Psychologie Hoofdstuk Waarneming

Hoofdstuk 3: Waarneming Constructie van Wereldbeeld

• Proces van waarneming: Prikkel → receptoren → transductie → waarneming → waarnemingsruimte
• Receptoren: gespecialiseerde cellen of uiteinden van zenuwvezels
• Transductie: omzetting van de prikkel in een zenuwimpuls
• Interpretatie: hersenen interpreteren de zenuwimpulsen en vormen een beeld van de boom. Het beeld wordt omgekeerd geprojecteerd op het netvlies en vervolgens rechtgezet door de hersenen.
• Verbindingsvraagstuk: beschrijving van hoe verbindingen in de hersenen werken
• Betrokkenheid individu: waarneming omvat persoonlijke factoren (zintuigen, geheugen, emoties)
• Integratie via verschillende zintuigen: het waarnemen van informatie via verschillende zintuigen (vluchten bij gevaar of zien en horen samen)

Waarnemen is Selecteeren

• Verschillende zintuigen:
  • Exteroceptieve zintuigen: informatie vanuit de buitenwereld (zicht, gehoor, reuk, smaak, tast)
    • licht(oog), geluid(oor), chemische stoffen(reuk, huid), chemische moleculen (smaak), mechanische trillingen (voelen), warmte/koude
  • Proprioceptieve zintuigen: positie en beweging van het lichaam (evenwichtsorgaan)
    • positie van lichaam, druk, rek, beweging
  • Interceptieve zintuigen: informatie vanuit het lichaam zelf (honger, dorst)
    • interne lichaamstoestanden
• Afstandszintuigen: waarneming van objecten op afstand (licht, gehoor, reuk)
• Nabijheidszintuigen: waarneming van objecten direct bij de hand (tast, reuk)
• Adequate prikkels: energievorm die het meest effectief geregistreerd wordt door receptoren (iemand die spreekt is meer effectief dan iemand die fluistert, zolang gehoor)
• Beperkt waarneembaar spectrum: ieder zintuig kan maar een bepaald bereik aan energie waarnemen (we kunnen wel licht en geluid horen maar we kunnen niet alle soorten licht en geluid horen, of zien)

Minimumintensiteit

• Absolute drempel: minimale intensiteit van een prikkel die nog geregistreerd wordt
• Pijn drempel: intensiteit van een prikkel waarvoor het individu pijn ervaart
• Differentiële drempel: kleinste waarneembare verschil tussen twee prikkels
• Weber wet: vaste verhouding tussen uitgangsprikkel en waarneembaar verschil.

Selectieve aandacht

• Aandachtmechanisme: mechanisme van selectie van een prikkel
• Externe factoren: intensiteit, contrast, verandering (in beweging of vorm) 
• Interne factoren: behoeften, verwachtingen, emoties 
• Filtermechanisme: voorkomt overbelasting door te veel informatie
• Subliminale waarneming: waarneming zonder bewustzijn, onbewuste registratie van stimuli

Waarnemer Structureren

• Figuur-achtergrond: scheiding van figuur en achtergrond in de waarneming
  • figuur springt vooruit ten opzichte van de achtergrond
  • figuur kan in verschillende aspecten worden bezien en interpreteren als iets anders, als beweging in ruimte
• Structureringsfactoren:
  • Nabijheid: prikkels dicht bij elkaar staan, worden samen gezien
  • Gelijkheid: elementen die gelijk zijn, worden als groep gezien
  • Gemeenschap: prikkels gerelateerd aan elkaar, worden samen gezien
  • Continuïteit: continue patronen worden als een geheel gezien
• Toepassing in relatietechnieken: interactie en gedrag onderling begrijpen
• Andere zintuigelijken modaliteiten: toepassing bij tast, geur of smaak die een beeld vormt.

Waarneming Constructie (Actief proces)

• Bottom-up verwerking: eenvoudige kenmerken worden gecombineerd tot een compleet beeld
  • eerste fase van visuele verwerking; opbouw van element dat tot complexer geheel kan leiden.
  • visualisatie van objecten die worden herkend
• Top-down verwerking: verwachtingen, behoeften en emoties beïnvloeden de waarneming
• Theorie van Jerome Bruner: verwachtingen beïnvloeden onze percepties.

Herkenning van objecten

• Gestaltkwaliteiten: kenmerken die niet aanwezig zijn in afzonderlijke delen, maar enkel zichtbaar zijn in het geheel
• Subjectieve contouren: lijnen die niet echt aanwezig zijn in de stimulus, maar die we aanvullen om een completer beeld te krijgen.

Interpretatie van waarneming

• Raciale en vroegere ervaringen: invloed van herinneringen of verwachtingen op de waarneming
• Affectieve ingesteldheid: invloed van emoties op de waarneming
• Context en bredere situatie: invloed van de omgeving/omstandigheden op de waarneming.
• Projectie: projectie van eigen gevoelens of verwachtingen op de waarneming

Waarneming Constante

• Invloed van context en verwachtingen: prikkel op netvlies is constant aan verandering, maar toch constant zien
  • grootte, vorm, kleur, helderheid blijven constant ondanks veranderingen in perspectief en afstand
• Waarnemingsconstantie: vermogen om objecten constant te zien ondanks wijzigende omstandigheden
• Toepassing in dagelijks leven: we kunnen objecten herkennen in verschillende situaties en omstandigheden (buiten of binnen)

Culturele invloeden van waarneming

• Culturele verschillen: verschillen in waarnemingsmethoden en interpretaties in verschillende culturen
• Cultureel specifieke effecten: impact van cultuur op percepties.

Fouten in waarneming

• Fouten in waarneming: foute waarneming door onjuiste verwerking van informatie
• Invloed van omstandigheden: invloed van condities op de waarneming

Illustraties (exemplaren)

• Müller-Lyer illusie: lijnen lijken langer of korter door pijlen aan de uiteinden
• Ponzo illusie: lijnen aanwezige afstand lijken groter of kleiner door perspektief
• Andere illusies: andere visuele effecten die waarneming beïnvloeden

Deze quiz onderzoekt belangrijke begrippen in de psychologie die verband houden met waarneming en prikkels. Het behandelt onderwerpen zoals projectieve tests, perceptie, drempels en de rol van de zintuigen. Test je kennis over hoe we de wereld om ons heen begrijpen en ervaren!