Psychotraumagerelateerde stoornissen

Psychotraumagerelateerde stoornissen worden gekenmerkt door blootstelling aan een psycho­trauma, herbeleving, vermijding, negatieve denkbeelden en verhoogde prikkelbaarheid.

Een psychotraumatische gebeurtenis veroorzaakt extreme angst- en stressreacties door doodsdreiging of de gevolgen van dood en (seksueel) geweld.

Acute stressstoornis en posttraumatische stressstoornis (PTSS) zijn twee voorbeelden van psychotraumagerelateerde stoornissen.

Patiënten met PTSS kunnen last hebben van chroniciteit, hoge comorbiditeit en ernstige beperkingen in het psychosociale functioneren.

Vermijdingsgedrag, schaamte en onbekendheid met de gevolgen van traumatisering kunnen ervoor zorgen dat patiënten het verband tussen hun klachten en trauma niet leggen.

De levensprevalentie van PTSS is 5% bij mannen en 10% bij vrouwen. Mannen ervaren vaker fysiek geweld, terwijl vrouwen vaker seksueel geweld meemaken.

PTSS kan gezien worden als een toestand van verhoogde waakzaamheid die nuttig is bij gevaar, maar ontregelend werkt als het gevaar niet meer aanwezig is.

Bij PTSS worden afwijkingen aan de hypothalamus-hypofyse-bijnieras (HPA-as) waargenomen, zoals een verlaagde cortisolspiegel en een overactieve amygdala die onvoldoende wordt geïnhibeerd door de prefrontale cortex.

De herinnering aan het trauma blijft actief in het brein, zelfs wanneer het gevaar is verdwenen.

Gedrag dat gericht is op het vermijden van herinneringen, gedachten, gevoelens, activiteiten of situaties die aan de traumatische gebeurtenis doen denken.

Gevoelens van intense angst, paniek of stress, vaak gepaard met fysieke symptomen zoals hartkloppingen en zweten.

Een stoornis die ontstaat na blootstelling aan een traumatische gebeurtenis, die gepaard gaat met intrusieve symptomen, vermijding, negatieve stemming en gedragsveranderingen.

Symptomen van PTSS die zich manifesteren binnen drie dagen tot een maand na een traumatische ervaring.

De PTSS kan op elke leeftijd ontstaan, zelfs bij jonge kinderen.

De symptomen van PTSS kunnen zich afhankelijk van de leeftijd anders uitdrukken.

Een stoornis die gekenmerkt wordt door een intense angst- en stressreactie op een traumatische gebeurtenis.

Het ervaren van emotionele verdoving, vervreemding of een gebrek aan emoties.

Het ervaren van schuldgevoelens, zelfs als je geen schuld hebt aan de traumatische gebeurtenis.

Een toestand van emotionele verdoving, die voorkomt bij mensen met PTSS.

Een toestand waarbij iemand de realiteit niet meer goed kan waarnemen.

Het ervaren van een gemoedstoestand waarin je het gevoel hebt geen controle te hebben over je lichaam en geest.

De herinnering aan een traumatische gebeurtenis die steeds terugkomt in gedachten en dromen.

De manier waarop de hersenen reageren op een plotselinge bedreiging. Deze reactie wordt geactiveerd door een psychotraumatische gebeurtenis en omvat de reacties 'vechten', 'vluchten' en 'bevriezen'.

De reactie van het lichaam op een bedreiging waarbij het lichaam de dreiging niet meer kan ontlopen. Het zorgt voor gevoelens van verdoving, gebrek aan emoties of wisselende heftige emoties, derealisatie.

Een intense reactie op psychotraumata waarbij mensen extreme negatieve gedachten hebben over hun rol in de traumatische gebeurtenis, of over de kans om in de toekomst letsel op te lopen.

Een mentale staat waarbij iemand een vreemde ervaring heeft alsof de realiteit niet echt is. Het is een dissociatief symptoom.

Een mentale staat waarin iemand het gevoel heeft dat zijn eigen lichaam niet van hem is en gescheiden is van hemzelf. Het is een dissociatief symptoom.

De classificatie van psychotrauma-gerelateerde stoornissen in de DSM-5. De twee belangrijkste traumagerelateerde stoornissen zijn Acute Stressstoornis en Posttraumatische Stressstoornis.

Een complexe reactie op psychotrauma met symptomen zoals herbelevingen, angst, vermijdingsgedrag en lichamelijke symptomen. De symptomen zijn beïnvloed door de ernstigheid van het trauma en de persoonlijke kwetsbaarheid.

Een behandeling voor PTSS die zich richt op het veranderen van negatieve gedachten en gedragingen.

Een kortdurende vorm van psychotherapie die verschillende therapeutische technieken combineert om PTSS te behandelen.

Een psychotherapie die gebruikmaakt van oogbewegingen om traumatische herinneringen te verwerken.

Een vorm van preventie die na een traumatische gebeurtenis wordt toegepast om de impact te verminderen en de ontwikkeling van PTSS te voorkomen.

Medicijnen worden alleen voorgeschreven aan patiënten met PTSS die ook een depressieve stoornis hebben.

Een toestand waarbij iemand na een psychotraumatische gebeurtenis steeds terugkeert naar de situatie en de emoties van het trauma, ook al is het gevaar voorbij.

De toestand van verhoogde alertheid en waakzaamheid die na een psychotrauma kan optreden.

Een verstoring in de verwerking van informatie en emoties, waarbij negatieve gedachten en beelden het denken en voelen overheersen.

Een van de kenmerken van PTSS waarbij de persoon bepaalde situaties, gevoelens en gedachten probeert te vermijden die aan het trauma herinneren.

Factoren die de kans op het ontwikkelen van een PTSS na een trauma vergroten.

Factoren die de kans op herstel na een trauma bevorderen.

De samenhang tussen PTSS en andere aandoeningen zoals depressie, angststoornissen en verslaving.

Het vermogen om informatie vast te houden en te gebruiken tijdens een bepaalde taak.

De manier waarop PTSS het leven beïnvloedt, zoals op sociaal, relationeel en professioneel vlak.

De neiging om zelfmoordgedachten te hebben of te overwegen.

Het vermogen van PTSS om chronisch te zijn, wat betekent dat de klachten niet vanzelf verdwijnen.

Het proces van het onderzoeken en vaststellen van de oorzaak en aard van een psychische stoornis.

Het onderscheiden van een psychische stoornis van andere stoornissen met vergelijkbare symptomen.

De acute stressstoornis (ASS) duurt korter dan de posttraumatische stressstoornis (PTSS). De ASS duurt maximaal één maand na het trauma, terwijl de PTSS pas na een maand gediagnosticeerd wordt.

Aanpassingsstoornissen lijken op PTSS, maar de stressor is minder ernstig en van een andere aard. Bijvoorbeeld: een echtscheiding of het verlies van een dierbare.

De obsessieve-compulsieve stoornis (OCS) heeft intrusieve gedachten, maar deze zijn dwanghandelingen die niet met een trauma samenhangen. Bij PTSS zijn de gedachten wel gerelateerd aan het trauma en is er geen sprake van dwanghandelingen.

Acute stressstoornis kan verward worden met een kortdurende psychotische stoornis (KDPS), die vaak voorkomt in oorlogssituaties.

Hallucinaties en perceptuele stoornissen bij psychosespectrumstoornissen kunnen lijken op herbelevingen van PTSS, maar zijn niet gerelateerd aan een specifiek trauma.

Stoornissen die bewustzijnsveranderingen veroorzaken, zoals alcoholgebruik, delirium of dissociatieve stoornissen, kunnen verward worden met PTSS. Dissociatieve stoornissen kunnen echter gerelateerd zijn aan een trauma.

Als de PTSS-criteria worden gehaald en er zijn dissociatieve symptomen, dan is de diagnose 'PTSS met dissociatieve symptomen' mogelijk.

PTSS komt vaak voor samen met andere stoornissen, zoals depressie (40% van de gevallen) en angststoornissen (40% van de gevallen).

Onbehandelde PTSS kan leiden tot suïcidaliteit door gevoelens van vervreemding van de wereld en van naasten, en door overlevingsschuld.

80% van de mensen ervaart ooit een psychotraumatische gebeurtenis, maar slechts 1 op 10 ontwikkelt een PTSS.

Mannen ervaren vaker agressieve en gewelddadige trauma's, zoals oorlogen en vechtpartijen, terwijl vrouwen vaker seksueel geweld meemaken.

De levensprevalentie van PTSS is 5% bij mannen en 10% bij vrouwen.

Risicofactoren voor PTSS zijn: eerdere psychische problemen, hoogrisicoberoepen (leger, politie, brandweer) en genetische aanleg. Beschermende factoren zijn sociale steun en goede copingstijlen.

Psychotraumata die direct levensgevaar veroorzaken en door mensen (al dan niet met opzet) veroorzaakt worden, verhogen het risico op PTSS.

Factoren die invloed hebben op de ontwikkeling van PTSS worden onderverdeeld in: pretraumatische (voor het trauma), peritraumatische (tijdens het trauma) en posttraumatische (na het trauma).

De HPA-as, die betrokken is bij stressregulatie, vertoont afwijkingen bij PTSS. Dit omvat een verlaagde cortisolspiegel, een verhoogde gevoeligheid van de glucocorticoïdenreceptor en een sterkere negatieve terugkoppeling in de as.

Na een traumatische ervaring, helpt psychotherapie om de negatieve ervaring te verwerken en de symptomen van PTSS te verminderen.

Een medicijn dat wordt gebruikt bij PTSS om de emotionele toestand te stabiliseren en de toegang tot psychotherapie te vergemakkelijken.

De hippocampus, essentieel voor leren en geheugen, is vaak kleiner bij mensen met PTSS. Dit kan leiden tot problemen met het verwerken en integreren van traumatische ervaringen.

Hoewel hoge cortisolniveaus schadelijk kunnen zijn voor de hippocampus bij dieren, worden deze extreme niveaus niet gevonden in mensen met PTSS.

Een behandelmethode waarbij de patiënt opnieuw wordt blootgesteld aan de traumatische gebeurtenis, om de angst te verminderen en de emotionele verwerking te bevorderen.

De prefrontale cortex, belangrijk voor het reguleren van emoties, functioneert minder goed bij PTSS. Dit resulteert in een verminderde inhibitie van de amygdala, die betrokken is bij angst.

Een psychotherapie-methode die een aantal essentiële elementen gebruikt om PTSS te behandelen. De behandelmethode is gebaseerd op cognitieve gedragstherapie.

De amygdala, centraal in angst, is overactief bij PTSS. De hippocampus (contextuele herinneringen) en de prefrontale cortex (angstregulatie) zijn niet in staat de angstrespons effectief te dempen.

Een cognitieve gedragstherapie-methode die gebruikt wordt voor PTSS. Het doel is om de patiënt stap voor stap te confronteren met het trauma, in een veilige omgeving.

Een type psychotherapie die helpt bij het herdefiniëren van negatieve gedachten en ideeën over de traumatische gebeurtenis. Het doel is om de emotionele impact van het trauma te verminderen.

Er zijn aanwijzingen voor een verschil in stressrespons tussen mannen en vrouwen, mogelijk beïnvloed door hormonen zoals cortisol, oestrogeen en oxytocine.

Oxytocine, een hormoon dat sociale binding bevordert, dempt de hyperactiviteit van de amygdala bij zowel mannen als vrouwen met PTSS. De manier waarop oxytocine werkt, verschilt echter tussen de geslachten.

Een behandelmethode die gebruik maakt van oogbewegingen om traumaherinneringen te verwerken. Het helpt patiënten om de emotionele lading van het trauma te reduceren.

Genetische en epigenetische factoren, zoals variaties in het serotoninetransportergen (5HTTLPR), het glucocorticoïdenreceptorgen (GR) en het FKBP5-gen, kunnen de kwetsbaarheid voor PTSS verhogen.

Een psychotherapie-methode die 16 sessies duurt, waarin verschillende technieken worden toegepast om PTSS te behandelen. De focus ligt op het verwerken van het trauma.

Een type PTSS dat ontstaat na langdurige blootstelling aan trauma in de jeugd. Het beïnvloedt de ontwikkeling van de persoonlijkheid en leidt tot complexe emotionele problemen.

Een toename van het PACAP-hormoon en een polymorfisme in het PAC1-receptorgen lijken vrouwen, maar niet mannen, gevoeliger te maken voor een ontregeling van de stressrespons.

Neurobiologische en neuropsychologische gegevens kunnen nuttig zijn om PTSS te diagnosticeren en de juiste behandeling te kiezen.

Een mobiele app die ondersteuning biedt bij het omgaan met psychotraumaklachten. De app gebruikt cognitief-gedragstherapeutische technieken.

Een onderdrukte cortisolrespons na inname van dexamethason kan voorspellen dat psychotherapie minder effectief zal zijn.

De emotionele verwerking van de traumatische gebeurtenis is een belangrijk onderdeel van de herstelfase. Het is belangrijk om betekenis te geven aan wat er is gebeurd en om te leren leven met de gevolgen.

Een beschermende factor die helpt om de ontwikkeling van PTSS te verminderen. Sociale steun kan komen van familie, vrienden of collega's.

Een slechter verbaal geheugen voor de behandeling kan duiden op een minder gunstig resultaat.

Een toestand van verhoogde alertheid die ontstaat na een traumatische ervaring. De persoon is extra gevoelig voor gevaren en reageert sneller op stimuli.

Aanvankelijk werd PTSS toegeschreven aan de moeilijke verwerking van ingrijpende gebeurtenissen. Psychodynamische theorieën benadrukten de verstoring van een veilige wereld en een 'onkwetsbaar zelf'.

De emotionele regulatie is verstoord na een traumatische ervaring. Het kan leiden tot extreme emotionele reacties, zoals woede-uitbarstingen of dissociatie.

Freud suggereerde dat trauma een narcistische krenking van het ego veroorzaakt, wat leidt tot woede en mogelijk gewelddadig gedrag.

Een behandeling die gericht is op het verwerken van traumatische ervaringen, waardoor de emotionele en fysieke symptomen kunnen worden verminderd.

Herbelevingen van trauma worden getriggerd door prikkels (cues) die associaties oproepen met de traumatische ervaring. Dit kan leiden tot intense angst en fysiologische reacties.

De traditionele psychodynamische interpretatie van herbelevingen was gebaseerd op onbewuste verdringing. Horowitz beschreef deze verschijnselen als herbelevings- en vermijdingssymptomen.

Cognitieve gedragstherapieën vergelijken PTSS met fobieën, waarbij angst voor verleden trauma en vermijding van triggerende gebeurtenissen een rol spelen.