रासायनिक अभिक्रिया आणि समीकरणे

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

कॅल्शियम कार्बोनेट गरम केल्यानंतर काय होईल?

गॅस बाहेर येईल आणि तापमान वाढेल (correct)

केवळ रंगाचा बदल होईल

हा एक भौतिक बदल असेल

किमान तीन नवीन पदार्थ तयार होतील

पदार्थांचे रासायनिक बदल कोणत्या प्रकारे ओळखता येतात?

पदार्थाचे वजन वाढल्याने

सर्व प्रकारच्या रंग बदलाने

फक्त तापमान विषयक बदलाने

गॅस बाहेर पडल्याने किंवा तापमान वाढल्याने (correct)

जसाच्या बेकरात अनहायड्रस कॅल्शियम क्लोराईड ठेवले जाईल, तिथे काय निरीक्षण केले जाईल?

सीधे उकळणारे पाण्याच्या बूदबूद सहित (correct)

कोणतीही प्रक्रिया न दिसलेली

पाण्याची कमी किंवा वाष्पीकरण

फक्त तापमान कमी होणे

जसाच्या जोडीने बॅरियम सल्फेटमध्ये पोटेशियम क्रोमेट घातला जाईल, परिणाम काय होईल?

रंग बदलणे दिसेल Signup and view all the answers

भौतिक परिवर्तन कसे ओळखता येईल?

रंग बदलतो Signup and view all the answers

काय साधारण पद्धतीने रासायनिक संतुलन साधता येते?

प्रत्येक घटकाचे संख्या दोन्ही बाजूंनी एकसारखी करणे Signup and view all the answers

काय комбинаशन रासायनिक प्रतिक्रियेचे एक उदाहरण आहे?

Na + Cl₂ → NaCl Signup and view all the answers

किसी रासायनिक संतुलनाच्या उदाहरणात, Na, O, H, आणि S यांच्या अणूंची संख्या कशाप्रकारे संतुलित केली जाते?

प्रत्येक अणूची संख्या एकसारखी करणे Signup and view all the answers

काय रसायनशास्त्रातील 'संवर्धन प्रतिक्रिया' चा अर्थ आहे?

दोन किंवा अधिक प्रतिक्रिया एकत्र येऊन एकल उत्पादन बनवितात Signup and view all the answers

काय रासायनिक संतुलनाच्या प्रक्रियेत ज्या बाबींचा समावेश केला जातो?

अणूंची संख्या एकसारखी करणे Signup and view all the answers

Study Notes

रासायनिक अभिक्रिया आणि समीकरणे

रासायनिक अभिक्रियेचा प्रकार हा त्यांच्या अभिक्रिया कशा घडतात यावर अवलंबून असतो.
उदाहरणार्थ, संयोजन अभिक्रिया मध्ये दोन किंवा अधिक अभिकारक एकत्र येऊन एकच उत्पाद मिळते.

रासायनिक अभिक्रियेचे प्रकार

एक्सोथर्मिक अभिक्रिया: परिसरात उष्णता सोडणाऱ्या अभिक्रियेला एक्सोथर्मिक अभिक्रिया असे म्हणतात.
एंडोथर्मिक अभिक्रिया: परिसरातून उष्णता शोषणाऱ्या अभिक्रियेला एंडोथर्मिक अभिक्रिया असे म्हणतात.

रासायनिक अभिक्रिया दर

विविध रासायनिक अभिक्रिये वेगवेगळ्या दराने घडतात. दर प्रभावित करणारे घटक म्हणजे:
- कुकर गॅस सहज जाळणे
- लोखंडाचे गंज येणे
- खडकाचे हवामान
- पिढीतील यीस्ट आणि साखरेचा वापर करून अल्कोहोल तयार करणे
- आम्ल आणि क्षार अभिक्रियेतून बुडबुडा निर्माण होणे
- पृथक्करण अभिक्रिया (ठोस तयार करणारी अभिक्रिया)

काही महत्त्वाचे मुद्दे

रासायनिक अभिक्रियेत अभिकारकांचे रचनात्मक रूपांतर होते.
एका रासायनिक अभिक्रियेत, अभिकारकांच्या अणू त्यांच्या प्रकारानुसार पुन्हा व्यवस्थित होतात, ज्यामुळे नवीन उत्पाद निर्माण होतात.
रासायनिक समीकरण ही रासायनिक अभिक्रियेचे संक्षिप्त प्रतिनिधित्व आहे.
रासायनिक समीकरणे समीकरणाच्या दोन्ही बाजूंवर परमाणूंच्या संख्येची समतोल साधून संतुलित केली जातात.
रासायनिक अभिक्रियेचे काही प्रकार म्हणजे संयोजन अभिक्रिया, वियोजन अभिक्रिया, विस्थापन अभिक्रिया आणि द्विसंस्थापन अभिक्रिया.
रासायनिक अभिक्रिया वाढवण्याचे काही घटक म्हणजे तापमान, पृष्ठभागातील क्षेत्रफळ, अभिकारकांची एकाग्रता आणि उत्प्रेरक.
रासायनिक अभिक्रियेतील अभिकारकांचे वस्तुमान उत्पादाच्या वस्तुमानाच्या समान असते--हे वस्तुमानाचे संवर्धनाचे नियम आहे.

प्रयोग

प्रयोग १: अमोनियम आणि हायड्रोजन क्लोराईडची अभिक्रिया*
साहित्य: हायड्रोक्लोरिक आम्ल, अमोनिया सोल्युशन
पद्धत: हायड्रोक्लोरिक आम्ल एका चाचणी नळी मध्ये घ्या. चाचणी नळी गरम करा. ग्लास रॉड अमोनिया सोल्युशनमध्ये बुडवा आणि चाचणी नळीच्या तोंडाजवळ आणा. निरीक्षण करा.
निरीक्षण: जेव्हा चाचणी नळी गरम केली जाते, तेव्हा HCI चे बाष्प बाहेर पडतात. अमोनिया गॅस हायड्रोजन क्लोराईड गॅसशी प्रतिक्रिया करून ठोस अमोनियम क्लोराईड तयार करते, जे पांढऱ्या धुराच्या स्वरूपात दिसते.
रासायनिक समीकरण: NH₃(g) + HCl(g) → NH₄Cl(s) (12)
प्रयोग २: मॅग्नेशियम जाळणे*
साहित्य: मॅग्नेशियम रिबन
पद्धत: टोंग्सनी मॅग्नेशियमचा एक तुकडा धरा. दुसर्‍या टोकास ज्वाले लाव.
निरीक्षण: मॅग्नेशियम हवेत जाळल्यावर मॅग्नेशियम ऑक्साईड तयार होते.
रासायनिक समीकरण: 2Mg + O₂ → 2MgO (13)
प्रयोग ३: कॅल्शियम ऑक्साईड आणि पाण्याची अभिक्रिया*
साहित्य: कॅल्शियम ऑक्साईड (लायम), पाणी
पद्धत: कॅल्शियम ऑक्साईड मध्ये मोजलेले पाणी घाला आणि काळजीपूर्वक निरीक्षण करा.
निरीक्षण: कॅल्शियम ऑक्साईड पाण्याशी जोरदार प्रतिक्रिया करून उष्णता सोडून कॅल्शियम हायड्रॉक्साइड तयार करते.
रासायनिक समीकरण: CaO + H₂O → Ca(OH)₂ + heat (14)
प्रयोग ४: साखरेचे विघटन*
साहित्य: साखर, क्रूसिबल/बीकर, बन्सन बर्नर
पद्धत: क्रूसिबलमध्ये काही साखर ठेवा. बन्सन बर्नरने गरम करा.
निरीक्षण: गरम करताना, साखर कार्बन आणि पाण्यात विघटन करते.
रासायनिक समीकरण: C₁₂H₂₂O₁₁ → 12C + 11H₂O (15)
काही महत्त्वाचे प्रयोग आणि त्यांची व्याख्या:*
कॅल्शियम कार्बोनेटचे विघटन: कॅल्शियम कार्बोनेट (CaCO₃) गरम केल्यावर विघटित होऊन कॅल्शियम ऑक्साईड (CaO) आणि कार्बन डायऑक्साइड (CO₂) तयार होतो.
हायड्रोजन पेरोक्साइडचे विघटन: हायड्रोजन पेरोक्साइड (H₂O₂) विघटित होऊन हायड्रोजन आणि ऑक्सिजन तयार करते, ही अभिक्रिया उत्प्रेरकाच्या उपस्थितीत हळू हळू होते.
पाण्याचे विद्युतविश्लेषण: पाणी विद्युतविश्लेषणाद्वारे हायड्रोजन आणि ऑक्सिजन गॅस मध्ये विभाजित होते.
जैविक अपघटन: जैविक कचरा सूक्ष्मजीवांद्वारे विघटित होऊन खत आणि बायोगॅस तयार होते.

या मुद्द्यांवर आधारित अभ्यास करा :

रासायनिक अभिक्रिया आणि समीकरणे म्हणजे काय ते समजून घेण्याचा प्रयत्न करा.
विभिन्न प्रकारच्या रासायनिक अभिक्रिये ओळखा, त्यांचे उदाहरणे द्या.
रासायनिक अभिक्रियेतील महत्त्वाचे घटक ओळखा.
रासायनिक समीकरणे कशा संतुलित करता येतात, हे समजून घ्या.
रासायनिक अभिक्रियेवरील परिणामांसाठी प्रयोगांबद्दल जाणून घ्या.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Description

रासायनिक अभिक्रियेच्या प्रकारांचे आणि त्यांच्या दरांचे महत्त्व समजून घेण्यासाठी हा क्विझ उपयुक्त आहे. रासायनिक अभिक्रियेत एक्सोथर्मिक आणि एंडोथर्मिक प्रक्रियांमधील फरक आणि अन्य संबंधित मुद्द्यांचा समावेश आहे.