Sindirim Sistemi ve Gastrin

Sindirim Sistemi Fizyolojisi Giriş

• Sindirim sistemi, besin maddelerinin mekanik ve kimyasal olarak parçalanmasını, en küçük yapı taşlarına ayrılmasını ve organizmaya geri kazandırılmasını sağlayan bir sistemdir. Gastriointestinal sistem olarak da bilinir.
• Sindirim sisteminin görevi, vücuda su, elektrolit ve besin maddelerini sağlamaktır.
• Yaşam için gerekli enerji, besinlerin sindirilmesiyle elde edilir.
• Sindirim kanalı, ağızdan anüse kadar uzanan bir yoldur; ağız, farenks, özofagus, mide, ince bağırsak ve kalın bağırsakdan oluşur.
• Sindirime yardımcı yapılar; dil, dişler, tükrük bezleri, pankreas, karaciğer, safra yolları ve safra kesesi gibi yapılardır.
• Besinler, sindirim kanalından geçerken, çeşitli salgılarla mekanik ve kimyasal olarak parçalanır ve emilir.
• Besinlerin enerji elde edebilmemiz için sindirim kanalında ilerletilmesi, sindirim salgılarının salgılanması, besinlerin mekanik ve kimyasal olarak sindirilmesi, sindirim ürünleri, su ve elektrolitlerin emilmesi, emilen maddelerin kana geçmesi, dolaşım ile gerekli dokulara iletilmesi ve sindirilemeyen maddelerin vücuttan uzaklaştırılması gibi işlevler gerçekleştirilir. Her bir işlev, lokal, sinirsel ve hormonal mekanizmalarla kontrol edilir.
• Sindirim sistemini oluşturan yapıların histolojisinde, farklı tabakaların (serozanın, muskularis externanın, submukozanın ve mukozanın) özellikleri incelenir ve işlevleri açıklanır.

Sfinkterler

• Sindirim kanalı, içeriği farklı bölümlere ayırmak için sfinkterler ile kompartımanlara ayrılmıştır.
• Bu yapılar, gerektiğinde gevşer ve sindirim içeriğini sonraki bölüme geçişi sağlar.
• Üst özofagus sfinkteri, özofagusa ve mideye madde geçişini kontrol eder.
• Kardia sfinkteri, mide sıvısının özofagusa geçişini önler.
• Pilor sfinkteri, mide içeriğinin duodenuma geçişini düzenler.
• İleoçekal sfinkter, ince bağırsak içeriğinin kalın bağırsağa geçişini kontrol eder.
• Anal sfinkter, defekasyonu düzenler.

Sindirim Kanalı Histolojisi

• Sindirim kanalının bütün bölümleri temel doku tabakalarından (serozadan, muskularis eksterna tabakadan, submukoza tabakadan ve mukoza tabakadan) oluşur.
• Bu tabakalar, farklı işlemlerin gerçekleştirilebilmesi için özelleşmiştir.
• Her bir organın kendine özgü yapısal özellikleri mukoza tabakasında bulunur.

Mukoza Tabakası

• Sindirim kanalının en iç tabakasını oluşturan mukusal katman.
• Epitel, lamina propria ve muskularis mukosa olmak üzere üç katmandan oluşur.
• Besin maddelerinin emilimi ve salgıların üretimini desteklemek için, kan ve lenfatik damarlar bakımından zengindir

Submukoza Tabakası

• Mukozadan sonraki tabakadır.
• Bağ dokusundan oluşur.
• Kan ve lenf damarları, sinir pleksusları içerir.
• Sindirim sisteminin hareketlerini ve salgıları düzenleyen sinir pleksusu burada bulunur.

Muskularis Eksterna

• Dış iki düz kas tabakasından oluşur (uzunlamasına ve dairesel kaslar).
• Peristaltik hareketlerin oluşmasını sağlar.
• Sinirsel ve hormonal kontrol altında çalışır.

Seroza (Adventisya)

• Sinirlerin, lenf damarlarının ve sindirim kanalını besleyen kan damarlarının mezenterle bağlantısını sağlar.
• Sindirim kanalının dış katmanını oluşturur.

Sindirim Sisteminin Fonksiyonları

• Besin maddelerinin mekanik ve kimyasal sindirilmesi
• Sindirmeye yardımcı maddeleri (enzimler, hormonlar vb.) salgılamak
• Besin maddelerinin emilimi
• Sindirilemeyen maddelerin vücuttan uzaklaştırılması
• Vücuda su, elektrolit ve besin maddeleri sağlamak

Sindirim Sürecinde Yer Alan Olaylar

• Hareket (motilite): mekanik parçalama, karıştırma ve besinlerin ilerlemesini sağlar
• Salgılama: salgı bezlerinin ve hücrelerin besin maddelerinin sindirilmesi, emilimi ve kanal mukozasını tahrişten korumak için salgılardan sorumludur.
• Sindirim (mekanik ve kimyasal parçalama): besinlerin daha küçük parçalara ayrılması
• Emilim: sindirilen besinlerin kana ve lenfe taşınması
• Boşaltım: sindirilemeyen atıkların vücuttan uzaklaştırılması

Sindirim Sisteminin Hormonal Kontrolü

• Sindirim faaliyetleri, çeşitli hormonlar tarafından düzenlenir.
• Gastrin, CCK, Sekretin, GIP gibi hormonlar mide, pankreas, safra kesesi ve ince bağırsak gibi organların aktivitelerini düzenler.

Sindirim Sisteminin Nöronal Kontrolü

• İki tip sinir sistemi; enterik sinir sistemi ve ekstrinsik sinir sistemi bulunmaktadır.
• Enterik sinir sistemi: Gastrointestinal sistem içinde bulunur.
• Ekstrinsik sinir sistemi: sempatik ve parasempatik sinirler olmak üzere bölümlere ayrılır.

Enterik Sinir Sistemi (ESS)

• Gastrointestinal sistem içinde bulunmaktadır.
• Mide, ince bağırsak ve kalın bağırsak hareketlerini, salgılarını, lenf dolaşımını ve immün fonksiyonları düzenler.
• Beyinle iletişim kurmalarına rağmen, bağımsız olarak işlev görebilir.

Barsakların Afferent Duysal Lifleri

• Barsaklardan beyne giden duyu sinyalleridir.
• Mide, ince ve kalın barsak gibi dokuları uyarır.
• Refleksler oluşturmada önemli bir role sahiptir.

Yavaş Dalgalar

• Kendiliğinden oluşan, düzenli, tekrarlayan depolarizasyon ve repolarizasyon dalgalarıdır.
• Düz kaslarda kasılma ve gevşemeyi kontrol eder.

Dikensi Potansiyeller

• Yavaş dalgaların ardından ortaya çıkan ani potansiyel değişikliklerdir.
• Düz kas kasılmasına neden olurlar.

Cajal Hücreleri

• Sindirim kanalındaki düz kasların elektrofizyolojik özelliklerini kontrol eden hücrelerdir.
• Yavaş dalga aktivitesini başlatırlar.

Özofagus

• Besinleri farinks ile mide arasında taşır.
• Çizgili ve düz kaslardan oluşur.
• Özofagusun üst kısmı çizgili kaslar ile kontrol edilirken, alt kısmı düz kaslarla kontrol edilir.

Mide

• Besinlerin depolanması, karıştırılması, parçalanması ve sindirilmesine yer veren bir organdır.
• Besinlerin geçişini hızlandıran fonksiyonel bir organdır.

Pankreas

• Sindirim enzimleri salgılar.
• Pankreas suyu, protein sindirimini başlatır.

Karaciğer

• Safra salgılar.
• Safra, yağların sindirimini ve emilimini destekler.

Safra Kesesi

• Safrayı depolar.
• Besinlerin sindirilmesi ve emiliminde önemli bir rol oynar.

İnce Bağırsak

• Besinlerin emiliminin gerçekleştiği ana bölgedir.
• Besinlerin sindiriminin son aşamalarından ve emiliminin gerçekleştirildiği yerdir.
• Düz kaslardan oluşur.

Kalın Bağırsak

• Sindirilmemiş besinlerin yeniden emilimi ve suyun absorpsiyonu gerçekleşir.
• Sonuç olarak dışkı oluşur ve atılır.

Dışkılama

• Sindirilmeyen besin atıkları dışarı atılır.

Mastikasyon (Çiğneme)

• Besinlerin mekanik olarak parçalandığı işlemdir.
• Ağızda gerçekleşir.

Deglutisyon (Yutma)

• Besinlerin ağızdan mideye taşınması işlemidir.
• Üç aşamadan oluşur; oral, faringeal ve özofageal.