Oudheidstheater: Grieken en Romeinen

Theater is een begrippen die door de Grieken is bedacht. Het verwijst naar een ruimte waar iemand voordraagt, en een ander publiek kijkt.

In Athene, in de 5e eeuw v.C., ontstond theater. Het begon met het dithyrambe, een beurtzang van 50 mannen.

Griekse theaters werden ter ere van Dionysus gebouwd. Dionysus is de Griekse god van wijn, roes, theater en passie.

De Griekse tragedie was een belangrijk genre in het theater. Het is een serious en intense vorm van drama.

Een tragedie bestond uit 3 tragedies en een saterspel. De tragedie stelde een serieus verhaal voor, terwijl de saterspel later kwam en komisch commentaar gaf op het verhaal.

Aeschylus, Sophocles en Euripides were de drie grote tragische schrijvers van de Griekse oudheid.

Het Griekse koor in een tragedie symboliseerde het publiek. Het reageerde op de gebeurtenissen op het podium.

De Griekse komedie ontstond midden in de 5e eeuw v.C. Het was een lichtere vorm van drama, vaak satiriciteit en humor gebruikend.

Het Griekse toneel ontstond uit religieuze vieringen ter ere van Dionysus, de god van de wijn, roes en theater. De voorstellingen werden uitgevoerd tijdens festivals zoals de Dionysia en de Leneae, die vruchtbaarheidsfeesten vierden en de goden eer brachten.

Een tragedie in het oude Griekenland was een dramatisch stuk dat zich op een mythe baseerde, met een tragisch einde. De tragische cyclus bestond uit 3 tragedies die een groot verhaal vertelden, gevolgd door een saterspel (komisch intermezzo).

Het koor in een Griekse tragedie speelde een belangrijke rol als symbool voor het volk, observeerend en commentaar gevend op het spel tussen vorsten en goden. Het koor had een functie als balans en becommentarieerde de morele dilemma's van de voorstelling.

Aeschylus, Sophocles en Euripides waren de drie grote tragedieschrijvers uit de Griekse oudheid. Elk had zijn eigen stijl en focus. Aeschylus introduceerde de tweede speler, Sophocles de derde speler, en Euripides focuste op de confrontatie met een veranderde wereld.

De Griekse komedie ontstond in de middeleeuwen. De komedies waren vaak satirisch en bespotten de maatschappij, politici en andere belangrijke figuren. De komedie was een genre dat gekenmerkt werd door losse plots, absurde humor en een happy end.

Aristophanes was een bekende komedieschrijver uit de Griekse oudheid, bekend om zijn scherpe sociale en politieke satire. Zijn komedies bevatte vaak obscene humor, travestie en parodie, waarmee hij kritiek leverde op de samenleving.

Het koor in een komedie, de 'kordax', was een groep van 120 mannen die dansen, zingen en commentaar gaven op het spel. Ze speelden een belangrijke rol in het creëren van de komische sfeer van het stuk.

Het Romeinse theater was sterk beïnvloed door het Griekse theater, maar ontwikkelde ook eigen kenmerken. Het Romeinse theater was meer gericht op spectaculaire effecten en grootschalige toneelproducties.

Het Romeinse toneel was vooral bekend voor zijn spectaculaire effecten, zoals enorme decoraties, complexe machines en speciale effecten. Deze onderdelen werden gebruikt om het publiek te entertainen en te imponeren.

Een feest voor Demeter dat enkel vrouwen mochten bijwonen, gekenmerkt door carnavaleske elementen zoals schelden, obsceniteit en bespotting van mannen. Ook werden er tijdens dit feest komedies opgevoerd.

Een genre in het Griekse theater dat gekenmerkt wordt door een utopische setting, komische plotwendingen, grofgebekte humor en bijtende spot. Komedies werden vaak opgevoerd ter ere van Dionysus.

Een bekende komedieschrijver uit het Oude Athene, bekend om zijn scherpe maatschappijkritiek en overgebleven werken zoals "De ridders", "De wolken" en "De wespen".

Een rijke Atheense burger die de rol van regisseur en producent op zich nam in het theater, betaalde voor decor en kostuums, en diende als een soort sponsor.

Een term die verwijst naar een komedie waarvan de uitvoering slecht afliep. De oorsprong van deze term ligt in Griekse kolonies.

Een kenmerk van de Griekse komedie, waarbij de verhaallijn losjes is en er veel onderbrekingen optreden. Acteurs mogen tijdens de voorstelling uit hun rol vallen en dit breken met de theatrale illusie.

De dansende groep in een Griekse komedie, bestaande uit 120 mannen die een belangrijke rol speelden in de voorstelling.

Een sectie in een Griekse komedie waarin de koorleider het verhaal onderbreekt en direct tot het publiek spreekt om meer informatie te geven over het stuk, het proces of de schrijver.

Een vorm van theater die in het Romeinse rijk populair was en gekenmerkt werd door realistische mythes die gericht waren op het creëren van spanning tussen feit en fictie. Het publiek werd aangemoedigd om kritisch te kijken en zich te identificeren met de personages.

Een term die verwijst naar de hoge eisen die werden gesteld aan acteurs in het Romeinse theater, inclusief techniek, dictie, inzicht in het plot, beheersing en emotie.

Een overkoepelende term die verwijst naar verschillende vormen van entertainment in het Romeinse rijk, zoals theater, gladiatorengevechten, executies en andere spectaculaire shows.

Een festival dat werd georganiseerd ter ere van Jupiter en waarvoor theater voor het eerst werd geïntroduceerd in het Romeinse rijk. Dit festival markeerde het begin van het theater in Rome.

Een toneelstuk in het Romeinse theater waarin de personages Griekse kleding droegen.

Een toneelstuk in het Romeinse theater waarin de personages Romeinse toga's droegen.

Een type klucht dat afkomstig was uit Napels en gekenmerkt werd door landelijke thema's, boertige taal en typetjes, gecombineerd met intriges, misverstanden en een happy end.

Een Romeinse komedieschrijver bekend om zijn zes overgebleven stukken, die geïnspireerd waren op de Griekse nieuwe komedie.

Het Romeinse theater was populair en gebaseerd op het Griekse theater. Het presenteerde echter een realistischer kijk op mythologie en streefde ernaar om de aandacht van het publiek te trekken door spanning te creëren tussen fictie en realiteit.

De acteurs in het Romeinse theater moesten veel vaardigheden beheersen, waaronder techniek, dictie, intelligentie, inzicht in het plot, beheersing en inleving.

De term 'spektakel' beschrijft het brede scala aan Romeinse publieke voorstellingen, waaronder theater, gladiatorengevechten, executies, dierengevechten, danspantonimes en mime.

De Ludi Romani was een belangrijk festival in de Romeinse Republiek, waar theater voor het eerst werd opgevoerd ter ere van Jupiter. Verschillende soorten spektakels werden tegelijk georganiseerd, wat een competitie om het publiek creëerde.

In de 2e eeuw v.C. professionaliseerden Romeinse toneelschrijvers en vormden gilden en collegia. Twee belangrijke genres ontwikkelden zich: fabulea palliatae (Griekse kledij) en fabulea praetextae (Romeinse toga).

Kenmerken van het theater in de Romeinse Republiek omvatten de vervanging van het koor door instrumentale begeleiding, het zangtalent van acteurs, de nadruk op republikeinse waarden, metatheatraal elementen en de mogelijkheid om een stuk te hernemen bij fouten of succes.

Luvius Andronicus, een Romein met Griekse roots, wordt gezien als de vader van de Romeinse literatuur. Gnaeus Naevius was een tragicus, terwijl Plubius Terentius een komedieschrijver was die bekend stond om zijn zes overgebleven stukken.

Titus Maccius Plautus, een komedieschrijver, is bekend van zijn 20 bewaard gebleven werken. Hij gebruikte de stijl van de 'Fabulae Atellanae', een landelijke klucht met typetjes, boertige taal en happy ends.

Het woord 'persona' werd in de 2e eeuw v.C. gebruikt voor zowel personages als maskers in het theater.

De bouw van het Theater van Pompeius in 52 v.C. markeerde een overgang naar stenen theaters. Dit betekende het einde van theater als religieus ritueel en het begin van een entertainmentcultuur.

Een beurtzang uitgevoerd door 50 mannen ter ere van de goden, die vaak als basis diende voor het ontstaan van de Griekse tragedie.

De eerste die in een Griekse tragedie een andere rol dan de koorleider speelde, waardoor hij wordt gezien als de eerste acteur.

De god van de wijn, roes, theater en passie, die nauw verbonden was met de oorsprong van de Griekse tragedie.

Een serie van drie tragedies die een geheel verhaal vormen, gevolgd door een saterspel dat een komisch perspectief biedt op het verhaal.

Een belangrijk kenmerk van de Griekse tragedie, waarbij het koor het publiek vertegenwoordigt en reageert op het spel op het podium.

Een van de drie grote tragedieschrijvers, bekend om zijn nadruk op de relatie tussen mens en god en zijn archaïsche taalgebruik.

Een van de drie grote tragedieschrijvers, bekend om zijn introductie van het lot of fatum als een centrale factor en zijn dramatische conflicten tussen mens en kosmos.

Een van de drie grote tragedieschrijvers, bekend om zijn psychologisch complexe personages, liberale vragen en het gebruik van Deus ex machina.

Het Romeinse theater kende veel van de Griekse elementen, maar voegde er ook een realistische toets aan toe. Het speelde met de grens tussen fictie en realiteit, en wilde het publiek zo echt mogelijk betrekken bij wat er op het podium gebeurde.

De Ludi Romani, een festival ter ere van Jupiter, markeerde de eerste keer dat theater een rol speelde in Rome. Dit festival, dat verschillende soorten spektakels aanbood, trok veel publiek aan en creëerde een competitie om aandacht.

In de 2e eeuw voor Christus begon de professionalisering van het theater in Rome. Toneelschrijvers vormden gilden en collegia om hun vaardigheden te delen en hun werk te promoten.

Twee grote genres gedomineerd het Romeinse toneel: fabulae palliatae, speelde in Griekse kostuums, en fabulae praetextae, speelde in Romeinse toga's. Deze categorisering gaf aan welke historische en culturele context het stuk wilde weerspiegelen.

Romeinse toneelschrijvers, zoals Plautus en Terentius, schreven komedies die hun inspiratie vonden in de Griekse komedie, maar ze paste deze aan de Romeinse context. De fabulae Atellanae, een landelijke klucht, was een ander type Romeinse komedie.

Het Romeinse theater gebruikte niet langer traditionele koren maar integreerde instrumentale muziek. Acteurs konden ook tijdens hun optreden zingen, wat het spektakel nog interessanter maakte.

De term 'persona' werd in de 2e eeuw voor Christus gebruikt om zowel een personage als een masker te benoemen. Maskers waren onmisbaar in Romeinse theaters en hielpen het publiek om personages te identificeren.

De bouw van het Theater van Pompeius in 52 voor Christus markeerde een keerpunt in het Romeinse theater. Dit was het eerste permanente stenen theater, wat het theater als entertainmentcultuur verstevigde.

De bouw van stenen theaters in het Keizerrijk beëindigde de religieuze betekenis van het theater en maakte plaats voor entertainment. Dit leidde tot een focus op spektakel, oftewel 'brood en spelen', waar het publiek overweldigd wilde worden door het ongewone en het wrede.