Psychologie: Autisme en Dementie

Autisme

• Kenmerken (DSM-5): Persistentie in sociale communicatie, beperkte gedragingen/interesses in 2+ contexten. Symptomen aanwezig vanaf jonge leeftijd.
• Etiologie: Genetische predispositie (hoogste erfelijkheid), neurologische afwijkingen.
• Behandeling: Gedragstherapie, psycho-educatie, medicatie (SSRI's, antipsychotica bij agitatie).
• Beloop: Chronische symptomen, vaak comorbiditeit met ADHD en angststoornissen.
• Epidemiologie: 1-2% van de populatie, meer jongens.
• Overige kenmerken: Vaak comorbiditeit, differentiatie met andere diagnoses zoals ADHD.

Dementie

• Vormen: Alzheimer, Lewy-body, vasculaire dementie.
• Symptomen: Geheugenverlies, cognitieve achteruitgang, gedragsveranderingen.
• Diagnostiek: Anamnese, heteroanamnese, neuropsychologische tests.
• Etiologie: Neurodegeneratieve processen, vaatziekten, genetische factoren.
• Behandeling: Cholinesterase remmers (donepezil, rivastigmine), memantine.
• Beloop: Progressieve achteruitgang.
• Epidemiologie: 40-85% van de 85+ plussers hebben dementie.
• Overige kenmerken: Hoge zorgkosten, mantelzorg is cruciaal.

Schizofrenie

• Symptomen: Acute episoden, wanen, hallucinaties, incoherentie, negatieve symptomen.
• Diagnose (DSM-5): Minimaal 2 symptomen (wanen, hallucinaties, etc).
• Etiologie: Genetische afwijkingen, (dopamine- en serotonine regulatie), psychosociale stress.
• Behandeling: Antipsychotica (haloperidol, clozapine), CGT, psycho-educatie.
• Beloop: Chronisch, vaak episodisch.
• Epidemiologie: 1% prevalentie, hoge impact op patiënt.
• Overige kenmerken: Hoge prevalentie, impact op omgeving, zorgkosten.

Bipolaire stoornissen

• Vormen (DSM-5): Bipolair I (manische episodes), Bipolair II (hypomanie), cyclothymie.
• Symptomen: Manische episodes, hypomanie, depressieve perioden.
• Etiologie: Genetische predispositie, hormonale en neurotransmitterafwijkingen.
• Behandeling: Lithium, anticonvulsiva (valproaat), antipsychotica (olanzapine), CGT.
• Beloop: Episodisch met risico op recidief.
• Epidemiologie: 1-3%, hoge kans op comorbiditeit.
• Overige kenmerken: Hoge kans op comorbiditeit met angststoornissen, belangrijke zorg.

Depressie

• Diagnostiek (DSM-5): Minstens 5 symptomen (somberheid, anhedonie, etc.), >2 weken aanhoudend.
• Etiologie: Multifactorieel (genetisch, hormonale disbalans, psychosociale factoren).
• Behandeling: SSRI's (fluoxetine, sertraline), ECT, CGT.
• Beloop: Episodisch of chronisch, impact op dagelijks leven.
• Epidemiologie: ~2x vaker bij vrouwen, risico op zelfmoordgedachten.
• Overige kenmerken: Impact op levensverloop, belangrijke zorgbehoefte.

Angststoornissen

• Diagnostiek en Symptomen: Overmatige angst, vermijdingsgedrag, paniekaanvallen en andere angstklachten. DSM-5: Overmatige angst >6 maanden.
• Etiologie: Psychosociaal en genetisch.
• Behandeling: SSRI’s (escitalopram), CGT,
• Epidemiologie: 7-8%, vaak samen met andere diagnoses.
• Overige kenmerken: Vaak comorbiditeit, belangrijke zorgbehoefte.

Psychotrauma-gerelateerde stoornissen

• Diagnostiek DSM-5: PTSD, acute stressstoornis.
• Symptomen: Herbeleving van traumatische gebeurtenissen (flashbacks en dromen).
• Etiologie: blootstelling aan traumatische ervaring(en).
• Behandeling: EMDR, traumagericht CGT, SSRI's.
• Beloop: Chronisch/acuut, vaak met langdurige gevolgen,
• Epidemiologie: 7-8% prevalentie.
• Overige kenmerken: Betere behandeling kan belangrijk zijn voor de toekomst.

Eetstoornissen

• Diagnostiek DSM-5: Anorexia Nervosa (AN), Boulimia Nervosa (BN), Binge Eating Disorder (BED)
• Symptomen: Verstoord eetgedrag, obsessieve focus op gewicht.
• Etiologie: Psychosociaal (culturele druk), biologische factoren, genetisch.
• Behandeling: CGT, voedingsmanagement, SSRI's.
• Beloop: Vaak chronisch, hoge mortaliteit bij ernstige vormen.

Middel-gerelateerde stoornissen

• Diagnostiek DSM-5: Aangeven van gebruik van drugs of alcohol
• Symptomen: Craving, drugs- of alcohol afhankelijke gedragingen.
• Etiologie: Genetica, sociale omgeving.
• Behandeling: Substitutietherapie, detox, CGT.
• Beloop: Chronisch, hoge kans op terugval.
• Epidemiologie: Vaak comorbiditeit.
• Overige kenmerken: Vaak negatieve sociale gevolgen, belangrijke zorgbehoefte.

Persoonlijkheidsstoornissen

• DSM-5 Diagnostiek: Diverse persoonlijkheidsstoornissen (vb. Borderline, narcistisch, antisociaal, vermijdend en afhankelijk).
• Symptomen: Instabiele relaties, impulsiviteit, zelfbeschadiging, etc.
• Etiologie: Erfelijkheid, vroegere trauma's, omgeving.
• Behandeling: Dialectische gedragstherapie (DBT), CGT, medicatie (indien nodig)
• Epidemiologie: 9-10% prevalentie, vaak comorbiditeit met andere diagnoses.
• Overige kenmerken: Chronisch, vaak impact op de persoon en zijn/haar omgeving.

Neurobiologische ontwikkelingsstoornissen

• Diagnostiek DSM-5: ADHD, Hyperactiviteit, autisme.
• Symptomen: aandachtsproblemen, hyperactiviteit, impulsiviteit, specifieke leerstoornissen.
• Etiologie: Genetisch, neurologische afwijkingen, prenatale invloeden
• Behandeling: Stimulantia (methylfenidaat), niet-stimulantia, psycho-educatie, gedragstherapie.
• Beloop: Vaak chronisch, vaak comorbiditeit, vaak langdurig.
• Epidemiologie: 5-7% bij kinderen.
• Overige kenmerken: Vaak impact op het dagelijks functioneren.

ADHD

• Diagnostiek (DSM-5): Aandachtproblemen, hyperactiviteit, impulsiviteit, symptomen vóór 12 jaar. Er is een duidelijk impact
• Etiologie: Erfelijkheid, neurologische verschillen, omgevingsfactoren.
• Behandeling: Gedragstherapie, psychostimulantia (methylfenidaat), CGT.
• Beloop: Vaak chronisch, vaak comorbiditeit.

Test je kennis over autisme en dementie, inclusief kenmerken, etiologie, en behandelingen. Leer meer over de diagnostische processen en symptomen van deze complexe aandoeningen. Dit quiz is essentieel voor studenten in de psychologie en aanverwante vakgebieden.