Psychologia - podstawy i definicje

Podstawy psychologii - Wykład 1

• Psychologia to naukowe badanie zachowania jednostek i ich procesów psychicznych. (Zimbardo, Gerrig, 2022)
• Zaliczenie odbywa się poprzez egzamin z testu jednokrotnego wyboru, obejmującego treści z wykładu.
• Egzamin składa się z 30 pytań.
• Kryteria oceny:
  • 3 - ponad 50% poprawnych odpowiedzi (16-18 pkt)
  • 3,5 - ponad 60% poprawnych odpowiedzi (19-21 pkt)
  • 4 - ponad 70% poprawnych odpowiedzi (22-24 pkt)
  • 4,5 - ponad 80% poprawnych odpowiedzi (25-27 pkt)
  • 5 - ponad 90% poprawnych odpowiedzi (28-30 pkt)
• W przypadku kursu z ćwiczeniami, zaliczenie ćwiczeń jest wymagane do przystąpienia do egzaminu.

Warunki zaliczenia

• Egzamin obejmuje test z treści poruszanych na wykładzie, w formie testu jednokrotnego wyboru.
• Liczba pytań: 30.
• Kryteria oceniania oparte są na procentowym poziomie poprawnych odpowiedzi:
  • 3 - powyżej 50% (16-18 pkt)
  • 3,5 - powyżej 60% (19-21 pkt)
  • 4 - powyżej 70% (22-24 pkt)
  • 4,5 - powyżej 80% (25-27 pkt)
  • 5 - powyżej 90% (28-30 pkt)
• Zaliczanie ćwiczeń jest wymagane w przypadku kursów z ćwiczeniami, aby zdać egzamin.

Czym jest psychologia?

• Psychologia jest naukowym badaniem zachowania jednostek i ich procesów psychicznych.
• Badania psychologiczne opierają się na zebranym materiale i metodach naukowych.

Naukowe badanie...

• Wnioski psychologiczne opierają się na materiale zebranym w oparciu o metody naukowe.
• Materiał dowodowy jest uzyskiwany empirycznie, bezpośrednio przez badaczy z wykorzystaniem zmysłów.
• Metody zbierania informacji i wnioskowania są nie-tendencyjne.
• Prawdziwość tez nie jest zależna od autorytetów ani przekonan innych osób.
• Badanie składa się z uporządkowanych kroków, aby umożliwiało analizę problemów i ich rozwiązywanie.

...zachowania...

• Przedmiotem psychologii jest w dużej mierze obserwowalne zachowanie człowieka (i innych zwierząt).
• Zachowanie to działanie.
• Psychologia bada, jak jednostki zachowują się w różnych sytuacjach i kontekstach, np. społecznych.
• Badanie bada związek między stałymi właściwościami jednostki a ich zachowaniem.

...jednostek...

• Przedmiotem psychologii jest zazwyczaj jednostka w konkretnej sytuacji, np. noworodek, nastolatek, pacjent w klinice, zwierzę w laboratorium.
• Jednostki mogą być badane w środowisku naturalnym lub kontrolowanym (np. człowiek lub inne zwierzę w laboratorium).

...procesów psychicznych...

• Wiele aktywności jednostki, w szczególności człowieka, ma ukrytą lub wewnętrzną naturę, np. myślenie, odczuwanie emocji, planowanie, wnioskowanie, fantazjowanie, śnienie, tworzenie itp.
• Badanie procesów psychicznych jest istotnym dylematem psychologii, prowadzącym do różnorodnych koncepcji i metod badawczych.

Ponowne spojrzenie - z perspektywy...

• Psychologia to naukowe badanie zachowania jednostek i ich procesów psychicznych. (Zimbardo, Gerrig, 2022)

Psychologia a inne dyscypliny nauki

• Psychologia, mimo bycia specyficzną dziedziną, jest połączona z wieloma innymi dziedzinami.
• Psychologia jest też dziedziną społeczną, i ma wiele poddziedzin, jak np. psychologii behawioralne, biologiczne, zdrowotne, medyczne i humanistyczne.
• Na przecięciu psychologii i innych dziedzin powstają nowe obszary, np. psychologia społeczna, religii, zdrowia, wychowania, psychoterapia itd.

Cele psychologii

• Opis zachowań i procesów psychicznych (definicje i kontrola warunków zachowań).
• Wyjaśnienie zachowań i procesów psychicznych (odkrywanie mechanizmów zachowania i procesów psychicznych).
• Przewidywanie zachowań i procesów psychicznych (oparte na prawdopodobieństwie).
• Kierowanie zachowań i procesów psychicznych.
• Zwiększanie jakości życia (w psychologii stosowanej).

Wykład 2. Metody badawcze w psychologii

• Amerykańscy naukowcy odkryli, że...
• Psycholodzy z uniwersytetu [...] dowiedli, że...
• Z badań wynika, że...
• Psycholog stwierdził/a, że...

Jak psycholodzy dowiadują się tego, co wiedzą? Jak psychologia zyskuje swoją treść?

• Metody badawcze psychologii, które pozwalają na zbieranie wiedzy o zachowaniach i procesach psychicznych.

Metody badawcze

• Psychologia to naukowe badanie zachowań i procesów psychicznych jednostek.
• Jak psychologowie mierzą zachowania i procesy psychiczne?
• Jak psychologowie projektują swoje badania?
• Jakie są elementy, aspekty badania psychologicznego?

Dwa ogólne aspekty (psychologicznego) badania naukowego

• Generowanie idei
• Weryfikowanie idei

Generowanie idei

• Początkowa faza badania.
• Stworzenie pewnych pomysłów na podstawie własnych obserwacji, informacji, przekonań, wiedzy ogólnej i zdrowego rozsądku.
• Wcześniejszych wyników badań i teorii naukowych.

Generowanie idei psychologicznych – związane z nią kluczowe pojęcia

• Determinizm – zdarzenia są efektami przyczyn.
• Teoria psychologiczna – wzajemnie powiązane zasady wyjaśniające lub przewidywanie zjawisk.
• Hipoteza – próbne i sprawdzalne wyjaśnienie.
• Zmienna – czynnik o zmiennej wartości lub rodzaju.

Problemy (źródła błędów) związane z kontekstem generowania idei

• Tendencja badawcza (podstawa do generowania idei, fałszywa lub zniekształcona).
• Wpływy zewnętrzne (np. kultury, autorytetów, środków masowego przekazu).
• Tendencyjność osobista (przekonania, doświadczenia osobiste).
• Problem tendencyjności spowodowanej oczekiwaniami (samospełniające się przepowiednie; subtelne komunikowanie)
• Efekt placebo.

Weryfikowanie idei

• Metoda naukowa – zbiór procedur do zbierania i interpretowania materiału dowodowego, ograniczając błędów i umożliwiając wnioskowania.
• Wartości i postawy naukowe (ciekawość, krytycyzm, sceptycyzm, jawność, otwartość umysłu).

Troska o obiektywizm badania

• Standaryzacja procedur (jednolitość procedur dla wszystkich badanych).
• Definicje operacyjne (jednoznaczne definicje badanych pojęć).
• Staranne opisy procedur i analiz danych.
• Minimalizowanie tendencyjności (np. podwójna ślepa próba; kontrola placebo).

Główne metody badań psychologicznych

• Metody korelacyjne
• Metody eksperymentalne

Metody korelacyjne

• Ukazują czy i jaka jest siła i kierunek związków między zmiennymi psychologicznymi.
• Miara to współczynnik korelacji, który waha się od -1 do +1.
• Korelacja nie implikuje związku przyczynowego.
• Pozwala badać związki między zmiennymi, które nie są manipulowalne w eksperymentach.

Przykładowe istotne korelacje między niepowiązanymi zjawiskami

• Liczba utonięć w basenach i liczba filmów z Nicolasem Cage'm.
• Ilość spożywanej margaryny a liczba rozwodów w stanie Maine.

Metody eksperymentalne

• Umożliwiają wykrycie związków przyczynowo-skutkowych między zmiennymi.
• Eksperyment testuje potencjalny wpływ zmiennej niezależnej na zmienną zależną.
• Cechy eksperymentu (np., przyporządkowanie losowe do grup eksperymentalnej i kontrolnej; porównanie wyników w grupach; wpływu zmiennej zewnętrznej).

Pytania otwarte

• Jakie są atuty i wady eksperymentu?
• Jakie są atuty i wady badania korelacyjnego?