Piaget'in Gelişim Kuramı

Bilişsel Gelişim

• Biliş; bireylerin dünyayı anlamlandırmasını ve öğrenmeyi sağlayan zihinsel faaliyetler bütünüdür.
• Bellek, algılama, anlamlandırma, değerlendirme, karşılaştırma, yorumlama, dikkat, analiz ve sentez bilişin temel bileşenleridir.

Bilişsel Gelişim Süreci

• Bilişsel gelişim, bebeklikten yetişkinliğe kadar bireylerin dünyayı anlama ve öğrenme süreçlerindeki değişimini kapsayan aktif zihinsel faaliyetler bütünündeki gelişimdir.
• Bilgiyi tanımayı, problem çözmeyi, karar vermeyi ve bir işi tamamlanıncaya dek dikkatinin sürdürülmesini içerir.
• Bazı uyaranlara yanıt verip bazılarına vermemeyi, dil ve zekâ işlevlerindeki değişiklikleri de kapsar.

Beyin Gelişimi

• Beyin gelişiminin gerçekleşmesi için milyonlarca nöronun uyarılması gerekir.
• Erken yaştaki deneyimler beyin gelişimini etkiler.
• 6 yaşta yoğun bağlantılar, 14 yaşta ise sinaptik budama (Synaptic Pruning) gözlenir.
• Bu süreçte kullanılmayan veya az kullanılan sinapslar kırılırken, aktif kullanılanlar güçlendirilir.
• Beyin gelişimi 2-10 yaş arasında hızlanır ve ergenlikten sonra yavaşlar, 20’li yaşlarda sonlanır.

Bilişsel Gelişim Kuramları

• Bilişsel gelişim kuramları iki boyutta ele alınır: Genetik (doğuştan gelen) ve sosyal merkezli.
• En önemli ve bilinen kuramcı Jean Piaget'dir. Diğer önemli kuramcılar arasında Jerome Bruner, Robert Mills Gagné ve Lev Vygotsky bulunur.

Jean Piaget'nin Bilişsel Gelişim Kuramı

• Piaget, 1896 yılında İsviçre'de doğdu ve çocuklarını gözlemleyerek bilişsel gelişim kuramını geliştirdi.
• Çalışmalarından oluşan 60'ın üzerinde kitabıyla, bilişsel gelişim konusunda en önemli kuramcılardan biridir.
• Bilişsel gelişimin, dört ayrı evreden geçtiğini öne sürmüştür ve her evrede farklı zihinsel yeteneklerin geliştiğini belirlemiştir.

Piaget'nin Bilişsel Gelişim Dönemleri

• Duyusal-Motor Dönem (0-2 yaş):

  • Bebekler çevreyi deneyimleyerek ve hareket ederek öğrenirler.
  • Nesnelerin sürekliliğini henüz kavrayamayabilirler.

• İşlem Öncesi Dönem (2-7 yaş):

  • Sembolik düşünce ve oyun gelişir.
  • Düşünceler, mantığa dayalı ve soyut değil, somut nesnelere ve olaylara bağlıdır.
  • Benmerkezcilik, canlandırmacılık ve sınırlı korunum yetenekleri gözlenir.

• Somut İşlemler Dönemi (7-11 yaş):

  • Belirli mantıksal işlemleri gerçekleştirebilirler.
  • Korunum kavramını, nesneleri sıralamayı öğrenirler.
  • Somut nesnelere ve olaylara dayalı düşünürler.

• Soyut İşlemler Dönemi (12 yaş ve sonrası):

  • Mantıksal ve soyut düşünme gelişir.
  • Hipotezler kurabilir, olasılıkları değerlendirebilir ve varsayımsal düşünme yapabilirler.

Piaget Kuramına Yönelik Eleştiriler

• Klinik yöntemin sınırlılıkları ve kültürel farklılıkların göz ardı edilmesi.
• Bilişsel gelişimin evreler şeklinde çok katı bir şekilde ilerlemediği.
• Dil becerilerinin bilişsel gelişim üzerindeki etkileri ve yetişkinlerin çocuklara yönlendirmeci rolünün yeterince ele alınmadığı.
• Yaşantı ve sosyal etkileşimin rolünün az vurgulandığı.

Bilişsel Gelişimde Diğer Kavramlar

• Korunum: Nesnelerin sayısı, miktarı, hacmi, ağırlığı gibi özelliklerinin, görünüşleri değişse bile aynı kaldığını anlama yeteneğidir.
• Tersine Dönebilirlik: Bir işlemin hem ileri hem de geriye doğru uygulanabileceğini anlama yeteneğidir.
• Odaklanma: Duyuların birden fazla ayrıntıya odaklanamamasıdır.
• Yapaycılık: Cansız nesnelerin canlı gibi hareket ettiğini düşünme eğilimidir.
• Benmerkezcilik: Diğer insanların kendi bakış açılarını paylaştığını anlayamama durumu ve yalnızca kendi düşüncelerine odaklanmaktır
• Hayali seyirci: Ergenlerin tüm insanların kendilerine odaklandığını ve yaptılarını sürekli yargıladığını düşünmesidir.
• Kişisel efsane: Ergenlerin kendilerinin özel ve biricik olduklarını ve başkalarının kendilerinin yaşadığı deneyimleri anlayamayacaklarını düşünmeleridir.
• Omnipotent düşünme: Ergenlerin her şeyden olabileceğini, risk almada aşırılığa kaçtıklarını, ve kendilerine herhangi bir tehlikenin dokunamayacağını düşünmeleridir.
• Dönüşümsel düşünme: Geçmişteki bir olayı, daha sonrasında hayal edilebilir ve anlatılabilme sürecidir.
• Birleştirme: Parçayı bütüne bağlama becerisi, kavramları daha genel ve kapsamlı bir düzeye getirme sürecidir.
• Metabilişsel/metakognitif düşünme: Bilişsel süreçlerini fark edip kontrol etme yeteneğidir.