Pedagogika specjalna - historia i definicje

Stosunki do osób niepełnosprawnych w starożytności

• W starożytności dominował system selekcji osób upośledzonych.
• Znane są praktyki, takie jak strącanie słabych niemowląt z Tajgetos w Sparcie.

Powstanie pierwszych szkół specjalnych

• Pierwsze szkoły specjalne powstały w XVIII wieku w Paryżu.

Wkład w rozwój szkolnictwa specjalnego w Polsce

• Maria Grzegorzewska odegrała kluczową rolę.
• Założyła jeden z pierwszych na świecie Instytut Pedagogiki Specjalnej w 1922 roku.
• Z jej inicjatywy utworzono wydział Szkół Specjalnych przy Ministerstwie Oświaty.

Związki pedagogiki specjalnej z innymi dziedzinami

• Pedagogika specjalna ma silne powiązania z biologią, medycyną, filozofią, psychologią i antropologią (Dyck).
• Zofii Sękowska wskazuje również na nauki socjologiczne i prawne.

Definicja pedagogiki specjalnej

• Pedagogika specjalna to nauka o nauczaniu i wychowaniu osób niepełnosprawnych, które odbiegają od norm rozwojowych (fizycznych, psychicznych, intelektualnych, społecznych).
• Koncentruje się na problematyce niepełnosprawności, specjalnych potrzebach edukacyjnych oraz wsparciu i rehabilitacji osób potrzebujących pomocy.

Cele pedagogiki specjalnej

• Cel humanitarny: Zapewnić osobom upośledzonym pomoc w rozwoju i akceptacji społecznej.
• Cel dydaktyczno-wychowawczy: Zapewnić wszechstronny rozwój i kształcenie, umożliwiające pełnienie zadań społecznych.
• Cel ekonomiczny: Przygotowanie do pracy zawodowej dla maksymalnego usamodzielnienia i niezależności od pomocy społecznej.

Pedagogika specjalna jako nauka empiryczna i teoretyczna

• Pedagogika specjalna jest empiryczna, badając i analizując rozwój osób z odchyleniami od norm rozwojowych.
• Jest również teoretyczna, uogólniając dane empiryczne i tworząc teorie wyjaśniające przyczyny i konsekwencje niepełnosprawności.

Typologie pomagania wg Hajduka

• Interweniowanie.
• Wyręczanie.
• Pomaganie przez utrudnianie.
• Tworzenie dóbr.
• Redukcja aspiracji.
• Dzielenie się dobrami.

Subdyscypliny pedagogiki specjalnej

• Oligofrenopedagogika (niepełnosprawność intelektualna).
• Surdopedagogika (wady i zaburzenia słuchu).
• Tyflopedagogika (wady i zaburzenia wzroku).
• Pedagogika lecznicza (osoby przewlekle chore).
• Pedagogika korekcyjna (mikrodefekty i zaburzenia).
• Pedagogika resocjalizacyjna (niedostosowanie społeczne).
• Logopedia (zaburzenia mowy).
• Pedagogika wybitnie zdolnych (wysokie zdolności akademickie lub artystyczne).

Podstawowe pojęcia

• Zdrowie: Stan optymalnego funkcjonowania fizycznego, psychicznego, emocjonalnego i społecznego (dobrosan, nie tylko brak choroby).
• Choroba: Dynamiczna reakcja organizmu na czynnik chorobotwórczy powodująca zaburzenia współdziałania narządów.

Prawo osób z niepełnosprawnością w XXI wieku

• Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych (2006) - pierwszy akt prawny w XXI wieku, który kodyfikuje prawa osób z niepełnosprawnością.

Wykluczenie społeczne

• Wykluczenie społeczne to proces, w którym jednostka jest marginalizowana z powodu ubóstwa, braku dostępu do edukacji lub dyskryminacji.
• Często prowadzi to do odcięcia od zatrudnienia, zarobków, dalszego kształcenia i więzi społecznych, generując poczucie bezsilności.

Wyuczona bezradność

• Pojęcie wprowadzone przez Martina Seligmana (lata 60. XX w.).
• Opisuje efekt doświadczenia niekontrolowanych sytuacji, powodujących przekonanie o braku związku między działaniem a jego skutkiem.
• Prowadzi do rezygnacji z aktywności w nowych sytuacjach.

Koncepcje niepełnosprawności

• Biologiczna: (WHO, 1980) - koncentruje na niepełnosprawności funkcjonalnej, społecznej i upośledzeniu.
• Społeczna: Niepełnosprawność wynika z warunków społecznego i fizycznego środowiska.
• Biopsychosocialna: (WHO, 2000) - Ujmuje człowieka jako istotę biologiczną, indywidualną i społeczną.

Niepełnosprawność intelektualna wg Schalocka

• Niepełnosprawność intelektualna charakteryzuje się ograniczeniami w funkcjonowaniu intelektualnym i dostosowanym zachowaniu w umiejętnościach poznawczych, społecznych i praktycznych.
• Charakteryzuje się ujawnianiem przed 18 rokiem życia.