Salg Epiteli Histolojisi 2023-2024 PDF

SALGI EPİTELİ Dr. Ertan KATIRCI Ahi Evran Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı 13.12 2023  SALGI (BEZ) EPİTELİ  Kan ve hücrelerarası maddeden farklı özellikte olan salgı maddesini üretmek üzere farklanmış epitel dokusuna bez epiteli den...

SALGI EPİTELİ Dr. Ertan KATIRCI Ahi Evran Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı 13.12 2023  SALGI (BEZ) EPİTELİ  Kan ve hücrelerarası maddeden farklı özellikte olan salgı maddesini üretmek üzere farklanmış epitel dokusuna bez epiteli denir.  Pankreas-protein Adrenal ve yağ bezleri-lipid Tükrük bezleri-karbonhidrat ve protein Meme bezleri  BEZLERİN GELİŞİMİ Salgı bezleri örtü epitelinden köken alırlar.  Epitel hücreleri çoğalıp bağ dokusuna doğru göç ederler.  Çoğalan hücrelerin uç bölümündekiler salgı yapıcı hücrelere, bağlantıyı sağlayanlar da duktus (kanal) hücrelerine farklılaşırlar.  Ekzokrin bezler yüzey epiteli ile bağlantılarını korurlar. Endokrin bezler orijinal epitelleriyle bağlantılarını kaybederler ve bu nedenle kanallardan yoksundurlar. 3  BEZLERİN SINIFLANDIRILMASI 1. Bezler salgılama şekillerine (salgılarını gönderdikleri yere) göre: Salgı ürünlerini kanallar aracılığıyla boşaltan bezler; EKZOKRİN BEZLER (Dış Salgı Bezleri) Salgı ürünlerini doğrudan kan dolaşımına boşaltan bezler; ENDOKRİN BEZLER (İç Salgı Bezleri) 4  EKZOKRİN BEZLERİN SINIFLANDIRILMASI 1. ÖrtüEpiteliileolanilişkisinegöre Endoepitelyal Bezler Ekzoepitelyal Bezler 2. Bezi oluşturan hücre sayısına göre Tek hücreli Bezler Çok hücreli Bezler 5  1. ÖRTÜ EPİTELİ İLE OLAN İLİŞKİSİNE GÖRE EKZOKRİN BEZLER ENDOEPİTELYAL BEZLER EKZOEPİTELYAL BEZLER Örtü epiteline yerleşik bu bezler Salgı yapıcı son kısımlar örtü epitelinin salgılarını bir vücut yüzeyine altındaki bağ dokusunda bulunurlar ve boşaltırlar, bu nedenle daima vücut salgı bir kanal vasıtasıyla yüzeye yüzeyleri yakınında epitel içine ulaştırılır. yerleşmişlerdir. TÜKÜRÜK BEZLERİ PANKREAS… Endoepiteliyal bezler dışındaki bütün dış salgı bezleri birden fazla hücreden oluşmuşlardır ve ekzoepiteliyal (epitel dışı) bezler olarak adlandırılırlar… 11 Goblet Hücresi  ENDOEPİTELYAL BEZLER En basit tipi epitel içinde bulunan Goblet (Kadeh) hücreleridir. Goblet hücrelerinin apikal kısmı salgı maddeleri olan mukus ile dolup genişlediğinden hücreler kadehe benzerler. Mukus salgılarlar. Nötral ve asit mukopolisakkarit (proteoglikan) karışımı granüller içerirler. o Solunum ve sindirim sistemi epitelinde yer alırlar. Alcian Blue ve PAS boyası ile boyanırlar… 7 EKZOEPİTELYAL BEZLER Tükrük bezleri, deri bezleri, seröz, müköz ve serö-müköz bezler bu tiptir. ASİNUS yada salgı kısmı Boyun ( birleştirici kısım) Salgı kanalı ya da çizgili kanal Boşaltım kanalı 2. Bezi oluşturan hücrelerin sayısına göre -Tek hücreli (unisellüler) bezler : Örnek: Kadeh hücreleri ( Goblet hücreleri), Leydig Hücreleri -Çok hücreli (multisellüler) bezler: Örnek: Tükrük bezleri, mide ve uterus bezleri  EKZOKRİN BEZLERİN SINIFLANDIRILMASI 3. Salgı yapan kısmın şekline ve salgı kanalının dallanıp dallanmamasına göre A. Basit Bezler I. Tübüler bezler (Düz- Dallanmış- Büküntülü) II. Alveoler bezler III. Tübülo-alveoler bezler B. Bileşik Bezler I.Tübüler bezler (Düz-Dallanmış- Büküntülü) II. Alveoler bezler III.Tübülo-alveoler bezler 11  3. SALGI YAPAN SON KISMIN ŞEKLİNEVE SALGI KANALININ DALLANIP DALLANMAMASINA GÖRE  Salgı kanalının yapısına (dallanma durumuna) göre: Basit bezler: Dallanmayan tek bir boşaltma kanalı vardır. Bileşik bezler: Boşaltma kanalı dallanma gösterir. Bu kanal salgı yapıcı son kısımlara ulaşana kadar bir kaç defa dallanır ve her dallanmada çapı daralır.  Salgı yapıcı son kısmın şekline göre: Tübüler bez: Salgı yapıcı son kısım düz bir tüp şeklinde ise tübüler bez, Alveoler bez: Üzüm tanesi gibi kesecik şeklinde ise alveoler veya asiner bez adını alır. Tübülo-alveoler bez: Salgı yapıcı son kısımların bir bölümü tüp şeklinde bir bölümü de üzüm şeklinde ise bu bezlere de tübülo-alveoler bez adı verilir. 12 3. SALGI YAPAN SON KISMIN ŞEKLİNEVE SALGI KANALININ DALLANIP DALLANMAMASINA GÖRE 13  BASİT BEZLER 1. BasitTübüler Bez Boşaltım kanalı yoktur. Salgı yapıcı son kısım doğrudan bağırsak lümenine açılır. Kolon, Lieberkühn kriptası, Örn; Bağırsak bezleri Basit tübüler bez 14  BASİT BEZLER 2. Büküntülü (Kıvrımlı) BasitTübüler Bez Salgı yapıcı son kısım kendi üzerine bir çok defa bükülerek bir yumak yapmış durumdadır. Örn; Derinin ter bezleri 15  BASİT BEZLER 3. Dallı BasitTübüler Bez Salgı yapıcı son kısım dallanmıştır ve yine boşaltım kanalı olmaksızın doğrudan lümene açılır. Örn; Mide ve Uterus bezleri 16  BASİT BEZLER 4. Basit Alveoler (Asiner) Bez Alveol şeklinde ve tek bir kanal içeren bezdir. Örn; Üretra bezleri ve Derideki yağ bezleri ortak bir boşaltım kanalına açılan birkaç alveolden oluşmuş dallı basit Derinin yağ bezi Basit Dallı Alveoler bez alveoler bir bezdir. 17  BASİT BEZLER 5. BasitTübülo-Alveoler Bez Tek bir boşaltım kanalına değişik noktalarda salgı yapıcı son kısımlar açılır. Bunlardan bazıları tüp şeklinde bazıları da alveol şeklindedir. Bu bezler submukozalarda yerleşmişlerdir. Örn; Ağızdaki küçük tükürük bezleri, solunum yolları, prostat ve yemek borusundaki bezleri 18 BİLEŞİK BEZLER 1. BileşikTübüler Bez Salgı yapıcı son kısımlar uzun tüpler halindedir. Örn; Böbrek veTestis 19  BİLEŞİK BEZLER 2. Bileşik Alveoler (Asiner) Bez Salgı yapıcı son kısımlar alveoller halindedir. Örn; Meme bezleri Meme; Süt bezleri Bileşik alveoler bez 20  BİLEŞİK BEZLER 3. BileşikTübülo-Alveoler Bez Organizmada en yaygın bulunan bez tipidir... Salgı yapıcı son kısımların bir bölümü tübüler bir bölümü de alveolerdir. Glandula submandibularis, Örn; Büyük tükürük bezleri ve Bileşik tübülo-alveoler bez pankreas 21  EKZOKRİN BEZLERİN SINIFLANDIRILMASI 4. Salgının kimyasal içeriğine göre A. Seröz Bezler B.Müköz Bezler C. Serömüköz Bezler 5. Salgının hücreden atılışına göre A. Merokrin (Ekrin) Bezler B.Apokrin Bezler C. Holokrin Bezler 22  4.SALGININ KİMYASAL İÇERİĞİNE GÖRE EKZOKRİN BEZLER 1. SERÖZ BEZ 2. MÜKÖZ BEZ 3. SERÖ-MÜKÖZ BEZ Muköz salgı glikoprotein Seröz salgı protein yapısındadır, yapısındadır, koyu ve yapışkan Mix bezdir. Aynı bezde her iki Sulu ve berraktır, salgı yapar, su ile karıştığı zaman tip salgı da yapılır. birkaç enzim içerir. mukus oluşur. 27  SERÖZ BEZLER Salgı hücreleri genellikle piramidal şekillidir. Çekirdek yuvarlak ve hücrenin bazaline yakın yerleşiktir. Apikal sitoplazma protein yapısında salgı granülleri ile doludur. Zimogen granüller (asidofil) Bazal sitoplazma granüler endoplazmik retikulumdan (GER) zengin olduğundan bazofiliktir. Oluşan salgı akışkan ve sulu Salgı yapıcı kısmın lümenleri dar… 28  SERÖZ BEZLER DİL; VON EBNER BEZLERİ PAROTİS BEZİ GLANDULA PANKREAS; PAROTİS EKZOKRİN KISMI 29  MÜKÖZ BEZLER Piramidal şekillidir. Çekirdek yassı ve hücrenin bazal tarafına itilmiştir. Salgı maddesi kıvamlı ve koyu Salgı yapıcı kısmın lümeni geniştir. Alışılmış histolojik tekniklerde granüller korunmadıklarından hematoksilen-eosin boyası ile hücreler açık tonda boyanırlar. Bu hücreler PAS pozitif, sülfatlı glikozaminoglikan içeriklerinden dolayı da metakromatik boyanırlar. GOBLET HÜCRELERİ G. SUBLİNGUALİS-G. SUBMANDİBULARİS DİL KÖKÜ BEZLERİ 30 SERÖ-MÜKÖZ BEZLER Örnek: Solunum yolları, ağız ve yutak bezleri, gl. Sublingualis (dilaltı tükrük bezi), gl. Submandibularis ( çenealtı tükrük bezi) SALGININ HÜCREDEN ATILIŞ ŞEKLİNE GÖRE 34  ENDOKRİN (İÇ SALGI) BEZLER Salgılarına hormon adı verilir. Kimyasal habercilerin (hormonlar) salgılanması kan dolaşımına olmaktadır ve böylece uzak dokulara kadar taşınırlar. Endokrin bezlere ait hücreler yumaklar, kordonlar ve kümeler şeklinde organize olur. Pankreas LANGERHANS ADACIKLARI Alfa hücreleri TİROİD BEZİ- KOLLOİD 46 NÖROEPİTELYAL HÜCRELER ( DUYU EPİTELİ) tat tomurcukları, retina, corti organı, regio olfactoria MYOEPİTELYAL HÜCRELER (KASSEL EPİTELİ) Örnek: tükrük bezleri, süt bezleri, ter bezleri) son kısımlarındaki özel bir türdeki epitel hücreleridir. SON… 31