Sinir Bilimi: Beyin Koruma Sistemleri

Sinir Sistemi

• Vücudun dış ortamla iletişimini sağlar, vücudu yönetir.
• Hareket, duyular, hafıza, öğrenme, bellek, konuşma, refleksler, kalp atım, kan basıncı, gastrointestinal sistem salgıları gibi işlevleri kontrol eder.

Sinir Sistemindeki Hücreler

• Nöronlar ve nöroglia olmak üzere iki tip hücre vardır.
• Nöronlar impuls alma, iletme ve üretme yeteneğine sahiptir.
• Nöroglia yardımcı hücrelerdir.

Glia Hücreleri

• Oligodendrositler, merkezi sinir sistemindeki nöronların miyelin kılıflarını oluştururlar.
• Astrositler, sinir hücrelerinin beslenmesinde ve kimyasal işlemlerde önemli rol oynarlar.
• Mikroglia, sinir sistemini yabancı madde ve mikroorganizmalara karşı korur.
• Ependimal hücreler, beyin içerisinde omurilik sıvısını oluşturmaya yardımcı olur.
• Schwann hücreleri, periferik sinir sistemindeki nöronların miyelin kılıflarını oluştururlar.

Nöron Bölümleri

• Hücre gövdesi
• Akson
• Dendrit

Dendrit

• İmpulsların hücre gövdesine iletilmesini sağlar.

Akson

• İmpulsların diğer nöronlara veya efektör organlara iletilmesini sağlar.

Sinaps

• Nöronlar arasındaki bağlantı noktalarıdır.

Miyelin Kılıfı

• Aksonu çevreleyen katmanlar, impuls iletim hızını arttırır.
• Ranvier boğumlarında kesintiye uğrar.

Sinaptik Terminal

• Akson uçlarındaki genişlemedir.
• Başka nöronlar veya organlarla bağlantı sağlar.
• Burada nörotransmiterler salgılanır.

Nörotransmiterler

• Sinaptik boşluktan geçer.
• Reseptörlerde bulunan nörotransmitörler etkisine sahiptir.
• Sinir hücrelerinde kimyasal iletim sağlar.

Nöron Türleri

• Unipolar (tek uzantılı)
• Bipolar (iki uzantılı)
• Pseudo-unipolar (tek uzantılı, ikiye ayrılmış)
• Multipolar (birden çok dendrit, tek akson)

Nöron Fonksiyonel Sınıflaması

• Motor (somatik ve visceral)
• Duyusal (somatik ve visceral)
• Ara nöronlar (internöronlar)

Merkezi Sinir Sistemi (MSS)

• Beyin ve omurilikten oluşur.
• Beyin, iki yarım küreden oluşur.
• Omurilik, omurgayı oluşturan omurların içindedir.
• MSS, vücut ile beyin arasında; organdan beyne veya beyinden organlara giden mesajları iletir.

Beyin Lobları

• Frontal lob: Akıl yürütme, problem çözme, planlama, karar verme
• Parietal lob: Duyuları işleme, şekil, renk ve uzaysal algı
• Oksipital lob: Görsel bilgi işleme
• Temporal lob: Konuşma, duyma, uzun süreli bellek

Beyin Sapı

• Omurilik ile beyin arasında bağlantıyı sağlayan yapıdır.
• Hayati fonksiyonları düzenler (kan basıncı, kalp hızı, solunum gibi)

Beyincik

• Beyin sapının hemen arkasındadır.
• Hareket, denge ve postürün kontrolünde rol oynar.
• Beynin %10'unu oluşturmasına rağmen nöronların yarısı burada bulunur.

Beyin Koruyan Yapılar

• Kafatası
• Beyin zarları (meninksler)
• Beyin omurilik sıvısı (BOS)

Beyni Oluşturan Bölümler

• Serebral korteks
• Serebrumun tüm kıvrımlarını örten kısım
• İki yarım küreden oluşur
• Corpus callosum ile birbirine bağlanır, mesajlar geçirir.

Beyin Ventrikülleri

• Beyin dokusunda bulunur.
• Subaraknoid aralıkta, araknoid ve dura mater arasında yer alır.
• Yüzeyel (Superficales) ve Derin (Profundae) olmak üzere iki kısımda incelenir.

Omurilik (Medulla Spinalis)

• Omurgayı oluşturan omurların içinde, kanal boyunca uzanan sinir dokusudur.
• Vücut ile beyin arasında, organdan beyne ve beyinden organlara giden mesajları iletir.

Spinal Refleksler

• Omurilikte değerlendirilen kas, eklem, deri uyarılarını üst merkezlere çıkmadan değerlendirip tepki verir.

Periferik Sinir Sistemi

• İstemli (Somatik) ve istemsiz (Otonom) olmak üzere ikiye ayrılır.
• İstemli sinirler, bilinçli hareketlerden sorumludur.
• İstemsiz sinirler, bilinçli olmayan hareketlerden sorumludur.
• Kraniyaller 12 çifttir, omuriliği 31 çift sinir yapısı oluşturur.

Somatik Sinir Sistemi

• Merkezi sinir sistemine duyusal bilgi gönderen ve iskelet kaslarına motor sinyalleri ileten sinirlerden oluşmaktadır.

Otonom Sinir Sistemi

• Vücudun dengesini korumak amacıyla işlev görür.
• İstemsiz ve ikiye ayrılır (sempatik ve parasempatik).
• Sempatik sistem; tehlike durumlarında heyecan gibi tepkileri doğurarak etki gösterir.
• Parasempatik sistemse, rahatlama ve dinlenme durumlarında aktivite göstermektedir.

5. Hipotalamus

• Vücut ısısını düzenler.
• Hipofiz bezini kontrol eder.
• Açlık, susuzluk ve duyguları düzenlemeye yardımcı olur.

6. Talamus

• Çevredeki duyusal bilgiyi alıp, serebral kortekse gönderir.
• Serebral korteksden gelen bilgileri, omurilik ve beynin diğer kısımlarına iletir.

7. Limbik Sistem

• Duygusal tepkileri kontrol eder.
• Bellek, öğrenme ile ilgilidir.

8. Bazal Ganglionlar

• Hareketin koordinasyonundan sorumludur.
• Globus pallidus, kaudat çekirdeği, subtalamik çekirdek, putamen ve substantia nigra gibi yapılardan oluşmaktadır.

Beynin Arterleri

• İki ana arterden beslenir (A. Carotis interna, A. Vertebralis).
• Beynin alt kısmında birleşerek circulus arteriosus cerebri'yi (Willis poligonu) oluştururlar.

Beynin Venleri

• Beyin dokusundan çıkan venler subaraknoid aralıkta bulunur, araknoid ve dura materden geçtikten sonra sinuslara açılır.
• Yüzeyel ve derin venler olarak iki kısımda incelenir.

Omurilik (Medulla Spinalis)

• Omurgayı oluşturan omurların içinde, kanal boyunca uzanan sinir dokusudur.
• Vücut ile beyin arasında, organdan beyne ve beyinden orgando mesajlar taşır.

Spinal Sinirler

• Omurilikten farklı bölümlerden çıkarlar (servikal, torakal, lomber, sakral, koksigeal).
• Spinal sinirler, birleşerek karmaşık ağları oluşturur (brakiyal pleksus, lumbo sakral pleksus).

Otonom Sinir Sistemi

• İstemimiz dışında çalışan sinir sistemi
• Vücut dengesini korumak amacı taşır.

Sempatik Sinir Sistemi

• Tehlike durumlarında aktive olur
• Kan basıncı, kalp hızı, sindirim etkilenir

Parasempatik Sinir Sistemi

• Sempatik sinir sisteminin aktivitesini dengelemekle görevlidir

Bu quiz, beyin ve omuriliği koruyan yapılar ve zarlar hakkında sorular içermektedir. Ayrıca serebral korteksin özellikleri ve kafatasının koruyucu bölümleri üzerine bilgi verilmektedir. Sinir sisteminin korunmasıyla ilgili temel bilgileri test edeceksiniz.