Salgı Epiteli ve Bezlerin Gelişimi

Salgı Epiteli (Bez Epiteli)

• Salgı epiteli, kan ve hücrelerarası maddeden farklı özellikteki salgı maddesini üreten epitel dokusudur.
• Farklı bez türleri farklı salgılar üretir:
  • Pankreas: Protein
  • Adrenal ve yağ bezleri: Lipid
  • Tükrük bezleri: Karbonhidrat ve protein
  • Meme bezleri: Farklı bileşenler

Bezlerin Gelişimi

• Salgı bezleri, örtü epitelinden kaynaklanır.
• Epitel hücreleri çoğalır ve bağ dokusuna doğru göç eder.
• Çoğalan hücrelerden bazıları salgı yapıcı hücrelere, bazıları da bağlantı sağlayan duktus hücrelerine farklılaşır.
• Ekzokrin bezler yüzey epiteli ile bağlantısını korur.
• Endokrin bezler orijinal epitel bağlantısını kaybeder ve bu nedenle kanallardan yoksundur.

Bezlerin Sınıflandırılması

• Salgılama şekillerine göre iki ana grup vardır:
  • Ekzokrin Bezler: Salgılarını kanallar aracılığıyla boşaltan bezlerdir.
    • Dallanmış ya da dallanmamış olabilir.
    • Tübüler, alveoler veya tübülo-alveoler şekillerde olabilir.
  • Endokrin Bezler: Salgılarını doğrudan kan dolaşımına boşaltırlar.
    • Kanallarından yoksundurlar.
    • Yumaklar, kordonlar veya kümeler şeklinde organize olurlar.

Ekzokrin Bezlerin Sınıflandırılması

• Örtü epiteli ile olan ilişkisine göre:
  • Endoepitelyal bezler
  • Ekzoepitelyal bezler
• Bezi oluşturan hücre sayısına göre:
  • Tek hücreli bezler (örneğin: goblet hücreleri)
  • Çok hücreli bezler (örneğin: tükrük bezleri)
• Salgılanan maddenin tipi:
  • Seröz
  • Müköz
  • Serö-müköz

Endoepitelyal Bezler

• Örtü epiteli içinde yer alırlar.
• Salgılarını vücut yüzeyine boşaltırlar.
• Sürekli epitel ile bağlantılı kalırlar.
• Örnek: Goblet hücreleri (mukus salgılar).

Ekzoepitelyal Bezler

• Örtü epitelinin altında yer alırlar.
• Salgılarını kanal aracılığıyla yüzeye taşırlar.
• Örnek: tükrük bezleri, ter bezleri.

Basit Bezler

• Boşaltım kanalı yok.
• Salgı yapıcı kısım doğrudan yüzeye açılır.
• Çeşitli şekillerde olabilirler.

Bileşik Bezler

• Dallanmış boşaltım kanalları vardır.
• Salgı yapıcı bölümleri çeşitli şekillerde olabilir.

Salgının Hücreden Atılış Şekline Göre

• Merokrin salgılama: Hücre zarından salgının salınması ekzositoz şeklindedir. Hücre zarı zarar görmez.
• Apokrin salgılama: Hücre zarından salgının salgılanması. Yarı şekilde zarar görür süt bezleri.
• Holokrin salgılama: Hücrenin tamamen parçalanması sonucu salgının salınması.

Endokrin Bezler

• Salgılarına hormonlar denir.
• Kimyasal haberciler olarak kan dolaşımına geçerek uzak dokulara ulaşırlar.
• Yumaklar, kordonlar veya kümeler şeklinde organize olurlar.
• Örnek: Pankreas, Tiroid bezi.

Nöroepitelyal Hücreler

• Duyu epiteli hücreleridir.
• Örnek: Tat tomurcukları, retina, Corti organı, koku reseptörleri.

Myoepitelyal Hücreler

• Kas hücreleri özelliklerinden epitelyal özellikler de taşır.
• Bezlerin salgı üreten hücrelerinin etrafında bulunan hücrelerdir.
• Örnek: Tükrük bezleri, süt bezleri, ter bezleri.