Psychologia - Podstawowe Pojęcia i Metody

Podstawy psychologii - Wykład 1

• Psychologia to naukowe badanie zachowania jednostek i ich procesów psychicznych (Zimbardo, Gerrig, 2022)
• Egzamin z psychologii obejmuje test z 30 pytań wielokrotnego wyboru, odnoszących się do treści omawianych na wykładach.
• Kryteria oceny egzaminu:
  • 3 – ponad 50% poprawnych odpowiedzi (16-18 pkt)
  • 3,5 – ponad 60% poprawnych odpowiedzi (19-21 pkt)
  • 4 – ponad 70% poprawnych odpowiedzi (22-24 pkt)
  • 4,5 – ponad 80% poprawnych odpowiedzi (25-27 pkt)
  • 5 – ponad 90% poprawnych odpowiedzi (28-30 pkt)

Warunki zaliczenia kursu

• W przypadku kursu z ćwiczeniami, do egzaminu konieczne jest zaliczenie ćwiczeń.

Czym jest psychologia?

• Psychologia to naukowe badanie zachowania jednostek i ich procesów psychicznych.

Wnioski psychologiczne

• Opierają się na materiale zebranym z użyciem metod naukowych.
• Empiryczny materiał dowodowy zebrany bezpośrednio przez badaczy.
• Nie-tendencyjne metody zbierania informacji i wnioskowania.
• Prawdziwość tez nie zależy od autorytetów ani przekonań innych osób.
• Badania składają się z uporządkowanych kroków, pozwalających na analizę problemów i ich rozwiązywanie.

Przedmiot psychologii

• Przedmiotem psychologii jest w dużej mierze obserwowalne zachowanie człowieka i innych zwierząt.
• Zachowanie to działanie.
• Psycholodzy badają, jak jednostki zachowują się w różnych sytuacjach i kontekstach, np. społecznych.
• Badają, jak stałe właściwości jednostek wiążą się z ich zachowaniem.

Jednostki w psychologii

• Przedmiotem psychologii jest zazwyczaj pewna jednostka (np. noworodek, nastolatek, uczeń podczas pandemii COVID-19, uzależniony od narkotyków pacjent w klinice, kobieta w wieku średnim, szympans w laboratorium, szczur w klatce), zazwyczaj w określonym kontekście sytuacji
• Jednostka może być badana w środowisku naturalnym lub kontrolowanym, np. człowiek lub inne zwierzę w laboratorium.

Procesy psychiczne

• Wiele aktywności jednostki, zwłaszcza człowieka, ma formę ukrytych i wewnętrznych zjawisk, takich jak myślenie, odczuwanie emocji, planowanie, wnioskowanie, fantazjowanie i śnienie.
• Pytanie, jak badać procesy psychiczne i które są kluczowe, to jeden z kluczowych dylematów psychologii.

Ponowne spojrzenie

• Psychologia to naukowe badanie zachowań jednostek i ich procesów psychicznych (Zimbardo, Gerrig, 2022).

Psychologia a inne dyscypliny nauki

• Psychologia jest powiązana z wieloma innymi dyscyplinami, np. naukami społecznymi, behawioralnymi, biologicznymi, dotyczącymi zdrowia, medycznymi i humanistycznymi.
• Na styku psychologii z innymi dyscyplinami powstają nowe subdziedziny psychologii, np. psychologia społeczna, religii, zdrowia, wychowania oraz psychoterapia.

Cele psychologii

• Opis zachowań i procesów psychicznych (definicje i kontrola warunków zachowania)
• Wyjaśnianie zachowań i procesów psychicznych (odkrywanie mechanizmów)
• Przewidywanie zachowań i procesów psychicznych (oparte na prawdopodobieństwie)
• Kierowanie zachowań i procesów psychicznych
• Zwiększanie jakości życia (w psychologii stosowanej)

Podstawy psychologii - Wykład 2

• Temat: Metody badawcze w psychologii

Metody badawcze

• Psychologia to naukowe badanie zachowania i procesów psychicznych jednostek.
• Pytania: jak psychologowie mierzą zachowania i procesy psychiczne? jak projektują swoje badania? jakie są elementy, aspekty badania psychologicznego?

Dwa ogólne aspekty badania naukowego

• Generowanie idei (początkowa faza badania, własne obserwacje, informacje, przekonania).
• Weryfikowanie idei (zbiór procedur do zbierania i interpretowania materiału dowodowego, minimalizacja błędów).

Generowanie idei

• Początkowa faza badania.
• Stworzenie pomysłów na podstawie własnych obserwacji, danych, informacji, przekonań, wiedzy ogólnej i zdrowego rozsądku.
• Ważne są wcześniejsze wyniki badań i teorie naukowe.

Początkowe pojęcia i idee psychologiczne

• Determinizm (zdarzenia wynikają z czynników przyczynowych).
• Teoria psychologiczna (wzajemnie powiązane zasady wyjaśniające lub przewidujące zjawisko psychologiczne).
• Hipoteza (próbne i sprawdzalne wyjaśnienie związku między czynnikami).
• Zmienna (czynnik, który ma zmienną wartość lub rodzaj).

Problemy związane z generowaniem idei

• Tendencje w badaniu.
• Wpływy zewnętrzne (np. kultura, autorytety, media).
• Tendencyjność osobista (przekonania, doświadczenie).
• Problem tendencyjności spowodowanej oczekiwaniami (samospełniające się przepowiednie).
• Efekt placebo.

Weryfikacja idei

• Metody naukowe (zbiór procedur służących do zbierania i interpretowania materiału dowodowego, aby ograniczyć źródła błędów i umożliwić wnioskowanie)
• Wartości i postawy naukowe (ciekawość, krytyczność, zdrowy sceptycyzm, jaśność, otwartość umysłu).

Obiektywizm w badaniach

• Standaryzacja procedur (jednolitość dla wszystkich).
• Definicje operacyjne (jednoznaczne, kategoryzacja).
• Staranne opisy procedur i analiz danych.
• Minimalizacja tendencyjności (np. podwójna ślepa próba, kontrola placebo).

Główne metody badań psychologicznych

• Metody korelacyjne (ukazują siłę i kierunek związków między zmiennymi).
• Metody eksperymentalne (umożliwiają wykrywanie związków przyczynowo-skutkowych).

Metody korelacyjne

• Miara: współczynnik korelacji (od -1 do +1).
• Korelacja nie implikuje związku przyczynowego.
• Pozwala badać związki zmiennych, które nie są manipulowalne.
• Należy zachować ostrożność przy interpretacji.

Metody eksperymentalne

• Testują potencjalny wpływ zmiennej niezależnej na zmienną zależną.
• Eksperyment przeprowadza się w przynajmniej dwóch grupach (eksperymentalnej i kontrolnej), do których uczestnicy są losowo przydzielani.
• Grupy różnią się pod względem ekspozycji na zmienną niezależną.
• Wyniki z grup należy porównać.

Pytania o eksperyment i badanie korelacyjne

• Jakie są atuty i wady badań eksperymentalnych?
• Jakie są atuty i wady badań korelacyjnych?

Podsumowanie

• Dziękuję za uwagę.