Pandiwa: Uri, Katangian, at Pokus

• Ang pandiwa ay bahagi ng pananalita na nagpapahayag ng kilos, pangyayari, o katayuan.

Mga Uri ng Pandiwa Ayon sa Katangian

• Palipat: Nangangailangan ito ng tuwirang layon na tumatanggap ng kilos.
  • Halimbawa: Bumili ng tinapay ang bata.
• Katawanin: Hindi na kailangan ng tuwirang layon.
  • Halimbawa: Kumain siya sa restawran.

Mga Pokus ng Pandiwa

• Pokus sa Aktor (Tagaganap): Ang paksa ang gumaganap ng kilos.
  • Halimbawa: Nagluto ng ulam si nanay.
• Pokus sa Layon (Gol): Ang layon ang binibigyang-diin sa pangungusap.
  • Halimbawa: Niluto ni nanay ang ulam.
• Pokus sa Ganapan (Lokal): Ang lugar o ganapan ng kilos ang paksa.
  • Halimbawa: Pinaglutuan ni nanay ng ulam ang kusina.
• Pokus sa Tagatanggap (Benepaktibo): Ang nakikinabang sa kilos ang paksa.
  • Halimbawa: Ipinagluto ni nanay ng ulam ang kanyang anak.
• Pokus sa Instrumento: Ang kasangkapan o bagay na ginamit sa pagkilos ang paksa.
  • Halimbawa: Ipinanghiwa ni nanay ng gulay ang kutsilyo.
• Pokus sa Sanhi (Kawsatibo): Ang dahilan ng pagkilos ang paksa.
  • Halimbawa: Ikinatuwa ng bata ang pagluluto ni nanay.
• Pokus sa Direksyon: Ang direksyon o tungo ng kilos ang paksa.
  • Halimbawa: Pinuntahan niya ang probinsya.

Mga Aspekto ng Pandiwa

• Perpektibo (Naganap): Ang kilos ay tapos na.
  • Halimbawa: Naglaba ako kahapon.
• Imperpektibo (Nagaganap): Ang kilos ay kasalukuyang ginagawa.
  • Halimbawa: Naglalaba ako ngayon.
• Kontemplatibo (Magaganap): Ang kilos ay gagawin pa lamang.
  • Halimbawa: Maglalaba ako bukas.

Mga Panlapi ng Pandiwa

• Unlapi: Ikinakabit sa unahan ng salitang-ugat.
  • Halimbawa: mag-, um-, nag-, na-, pag-, ka-
• Gitlapi: Isinisingit sa loob ng salitang-ugat.
  • Halimbawa: -um-, -in-
• Hulapi: Ikinakabit sa hulihan ng salitang-ugat.
  • Halimbawa: -an, -han, -in, -hin
• Kabilaan: Ikinakabit sa unahan at hulihan ng salitang-ugat.
  • Halimbawa: pag--an, ka--an
• Laguhan: Binubuo ng tatlo o higit pang panlapi.
  • Halimbawa: ipag--an, magpa--an, pagka--an

Mga Paraan ng Pagbuo ng mga Pandiwa

• Paglalapi: Pagdaragdag ng isa o higit pang panlapi sa salitang-ugat.
  • Halimbawa: basa + -hin = basahin
• Pag-uulit: Pag-uulit ng buong salita o bahagi nito.
  • Halimbawa: kain-kain, araw-araw
• Pagsasama: Pagsasama ng dalawang magkaibang salita upang makabuo ng bagong salita.
  • Halimbawa: bahay-kubo
• Pagbabago ng Ponema: Pagbabago sa tunog ng salita.
  • Halimbawa: takbo (tumakbo)

Mga Anyo ng Pandiwa

• Payak: Salitang-ugat lamang.
  • Halimbawa: laro, takbo, kain
• Maylapi: Salitang-ugat na may panlapi.
  • Halimbawa: naglaro, tumakbo, kumain
• Inuulit: Salitang-ugat na inuulit.
  • Halimbawa: laro-laro, takbo-takbo, kain-kain
• Tambalan: Dalawang salitang-ugat na pinagsama.
  • Halimbawa: bahay-laruan, lipat-bahay

Mga Gamit ng Pandiwa

• Bilang Aksyon: Nagpapahayag ng kilos o galaw.
  • Halimbawa: Tumakbo siya nang mabilis.
• Bilang Pangyayari: Nagpapahayag ng isang kaganapan.
  • Halimbawa: Umulan kagabi.
• Bilang Katayuan: Nagpapahayag ng kalagayan o kondisyon.
  • Halimbawa: Masaya ako ngayon.
• Bilang Karanasan: Nagpapahayag ng isang nararamdaman o nadarama.
  • Halimbawa: Nagugutom ako.

Mga Halimbawa ng Pandiwa sa Pangungusap

• Kumakain ng prutas ang bata.
• Naglalakad sa parke ang matanda.
• Umiinom ng tubig ang aso.
• Sumasayaw ang mga bata sa plasa.
• Umaawit ang mga ibon sa puno.

Mga Tandaan sa Paggamit ng Pandiwa

• Dapat tumugma ang pandiwa sa paksa ng pangungusap sa bilang (isahan o maramihan) at panahunan.
• Dapat gamitin ang tamang aspekto ng pandiwa upang ipahiwatig kung ang kilos ay naganap na, nagaganap pa, o gagawin pa lamang.
• Mahalaga ang paggamit ng wastong pokus ng pandiwa upang maipakita ang tamang relasyon ng paksa at ng kilos sa pangungusap.