشه: مجموعه محدودی از کارهای دانش‌آموز برای سنجش عملکرد.
• هدف‌های کارپوشه:
  • نمایش بهترین کارها در یک مدت معین.
  • نمایش رشد تحصیلی.
  • ارائه اسناد و مدارک.
• اهداف استفاده از کارپوشه:
  • نظارت بر پیشرفت دانش‌آموز
  • گزارش به والدین
  • انتقال اطلاعات به معلمان بعدی
  • نمایش کارهای دانش‌آموز
  • تعیین نمره درسی
• هدف کارپوشه نمایشی: آموختن انتخاب بهترین کارها به دانش‌آموزان.
• اطلاعات کارپوشه: هر چیزی که معلم و دانش‌آموز مفید تشخیص دهند.

فصل چهاردهم

• واقع‌نگاری: توصیف‌های واقعی از رویدادها و اتفاقات مشاهده شده در دانش‌آموز.
• ویژگی واقع‌نگاری: روش تکمیلی سنجش عملکرد و کارپوشه.

فصل پانزدهم

• سنجش رفتاری: سنجش مستقیم رفتارها/عملکردها.
• ویژگی‌های سنجش رفتاری:
  • روش سنجش مستقیم
  • سنجش بدون واسطه رفتارها
  • سنجش صرفا رفتارها و عملکردها، نه ویژگی‌های درونی.
• سنجش موقعیتی: قرار دادن آزمون‌شونده در موقعیتی شبیه به موقعیت واقعی.
• امتیاز سنجش رفتاری: مشاهده و ثبت مستقیم رفتارها در شرایط واقعی.

فصل شانزدهم

• ویژگی عاطفی: دربرگیرنده احساس/هیجان، نوع عاطفی، شدت، جهت و هدف.

فصل هفدهم

• گام نخست آزمون پیشرفت تحصیلی: آماده‌سازی شرایط مناسب.
• مرتب‌سازی سؤالات از ساده به دشوار: ایجاد اعتماد به نفس و افزایش کارآیی.

فصل نوزدهم

• هنجار: حد وسط، میانگین نمره گروه مشخصی از افراد.
• فایده هنجار: تفسیر نمرات آزمون با افراد و گروه‌های مختلف.

فصل بیستم

• روایی: هدفی‌که آزمون‌ برای تحقق‌بخشیدن‌به‌آن‌ طراحی‌شده‌ است.
• انواع روایی:
  • محتوایی
  • صوری
  • ملاکی
  • پیش‌بینی
  • همزمان
  • سازه
  • آموزشی

فصل بیست و یکم

• پایایی: ثبات و دقت نتایج آزمون.
• رابطه روایی و پایایی: آزمون باید پایا باشد تا بتواند روا باشد.