Prawo cywilne - wybrane zagadnienia

Prawo Prywatne Międzynarodowe - Ćwiczenia

• Temat: Prawo Prywatne Międzynarodowe
• Ćwiczenia nr 4/5
• Rok akademicki: 2024/2025
• Wykładowca: Dr Sylwia Kotecka-Kral
• Centrum: Centrum Badań Problemów Prawnych i Ekonomicznych Komunikacji Elektronicznej (CBKE)
• Wydział: Prawo, Administracja i Ekonomia
• Uniwersytet: Wrocławski

Statut Personalny

• Omawia zdolność prawną osób fizycznych
• Określa początek i koniec zdolności prawnej
• Dotyczy przesłanek uzyskania zdolności prawnej
• Rozważa czy wystarczy, że osoba jest żywa, czy musi spełniać inne kryteria np. być zdolne do życia
• Omawia moment uzyskania zdolności prawnej i obliczanie wieku osoby fizycznej
• Wskazuje, jak traktować dzień urodzenia
• Opisuje zdolność do czynności prawnych w odniesieniu do osób żyjących i tych, które zginęły we wspólnym niebezpieczeństwie.
• Wskazuje na przyczyny ograniczenia lub utraty zdolności prawnej
• Omawia zastosowanie prawa obcego, powołując się na klauzulę porządku publicznego
• Omawia kwestie związane z przypisaniem danej osobie określonej płci

Statutu Personalnego nie stosuje się do

• Ocena przesłanek, od których zależy, czy dany podmiot może być podmiotem określonych praw i obowiązków, nawet jeśli jest to związane z wymaganiami osobistymi.
• Prawo właściwe dla danego stosunku (lex causae)
• Ocena dopuszczalności dokonania czynności prawnej określonego rodzaju.
• Prawo właściwe dla danej czynności prawnej (lex causae)
• Jeżeli lex causae wymaga zdolności ogólnej, ocenia się ją niezależnie od lex causae.

Zdolność Prawna Nasciturusa

• Decyzja o możliwości nabycia praw lub obowiązków przez osobę będącą w trakcie rozwoju.
• Statutu personalnego nie stosuje się, a decyzja zależy od prawa właściwego dla danych praw i obowiązków (lex causae).
• Statutu spadkowego (lex successionis)
• Statutu deliktowy

Zdolność Prawna Cudzoziemców

• Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej określa jej prawo ojczyste.
• Jeśli ustawa przewiduje prawo ojczyste, obywatel polski podlega prawu polskiemu, nawet jeżeli inne państwo uznaje go za obywatela.
• Cudzoziemiec mający obywatelstwo dwóch lub więcej państw podlega prawu, z którym jest najściślej związany.
• Jeżeli ustawa uzależnia prawo od obywatelstwa, wystarczy, że dane państwo uzna osobę za swojego obywatela.
• Ustawa przewiduje, że jeśli obywatelstwa danej osoby nie można ustalić, stosuje się prawo miejsca zamieszkania lub, w razie braku miejsca zamieszkania, prawo miejsca zwykłego pobytu.
• Jeżeli ustawa przewiduje właściwość prawa ojczystego, a obywatelstwa danej osoby nie można ustalić, albo nie można ustalić treści prawa ojczystego, stosuje się prawo państwa, w którym dany obywatel ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu.

Śmierć cywilna

• Kara polegająca na pozbawieniu osoby fizycznej zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych.
• Jest sprzeczna z zasadami prawa RP.

O czym rozstrzyga statut personalny w zakresie zdolności do czynności prawnych

• Przesłanki zdolności do czynności prawnych: wiek, ubezwłasnowolnienie, pełnoletniość, uwłasnowolnienie
• Stopnie zdolności do czynności prawnych: pełna, ograniczona, brak
• Przejawy i skutki ograniczonej zdolności do czynności prawnych: czy osoba fizyczna może samodzielnie dokonywać czynności prawnych, czy potrzebuje zgody osób trzecich lub organu państwowego
• Czynności wymagane przed dokonaniem czynności prawnej: czy zgoda na czynność prawna musi być podjęta z góry czy po fakcie (ex ante lub ex post)
• Skutki dokonania czynności prawnej przez osobę niezdolną, ograniczoną, a także przez inną osobę
• Ocena skutków: nieważność, bezskuteczność lub konwalidacja czynności prawnej, możliwość powołania się na nieważność/bezskuteczność przez kontrahenta osoby niezdolnej

Poza Statutem Personalnym

• Akty o charakterze opiekuńczym, takie jak upełnomocnienie lub unieważnienie podlegają prawu właściwemu do opieki i kurateli.
• Zagadnienia związane z władzą rodzicielską (art 55-56 PPM)
• Kompetencje przysposabiającego (art. 57-58 PPM)
• Statut opieki (art. 59-60 PPM)

Czynność Prawna Nieznana Statutowi Personalnemu Lub Niedopuszczalna

• Jak ocenić zdolność do dokonania czynności prawnej?
• Jeżeli statut personalny nie zna czynności prawnej lub ona jest niedopuszczalna, ocenia się zdolność do dokonania czynności prawnej według statutu.
• Rozstrzygnięcie problemu może dotyczyć zastosowania odpowiednich postanowień statutu personalnego dotyczącego zdolności do dokonania czynności zbliżonych.

Zdolność Szczególna

• Prawo właściwe do oceny zdolności do dokonania niektórych czynności prawnych (np. małżeństwo, dziedziczenie, testowanie, prawo nieruchomości, opieka).
• Zdolność szczególna to sytuacja, gdzie zwykła zdolność nie wystarcza ze względu na specyfikę czynności prawnej.
• Przykłady: zdolność do zawierania małżeństwa, dziedziczenia, składania testamentu, zarządzania nieruchomością, sprawowania opieki, pełnienia funkcji w organach osób prawnych, zaciągania zobowiązań wekslowych i czekowych.

Zdolność Wekslowa - Prawo Wekslowe

• Zdolność wekslową ocenia się według prawa ojczystego osoby wydającej czek/weksla/pisemnego zobowiązania
• Jeżeli prawo ojczyste uznaje prawo innego kraju za właściwe, to stosuje się prawo tego kraju.
• Kto nie ma zdolności do czynności wekslowej, ale podpisał weksel/czek w miejscu gdzie ma zdolność, to zobowiązanie jest ważne

Zdolność Czekowa - Prawo Czekowe

• Zdolność czekową ocenia się według prawa ojczystego osoby wydającej czek
• Jeżeli prawo ojczyste uznaje prawo innego kraju za właściwe, to stosuje się prawo tego kraju.
• Kto nie ma zdolności do czynności czekowej, ale podpisał czek w miejscu gdzie ma zdolność, to zobowiązanie jest ważne

Ustawa PPM - Statut Personalny

• Rozdział 2: Osoby fizyczne (art. 11-16)
• Rozdział 3: Osoby prawne i inne jednostki organizacyjne (art. 17-21)

Zdolność Prawna i Zdolność do Czynności Prawnych

• Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej podlega jej prawu ojczystemu.
• Jeżeli osoba dokonuje czynności prawnej w przedsiębiorstwie, to wystarczy, że ma zdolność do tej czynności według prawa państwa, gdzie przedsiębiorstwo jest prowadzone.
• Jeżeli prawo zawiera szczególne wymagania w zakresie zdolności do określonych czynności prawnych, to stosuje się te wymagania.

Zdolność do Zawarcia Umowy

• Jeżeli strony umów znajdują się w tym samym państwie, osoba fizyczna ma zdolność do zawarcia umowy według prawa tego państwa, chyba, że druga strona miała świadomość braku zdolności, lub ten brak wynikał z niedbałości.
• Jeżeli umowę zawiera osoba działająca poprzez przedstawiciela, to okoliczności dotyczące zdolności przedstawiciela mają wpływ na zdolność osoby stanowiącej jego reprezentację
• Nie stosuje się tego do czynności prawnych dotyczących prawa rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa spadkowego i nieruchomości.

Ubezwłasnowolnienie

• Ubezwłasnowolnienie podlega prawu ojczystemu osoby fizycznej.
• Jeżeli sąd polski orzeka o ubezwłasnowoleniu cudzoziemca, stosuje się prawo polskie.

Uznanie za zmarłego, Stwierdzenie zgonu

• Dla uznania za zmarłego lub stwierdzenia zgonu stosuje się prawo ojczyste.
• Jeżeli sąd polski orzeka o uznaniu za zmarłego lub stwierdzeniu zgonu cudzoziemca, stosuje się prawo polskie.

Imię i Nazwisko

• Imię i nazwisko osoby fizycznej podlega jej prawu ojczystemu.
• Do nabycia lub zmiany imienia/nazwiska stosuje się prawo właściwe do oceny skutków zdarzenia, np. małżeństwa, zwłaszcza gdy wybór nazwiska jest następstwem zawarcia/rozwodu małżeństwa. W takim przypadku stosuje się prawo ojczyste każdego z małżonków.

Imię i Nazwisko (kontynuacja)

• Statut obejmuje także używanie imienia i nazwiska, w tym rozstrzygnięcia, czy osoba może używać imienia i nazwiska w skróconej formie lub innej niż wynikającej z dokumentów.
• Statut określa zasady używania imienia/nazwiska współmałżonka, gdy nie nastąpiła zmiana nazwiska w związku z małżeństwem.
• Kwestie rejestracji nazwisk, ich pisowni, a także administracyjno-prawne procesy zmiany nazwisk.

Imię i Nazwisko (kontynuacja)

• Wybór nazwiska w znaczeniu materialnoprawnym.
• Zasady dotyczące wyboru nazwiska (np. w przypadku małżeństwa, rozwodu, unieważnienia małżeństwa).
• Formy i sposób zmiany nazwisk w odniesieniu do zasady ochrony praw jednostki np. członków rodziny czy innych grup interesu.

Dobra Osobiście

• Dobra osobiste osoby fizycznej podlegają jej prawu ojczystemu.
• Jeżeli dobro osobiste jest zagrożone/naruszone, to osoba może żądać ochrony od państwa, gdzie doszło do zagrożenia/naruszenia lub państwa, gdzie wystąpiły skutki zagrożenia.
• Jeżeli naruszenie nastąpiło w środkach społecznego przekazu, prawo stosuje się od państwa, gdzie mieści się siedziba nadawcy/wydawcy publikacji.

Osoba Prawna

• Osoba prawna podlega prawu państwa, gdzie ma swoją siedzibę.
• Jeśli prawo siedziby odsyła do innego prawa, to stosuje się prawo państwa, na podstawie którego osoba prawna powstała.
• Kwestie powstawania, łączenia, podziału, przekształcenia, lub ustania osoby prawnej
• Nazwa i firma osoby prawnej,
• Kompetencje i zasady działania organów,
• Reprezentacja,
• Nabycie i utrata praw oraz obowiązków wspólników czy członków organizacji
• Skutki naruszenia przepisów przez osoby reprezentujące osobę prawną.

Dokonywanie Czynności Prawnej

• Jeżeli osoba prawna dokonuje czynności w zakresie prowadzonego przedsiębiorstwa, wystarczy, że ma zdolność do tej czynności wg prawa państwa, gdzie to przedsiębiorstwo jest prowadzone.
• Osoba prawna może powołać się na ograniczenia w zakresie zdolności lub reprezentacji wg prawa, z którego działa, jeśli ograniczenia te pochodzą z innego źródła.

Przeniesienie Siedziby

• Z chwilą przeniesienia siedziby osoby prawnej do innego państwa, podlega prawu tego państwa.
• Osobowość prawna uzyskana w poprzednim państwie zachowuje ważność, jeśli przewidują to interesy zainteresowanych państw.
• Przeniesienie siedziby w obrębie obszaru gospodarczego Europejskiego nie prowadzi do utraty osobowości prawnej.
• Połączenie osób prawnych z siedzibami w różnych państwach wymaga spełnienia wymagań prawnych odpowiednich państw.

Międzynarodowe Osoby Prawne

• Status tych osób nie pochodzi od krajowego systemu praw, ale z aktów międzynarodowych.
• Przykłady: SAAS International, Eurofirma Ltd, Eurochemic Company.
• Te osoby prawne mają umowne statusy oparta na porozumieniach międzynarodowych.

Spółka Europejska

• Rozporządzenie Rady (WE) nr 2157/2001, które reguluje statut spółki europejskiej (SE).
• Dyrektywa Rady 2001/86/WE, która uzupełnia statut spółki europejskiej w odniesieniu do uczestnictwa pracowników.

Europejskie Grupowanie Interesów Gospodarczych (EUIG) i Spółdzielnia Europejska (SCE)

• Rozporządzenie Rady (EWG) nr 2137/85, dotyczące EUIG.
• Rozporządzenie Rady (WE) nr 1435/2003, dotyczące SCE.
• Dyrektywa Rady 2003/72/WE, która uzupełnia statut spółdzielni europejskiej.
• Ustawa z dnia 4 marca 2005 roku o europejskim zgrupowaniu interesów gospodarczych i spółce europejskiej

Ochrona Dóbr Osobowych

• Ochrona dóbr osobistych osób prawnych, odpowiednio do przepisów art. 16.
• W miejsce prawa ojczystego osób fizycznych, stosuje się prawo siedziby lub państwa powstania osoby prawnej
• Przepisy art 17-20 stosuje się odpowiednio do jednostek organizacyjnych bez osobowości prawnej

Wpis Nazwy (Firmy) do Rejestru

• Wpis nazwy/firmy do rejestru podlega prawu państwa, w którym rejestr jest prowadzony.

Podsumowanie

• Dziękuję za uwagę!

Zapraszamy do przetestowania swojej wiedzy na temat prawa cywilnego. W quizie znajdziesz pytania dotyczące umów międzynarodowych, ubezwłasnowolnienia oraz zdolności prawnej. Sprawdź swoje umiejętności i dowiedz się więcej o przepisach regulujących te zagadnienia.