Pamięć a wiek: Rozwój i zmiany

Zależność między pamięcią a wiekiem człowieka

• Zdolności pamięciowe zmieniają się w ciągu życia.
• Małe dzieci mogą zaskakiwać dobrą pamięcią, ale ich osiągnięcia są niższe niż u starszych dzieci i dorosłych.
• W podeszłym wieku następuje pogorszenie pamięci.
• Badania behawioralne skupiały się na wskaźnikach pamięci, takich jak zakres pamięci bezpośredniej, szybkość uczenia się i trwałość pamięci
• Rozwój pamięci przypada na dwie pierwsze dekady życia.
• Niektóre wskaźniki pamięci bezpośredniej rosną szybko i wcześnie.
• Ogólnie tendencja wzrostowa utrzymuje się do 20 roku życia.
• Maksimum zdolności osiąga się około 20 roku życia, później następuje stabilizacja, a następnie spadek, wyraźniejszy po 40 roku życia.
• Psychologowie poznawczy badali, jakie zmiany prowadzą do poprawy pamięci z wiekiem, koncentrując się na systemach pamięci i procesach przetwarzania informacji.
• Niskie osiągnięcia pamięciowe u młodszych dzieci wynikają z deficytów w używaniu strategii przyswajania i wydobywania informacji, metapamięci i semantycznym opracowywaniu treści.

Przejawy pamięci we wczesnym dzieciństwie

• Badanie pamięci u niemowląt jest trudne ze względu na ograniczone metody pomiaru.
• Metody opierają się na niewerbalnych przejawach rozpoznawania i reprodukcji, a niektóre zapożyczono z badań nad uczeniem się zwierząt.
• Pamięć może funkcjonować już w okresie prenatalnym.

Pomiary rozpoznawania

• Rozpoznawanie przedmiotu przejawia się odmienną reakcją na przedmiot znany w porównaniu do nieznanego.
• Metody: preferencja nowości, warunkowanie sprawcze i poszukiwanie ukrytego przedmiotu.
• Preferencja nowości to tendencja do dłuższego patrzenia na nowe bodźce niż na znane.
• Habituacja to osłabienie reakcji na skutek wielokrotnej ekspozycji na ten sam bodziec.
• Dyshabituacja to ponowne pojawienie się reakcji po przerwie, będąca przejawem zapominania.
• Habituacja w odbiorze bodźców występuje już u noworodków i wskazuje na wzrost trwałości pamięci.
• Kilkudniowe noworodki rozpoznają bodźce wzrokowe nawet po 24–48 godzinach.
• Okres rozpoznawania wzrasta.
• Warunkowanie sprawcze wykorzystuje spontaniczne zachowania niemowląt, kopanie nóżkami i zainteresowanie zabawkami.
• Procedura ruchomej zabawki: zabawka połączona tasiemką z nóżką dziecka; kopanie wprawia w ruch zabawkę.
• Dziecko uczy się kopać nóżkami, aby wprawić zabawkę w ruch, zapamiętując związek przyczynowo-skutkowy.
• Rovee-Collier zaobserwowali wzrost trwałości pamięci w pierwszych miesiącach życia.
• U dwumiesięcznych niemowląt zapominanie następuje w ciągu trzech dni treningu.
• U trzymiesięcznych w ciągu 6-8 dni, a u sześciomiesięcznych w ciągu 14 dni.
• Badanie poszukiwania ukrytego przedmiotu polega na tym, że niemowlę próbuje odnaleźć przedmiot, który wcześniej widziało, jak znika.
• Niemowlęta wykazują reakcje percepcyjne i ruchowe, takie jak fiksacja wzroku na miejscu zniknięcia przedmiotu lub czynności motoryczne.
• Procedura reakcji odroczonych polega na pokazywaniu dziecku zabawki, a następnie ukrywaniu jej w pojemniku, dziecko jednak musi odczekać.
• Długość przerwy jest regulowana, aby sprawdzić, jak długo zapamiętuje położenie zabawki.
• Okres odroczenia wydłuża się wraz z wiekiem.
• Wersją tej metody jest zadanie chowania i szukania przedmiotu.
• Trwałość pamięci jaką wykazują dzieci w tej zabawie jest wyższa niż w warunkach laboratoryjnych.
• Standardowe pomiary rozpoznawania, na przykład dotyczące wskazywania uprzednio widzianego bodźca wśród innych, można już stosować u dzieci przedszkolnych.
• W wieku od 3 do 5 lat bywa tak samo dobra jak u dorosłych.

Pomiary odtwarzania

• Pamięć odtwórcza pojawia się później niż rozpoznawcza.
• Badanie jest trudniejsze ponieważ u najmłodszych dzieci nie można stosować standardowych pomiarów opartych na wypowiedziach werbalnych.
• Wywoływanie naśladownictwa (elicited imitation paradigm).
• Polega na pokazywaniu dziecku czynności wykonywanych na zabawkach.
• Najprostsze zadanie to naśladowanie pojedynczych czynności po zaprezentowaniu.
• Najwięcej badań przy użyciu tej procedury przeprowadziła Patricia J. Bauer.
• Dzieciom pokazywano sekwencje czynności tworzących kąpiel misia.
• Najmłodsze z dzieci badanych miały 11 miesięcy i potrafiły odtwarzać 2 elementowe sekwencje.
• Dwulatki odtwarzają sekwencje pięciu czynności, a dzieci w wieku 30 miesięcy nawet ośmiu.
• Dzieci potrafią odtwarzać czynności nie tylko bezpośrednio, ale także po upływie 24 godzin.
• Metoda wywołanego naśladownictwa pozwala stwierdzić, że pamięć odtwórcza występuje już pod koniec 1. roku życia.
• Kolejność czynności w sekwencjach jest zachowywana częściej, gdy jest uzasadniona niż w sytuacji losowej.

Rozwój poszczególnych systemów pamięci

• Już w 1. roku życia w zachowaniu dziecka można dostrzec funkcje podstawowych systemów pamięci:
  • proceduralnej
  • deklaratywnej
  • operacyjnej
• Tempo i zakres zmian rozwojowych różnią się w poszczególnych systemach.
• Dane na temat werbalnego odtwarzania zdarzeń przez małe dzieci w dzienniczkach obserwacji prowadzonych przez matki.
• Dwulatki wspominają nawet zdarzenia sprzed roku.
• Dzieci w wieku 3 lat potrafią już relacjonować zdarzenia z własnej przeszłości,
• Friedman wypytywał dzieci w wieku 4-9 lat o zdarzenia z dnia wczorajszego, ostatniego weekendu etc.
• Nawet cztero- i pięcioletnie dzieci potrafiły podawać wierne wspomnienia.
• Zdarzenie wyróżniające się z codzienności na przykład atrakcyjną wycieczkę dzieci w wieku przedszkolnym pamiętają jeszcze po kilku latach.
• Dorośli nie pamiętają zdarzeń z wczesnego dzieciństwa nazwane amnezją dziecięcą.
• Dzieci są bardzo zależne od wskazówek zewnętrznych podczas przypominania.

Pamięć operacyjna

• Pojemność pamięci operacyjnej wykazuje regularny wzrost z wiekiem.
• Widać to wyraźnie.
• Mierzymy zakres pamięci bezpośredniej, który wzrasta od dwóch cyfr u dziecka dwuletniego do siedmiu u czternastoletniego.
• Zadaniami uwzględniają jednocześnie przechowywanie i przetwarzanie informacji.
• W pomiarze zakres pamięci obliczeń wymagano od dzieci liczenia kropek na kartach i utrzymywania w pamięci wyników wcześniejszych obliczeń.
• Zakres pamięci obliczeń to maksymalna liczba pamiętanych sum odtwarzanych we właściwej kolejności.
• Wyniki wskazują na rozwojowy wzrost pojemności pamięci operacyjnej.
• Pojemność jest rozumiana w kategoriach ograniczonej przestrzeni roboczej lub ograniczonych zasobów poznawczych.
• Niektórzy autorzy posługują się metaforą energii.
• Przetwarzanie informacji wymaga pewnego wysiłku, którego wielkość zależy od rodzaju zadania.
• Rozumiana w kategoriach przestrzeni umysłowej.
• Autorzy wskazują na związek pomiędzy pojemnością, a tempem przetwarzania informacji.
• Szybkość przetwarzania informacji wzrasta regularnie z wiekiem dzieci zgodnie z funkcją wykładniczą.
• Istnieje związek pomiędzy tempem przetwarzania informacji a pojemnością pamięci operacyjnej.
• Z wiekiem wzrasta tempo artykulacji.
• Określona liczba śladów jest szybciej odświeżana.
• Szybkie powtarzanie umożliwia odświeżenie większej liczby śladów, zanim nastąpi ich rozpad.
• Wzrost zakresu pamięci może być związany z rozwojem wiedzy, która poszerza się i staje się lepiej ustrukturalizowana.
• Wiedzy na dany temat pomaga łączyć informacje i dzięki temu redukować obciążenie pamięci.

Pamięć proceduralna

• Przejawy w pierwszych miesiącach życia.
• Warunkowanie klasyczne i instrumentalne.
• Uczenie się oczekiwania wizualnego.
• Dziecko antycypuje następny bodziec w sekwencji.
• Reakcja jest rejestrowana u niemowląt w wieku 3,5 miesięcy.
• W badaniach zespołu Rovee-Collier przy użyciu ruchomej zabawki zaobserwowano also zjawisko reaktywacji które może być prejavem torowania. -Reaktycją jest to gdy po dłuższej przerwie można dziecku ułatwić przypomnienie sobie zabawki używanej podczas treningu, pokazując ją ponownie.
• Dziecko dowiayowało się prawicłowo reaguje na zabawkę choć nie było reacctywacjs)
• Reaktywacja była efektywniejsza niż odpoznawanie
• Efekty takiego torowania występująu u trzysiędnych
• Reaktywacja i odpoznawanie dzialaja wspocz
• Badanie wskazuje także.
• Im starszy jesteś tym mniej pamiętasz wiadomości proceduralne w porównaiu zo wiadomości przekazywanych

Rozwój strategii pamięciowych

• Dorośli stosują strategie pamięciowe.
• Dzieci następuje dzięki pamięci mimowolnej, towarzyszącej wykonywanym czynnościom.
• Wiek przechodzeniu od pamięci mimowolnej do dowolnej.
• Około 10 roku życia wskaźniki pamięci dowolnej zaczynają przekraczać analogiczne wskaźniki pamięci mimowolnej.
• Związane z wiekiem różnice w efektywności pamięci wynikają przede wszystkim ze stosowania strategii.
• Dwa rodzaje deficytów w posługiwaniu się strategiami.
  • Deficyt produkcyjny dziecko nie stosuje strategii mimo, że zna odpowiednią czynność.
  • Deficyt mediacyjny potencjalna strategia nie przynosi efektów.
• Okazuje się, że aż do końca wieku przedszkolnego występują u dzieci deficyty produkcyjne w stosowaniu strategii,
• Wzrasta poslugiwaniue się nauczonymi zachowaniami strategicznymi z wiekiem
• Rzadziej natomiast stwierdzano deficyty mediacyjne.
• Deficyty
  • strategicznych.
  • Wykorzystania.
• Trzy rodzaje deficytów strategicznych występujących u małych dzieci
  • produkcyjny
  • mediacyjny
  • wykorzystania
• Prestrategie
  • Poczotki pamięci zaimetzonej

Rozwój metapamięci i kontroli nad pamięcią

• Wiedza na temat własnej pamięci.
  • Dotyczy sytuacji i zadań wymagających zaangażowania pamięci
  • Czynników wpływających na efekty
  • Strategii pamitciowych
  • Wtasnych. Zdolnoach
  • Stanów zwiazanych z ramiecig it
• Brak wiedzi o funkcjonowanu pamięci u dzieci w wieku przedczzolnym
• Potrafia. Odroznic jakis cznntuik pamiece

Podsumowanie

• Okresieod do dzieciństwa. Do doarosłość wstrasgaja wzkaski, znykonawania wzyatkich rodzajom zadań patmicciontch

• badaniu pad roswpjem pacieci seobecnie skoucentrowade ne patpawabn zmian

• w. Systeacah. Izwiązarwehiz. Propesack, prze warzanieaformagyi

• uza rozpo

• Znawarcia W badanach parneci ziemowiot stosige siz vieucibalde prany pominry znawonia pnie opurte ne preferenic noviościy warunkovaniu, spraw 2puy

• Iposkiniwarem. Pkrstego praedinotu

• wyyika znickiz. že juśy nowo rodek rosppsuje boxie o woześnicyszego doświadrzenia a wi laku żiycia uestrigie zaacziy

• wrzastrwałości parrici rozpornawege, dzity &v uieku u 3 - 5 tat osiągają w proatch, zadeniach pospoturowe wsuith, podoune jakdorosth •

• Przejawy patucti adtwörezet polegające ma, odwarzaniy provitch sexwed • cyzynnesti olaserwuje siz u ziomowląt 2 pot konei 1. rath žyzia w'2 i 3 toin repreventaje zdarzeń sį juş.

• u pouşazkowade wedluy wolaji

• czasowysh zaacanie wstrata tež zakresie 1 zwañosh painesti odwaorezcy

• Dziki 1 wieku przedysikolnym paknistan, sdaremia wymenjige siz

• Z codziendeści nawet prez, kilka lat jednak to wydobyezwa wspomnień • potuezne są im wskastwor. Zewnërzne • . Pajemnasc. Patuki oporacying wzrasta aż do okresu dorastania, je- wy jest zwingzany prowde wszyslizin 2. wzrastem teapa poturaarzanha •formaglity a tanke 2 natywanzen wrdizy 1 strateg. potwarzaniy - formejiity

• Przyawy paruti prowodyarnej obserwwe sis juś 2 puerszych meig

• cart. Z. zadeniuch potyerycysh patucti vitajonej. Ni. stwierso st

• wryaznyca zmiarrozwojeryeh dil. a wiek przedy skoluym uzyski • wynik podoune jak szarzcze drzary, j dorosti

• 1sztrast w skaitniköw paici deklerazyynej nastygigcy z waekicon

• Fest zaigzany z rozwojem. Stratogi, powajanda 1 wydohywa formaglity nete 2 patuct, widgy sewawiyanej.

• 1 to koeza okresu przudyszhelney dil presuajagi dafeety a pol

• gwania siz strategia, pamiegnouch Mie stosige otratey, spoutsus nuice potucvas, apamityvauta & praypauiranda (dalizy produvey azastosowada strategie 2. Zawate prowadi o podwyżorenia, éfaktōw

• Dzielizy radyevouzyly lub dafivyt wykorzystywandy). Whalch szkolnych wag.

• stra tendenge, do, 2 powługiwarua & strategia rozszara o oh reperture

• pojawia gig bardzirj dojrziate I 8kutuezue formy. Rozurjowi stratega

• odpowada wtrast afoktywuości pasucti. W sprzujgych warunkash gdy patuitavie zuydzy wauremu cablovi (na

• prytlad zabawi), pu& dziuly w wiekit przeduszhoknym podjmuj dziatalnig

•defuelyty strategiczue aułodysrych, dizu wynizają przyunajuieu cre

• ciorów z dafiovów v. mutepamieci: an. a bladuej oceny, stopuia, trud- nośćezauday z patuer, to tendencji do prze ceniania, wyich Zdolności,

• V mieznaviouaci skutecznyeh estrategia Rozwojay rautupernugci aprugja

• aulea gzkolna 1 pabguara doświadezen, sanykowanhu gaday, patruct <eioyah. Rozusj ratutepatruct umozliwia, gwiadouią kontrolys 1 samore-

• guhrge procesen patructytuych