Platon: Życie, Filozofia i Dzieła

Jasne, oto notatki do nauki z dostarczonego tekstu:

Platon

• Urodzony w Atenach, grecki filozof (424/423 p.n.e. - 348/347 p.n.e.), twórca platonizmu.
• Sformułował podstawy idealizmu i racjonalizmu.
• Wprowadził do filozofii teorię dobra, metodę dialektyczną, teorię idei, sprawiedliwości oraz matematyczną teorię atomów.
• Jego mistrzem był Sokrates.
• Po śmierci Sokratesa podróżował przez kilkanaście lat, później założył Akademię w gaju pod Atenami.
• Trwałym owocem nauczania w Akademii są jego liczne pisma, w większości ułożone w formie dialogów (najczęściej ich głównym bohaterem i wyrazicielem myśli jest Sokrates).
• "Uczta" to arcydzieło literatury światowej.
• Trzykrotnie bez sukcesu usiłował w Syrakuzach realizować swoją koncepcję państwa idealnego.

Obrona Sokratesa i Fedon

• Dzieła Platona.

Uczta – Dialog o Miłości

• Właściwy rozwój miłości polega na porzuceniu jednostkowej formy piękna na rzecz kontemplacji piękna wiecznego.
• Platon odrzucał rozumienie filozofii na gruncie ruchu sofistów.
• Polemika z sofistami widoczna w ironicznej mowie Sokratesa, prezentującego pozorną niewiedzę.
• Sokrates wykazuje, że Eros kocha piękno i dobro, których nie posiada, motywując dążenie do wiecznego posiadania tych wartości.
• Miłość jest dynamiczna, poszukująca mądrości wynikającej z piękna.

Państwo

• Dzieło filozoficzno-polityczne (ok. 380 r.) zapisane w formie dialogu, prezentuje syntezę poglądów Platona na temat funkcjonowania społeczeństwa i filozofii, definiowanej jako "filozofia rzeczy ludzkich."
• Platon opisuje metaforę jaskini, w której ludzie błędnie uważają cienie za realne byty, podobnie jak ufający zmysłom.
• Filozofem jest ten, kto odważył się wyjść z jaskini; alegorią wyjścia jest porzucenie powierzchownego poznania zmysłowego i racjonalne poznanie idei.
• Mit jaskini obrazowo przedstawia system filozoficzny Platona.
• Ludzie w jaskini są przykuci kajdanami i widzą jedynie cienie ognia, nie mogą obracać głowami.
• Uważają, że echo i odgłosy to głosy cieni, które widzą.

Arystoteles

• Grecki filozof (384 p.n.e. - 322 p.n.e.), jeden z trzech najsławniejszych filozofów starożytnej Grecji obok Sokratesa i Platona.
• Zapoczątkował nurt filozoficzny zwany arystotelizmem, który miał wiele postaci (tomizm).
• "Etyka nikomachejska" zawiera wykładnię poglądów etycznych Arystotelesa, opartą na systemie filozoficznym.
• Szczęście polega na rozwoju rozumnej, duchowej sfery i zbliżaniu się do doskonałości (cnoty etyczne i dianoetyczne).
• Cnoty etyczne są skutkiem przyzwyczajeń, dążą do "aurea mediocritas" między nadmiarem i umiarem.
• Cnoty dianoetyczne są skutkiem doświadczenia, za najważniejsze uważał rozsądek i mądrość.
• Moralność to wiedza, co jest sprawiedliwe (wiedzieć, co jest sprawiedliwe i być sprawiedliwym).

Kartezjusz – Rene Descartes

• (1596-1650) – francuski matematyk, myśliciel nowożytności.
• Dążył do jasnych i wyraźnych idei, stworzył metodę dowodzenia prawd w racjonalnym porządku.
• Istnieje jedna metoda naukowa, wzorem dla niej jest matematyka.
• Czynniki przeszkadzające w racjonalnej refleksji to przesądy, namiętności, wpływy wychowania, niecierpliwość, pochopne wnioski.
• Kryterium prawdy to jasność i wyraźność intuicji.
• Rozpoznawać rzeczy, dzielić zagadnienia, przechodzić od prostych do złożonych.
• Racjonalizm XVII wieku bazował na rozumie, rachunku, osądzie i metodzie.
• Wiedza pochodzi z pracy umysłu, który poznaje istotę rzeczy; całość przekonań powinna wynikać z rozumu, unikając przesądów.
• Decyzje podejmowane mają być na podstawie wiedzy i logiki, a nie emocji.
• Filozofowie epoki oświecenia kierowali się wiarą możliwości rozumu.
• Rozwój astronomii, matematyki i fizyki wpłynął na filozofię, racjonalizm sięgał głęboko w strukturę rzeczywistości.
• Kartezjusz widział problem jednostki w kontekście odkrytego wszechświata.
• "Wątpię więc myślę, myślę więc jestem".
• Człowiek ma prawo powiedzieć "nie" i określić się w negacji, manifestując wolność.
• Rozum jest skończony, wola nieskończona; wola wymusza przekraczanie kompetencji rozumu, co prowadzi do błędu.
• Metoda Kartezjusza miałaby być pewna i uniwersalna w każdej sytuacji; zbudowana na fundamentach matematyki. Metoda odrzucała poznanie zmysłowe, a człowiek powinien myśleć, poszukiwać prawdy.
• "Cogito ergo sum" łączy założenie, że ja (dusza) nie potrzebuje materialnego ciała.
• Myślenie jest darem od istoty doskonalszej, Boga. Istnienie Boga jest tak pewne, jak dowód geometryczny.

John Locke

• (1632-1704) – przedstawiciel filozofii empirycznej: "nie ma wiedzy bez doświadczenia".
• Punktem wyjścia rozważań są przeżycia wewnętrzne.
• Wszelka wiedza, wyobrażenia, sądy wytwarzają się na drodze doświadczenia.
• Umysł jest czystą kartą (tabula rasa), którą zapisuje doświadczenie.
• Epistemologia Locke’a zakłada, że poznanie następuje za pośrednictwem: sensacji (doświadczenia zewnętrznego) i refleksji (doświadczenia wewnętrznego).
• Refleksja to proces introspekcyjny, badanie własnych myśli i przekonań.
• Zdolność do refleksji umożliwia badanie i analizę naszego umysłu.
• Idee to mentalne reprezentacje doświadczenia, efekty doświadczeń (idee proste i złożone).

John Stuart Mill

• (1806-1873) – angielski filozof, politolog, ekonomista.
• Kontynuator utylitaryzmu, twórca liberalizmu demokratycznego, feminista.
• Utylitaryzm głosi, że czyn jest dobry, jeśli przyczynia się do powszechnego szczęścia.
• Za naczelną zasadę w utylitaryzmie uznano kierowanie się własnym interesem, niesprzecznym z interesem ogółu.
• J.S. Mill przedstawił dziedzinie ludzkiej wolności: wolność myśli i uczucia, swoboda opinii, swoboda życia, swoboda zrzeszania się.
• „Każdy winien sam pilnować swego zdrowia cielesnego, umysłowego i duchowego".
• Milla kanony to schematy wnioskowania indukcyjnego (jednej zgodności, jednej różnicy, zmian towarzyszących, zgodności i różnicy, reszty).

Auguste Comte

• (1798-1857) – francuski filozof, pozytywista, twórca socjologii.
• Comte uważał, że społeczeństwo przechodzi głęboki kryzys, zależne od stanu obyczajów i systemu poglądów.
• Kryzys upatrywał w "anarchii umysłowej", rozwiązaniem miało być stworzenie systemu idei.
• Rozwój myśli ludzkiej przechodzi przez 3 stadia: teologiczne, metafizyczne i pozytywne.
• Metoda pozytywna opiera się na rozumieniu i obserwacji faktów.
• Filozofia pozytywna uważa zjawiska za podporządkowane prawom, analizuje je i łączy stosunkami następstwa i podobieństwa.
• Postuluje włączenie zjawisk społecznych (socjologii) do dziedzin opartych na metodach teologicznych i metafizycznych.
• Postuluje przygotowanie umysłów do pracy specjalistycznej (reforma edukacji).
• Wykorzystanie badania faktów, kierowanie przeobrażeniem systemu wychowania, podział nauk.

Jean-Paul Sartre

• (1905-1980) – francuski filozof egzystencjalista, czołowy przedstawiciel egzystencjalizmu ateistycznego.
• Egzystencjalizm czyni życie ludzkie znośnym, głosi prawdy związane z ludzką subiektywnością.
• Filozofię rozgranicza się na chrześcijańską i ateistyczną (Sartre). Obie szkoły uznają, że istnienie poprzedza istotę.
• Człowiek w ujęciu egzystencjalisty jest tym, czym sam się uczyni. najpierw istnieje, potem się definiuje (człowiek jest projektem).
• Człowiek jest wolnością, skazany jest on na wolność, odpowiedzialny za wszystko.
• Jeżeli nie istnieje Bóg, to człowiek jest bytem poprzedzającym egzystencję istoty.
• Bóg nie istnieje, natomiast trzeba, aby obowiązywały a priori.
• Człowiek jest osamotniony, ponieważ nie ma żadnych wskazówek.
• Człowiek dokonując wyboru siebie, wybiera wszystkich ludzi - tworzy wzór człowieka.

Blaise Pascal

• (1628-66) – następca Kartezjusza i św. Augusta.
• Kartezjusz rozdzielał teologię i metodologię, a Pascal nie.
• Kartezjusz godził metafizykę ze sceptycyzmem (oczyszczanie umysłu), Pascal zamknął dogmatycznądrogę.
• Kartezjusz mało zajmował się etyką, a Pascal skupiał się na niej.
• Geometria nie pozwala poznać nieskończoności, nie rozwiązuje zagadnień etycznych i religijnych.