Osnivanje Rima: Legenda i istorija

Osnivanje Rima

• Prema legendi, braća blizanci Romul i Rem osnovali su Rim 753. godine pre nove ere.
• Njihova majka, Rea Silvija, bila je potomak Eneje, heroja iz Trojanskog rata.
• Otac blizanaca bio je Mars, bog rata. Nakon rođenja, braća su bačena u reku Tibar.
• Romul je ubio Rema nakon spora oko vladavine gradom.
• Legenda o osnivanju naglašava božansko i herojsko poreklo Rimljana.
• Arheološki nalazi ukazuju da je Rim nastao spajanjem naselja na 7 brežuljaka na reci Tibar.
• Sedam rimskih brežuljaka su Aventin, Palatin, Kapitol, Celij, Eskvilin, Virinal i Kvirinal.
• Područje se nalazilo u centralnoj Italiji, u pokrajini Lacijum.
• Prvi stanovnici su bili Latini i Sabinjani, koji pripadaju plemenu Italicima.
• Južno su živeli Grci u kolonijama nazvanim Velika Grčka (Magna Graecia).
• Etrurci su živeli severno, sa razvijenom civilizacijom nepoznatog porekla, a veruje se da su vladali Rimom.
• Gali, ili Kelti, naseljavali su severnije područje, došavši iz Galije (današnje Francuske).
• Reke Arno i Rubikon činile su granicu Italije u Starom veku.

Rim u Doba Kraljeva

• Najstarija istorija je isprepletena mitovima i legendama.
• Prema predanju, Rimom je vladalo 7 kraljeva, od Romula do Tarkvinija Oholog.
• Kraljevi su imali svu vlast, odlučivali o ratu i miru, vodili vojsku i gradili zidine.
• Kraljevska vlast je bila izborna, a ne nasledna.
• Senat se sastojao od poglavara moćnih porodica.
• Kralj i Senat su se savetovali oko svih pitanja.
• "Pater familias" je imao apsolutnu vlast nad svim članovima porodice.
• Šesti kralj, Servije Tulije, sproveo je reformu sličnu Solonovoj u Atini.
• Rimski građani su podeljeni na pet klasa prema imovini, što je određivalo njihovu ulogu u vojsci i državi.
• Reformom je omogućeno bogatijim ljudima nižeg porekla da učestvuju u vlasti.
• Tarkvinije Oholi, sedmi kralj, zbačen je 509. godine pre nove ere od strane Lucija Junija Bruta.
• Uspostavljena je republika, a Brut je izabran za jednog od dva konzula.
• Rimljani su se zakleli da nikada više neće dozvoliti kralja.

Državno Uređenje Rimske Republike

• Umesto kralja, vlast su vršili magistrati, koji su bili izabrani činovnici.
• Magistrati su bili ograničeni da ne bi preuzeli svu vlast.
• Bili su birani od strane skupština (komicija).
• Mandat im je trajao godinu dana.
• Imali su kolege sa istim ovlašćenjima.
• Konzuli su bili najznačajniji magistrati, birani u paru svake godine.
• Konzuli su bili vrhovni zapovednici vojske.
• Oznaka vlasti konzula bili su snopovi pruća (fasces) ispred kojih su išli liktori.
• Ispod konzula po rangu bili su pretori, zaduženi za suđenje.
• Neki pretori zapovedali su vojskom ili upravljali provincijama.
• Edili su održavali red i mir u Rimu, snabdevali grad i organizovali igre.
• Kvestori su vodili državnu blagajnu i arhivu.
• Cenzori su bili veoma ugledni, popisivali su građane i utvrđivali porez svakih pet godina.
• Diktator je biran u velikoj opasnosti po državu, sa vlašću iznad svih magistrata na šest meseci.
• Senat je bio važan, činili su ga bivši magistrati koji su vodili spoljnu politiku i nadzirali finansije.

Borba Patricija i Plebejaca

• Stanovništvo je deljeno na patricije (aristokratiju) i plebejce (narod).
• Patriciji su smatrani potomcima senatora koje je imenovao Romul.
• Plebejci nisu bili zaštićeni i nisu imali politička prava.
• Plebejci su se borili za prava odbijanjem služenja vojsci i secesijama.
• Prva secesija dogodila se 494. godine pre nove ere.
• Plebejci su dobili pravo da biraju narodne tribune sa pravom veta.
• Zakoni 12 tablica doneti su 450. godine pre nove ere.
• Položaj patricija i plebejaca je izjednačen vremenom.

Osvajanje Italije

• Rimska republika je ratovala sa susedima, uključujući Etrurce i Latine.
• Veji je bio etrurski grad osvojen 396. godine pre nove ere.
• Gali su napali i osvojili Rim 387. godine pre nove ere, osim Kapitola.
• Rimljani su platili Galima slobodu.
• Pokorili su Lacijum i osvojili srednju Italiju u ratovima sa Samnitima.
• Sukob sa Tarentom, bogatim gradom na jugu, izazvan je širenjem Rima.
• Pir, kralj Epira, zaratio je sa Rimljanima na poziv Tarenta.
• Rimljani su pobedili Pira kod Beneventa 275. godine pre nove ere, a on se povukao. Tarent je osvojen 272. godine pre nove ere.
• Italija je bila osvojena do reka Arno i Rubikon.
• Status "saveznika" dodeljen je nekim teritorijama, a ugovori su se razlikovali.
• Rimsko načelo vladavine bilo je "zavadi pa vladaj".

Rimsko Širenje na Mediteran

• Rim je osvojio Italiju do 270. godine pre nove ere i postao važna sila.
• Nadmetali su se sa drugim državama za prevlast na Sredozemlju.
• Zapadnim Sredozemljem dominirala je Kartagina, osnovana od Feničana iz Tira.
• Rimljani su Kartaginjane zvali Punima, pa su ratovi nazvani Punskim.
• U Prvom punskom ratu (264-241. p.n.e.) borba je vođena uglavnom oko Sicilije.
• Rimljani su izgradili flotu i pobedili Kartaginjane na moru.
• Rimljani su dobili Siciliju, Sardiniju i Korziku, prve rimske posede izvan Italije.
• Provincijama su upravljali namesnici iz Rima (pretori ili prokonzuli).
• Romanizacija domaćeg stanovništva, primanje latinskog jezika i kulture, dešavala se u provincijama.
• Kartagina se okrenula osvajanjima u Španiji, što je dovelo do Drugog punskog rata (218-201. p.n.e.).
• Hanibal je vodio Kartaginjane, prešao Alpe i naneo dva poraza Rimljanima u Italiji.
• Kornelije Scipion je osvojio španske posede i napao Kartaginu, što je primoralo Hanibala da se vrati.
• Bitka kod Zame 202. godine pre nove ere rezultovala je porazom Hanibala.
• Rimljani su preuzeli kartaginske posede u Španiji.
• Uništenje Kartagine dogodilo se u Trećem punskom ratu (149-146. p.n.e.).
• Na njenom mestu je stvorena provincija Afrika.
• Cezaru su postali gospodari zapadnog Sredozemlja.
• Istovremeno sa Punskim ratovima, Rimljani su vodili tri Makedonska rata sa Makedonijom.
• Grčka je osvojena 146. godine pre nove ere.

Rimski Građanski Ratovi

• Rimska osvajanja su donela promene u društvenom uređenju.
• Seljaci koji su činili vojsku su propali zbog odsustva i jeftinog žita iz provincija.
• Seljaci postaju proleteri.
• Bogati Rimljani stvaraju latifundije koje obrađuju robovi.
• Propadanje seljaka je značilo i slabljenje vojne moći Rima.
• Tiberije Grah je predložio agrarni zakon 133. godine pre nove ere da se ograniči posed zemlje, ali je ubijen.
• Prvi građanski rat izbio je u I veku pre nove ere između Gaja Marija i Kornelija Sule.
• Gaj Marije je počeo da regrutuje proletere u vojsku, ali su vojnici postali previše vezani za zapovednike.
• Marije je bio vođa populara, a Sula optimata.
• Sula je sprovodio proskripcije, a 82. godine pre nove ere izabran je za diktatora na neodređeno.
• Julije Cezar, Gnej Pompej i Licinije Kras sklopili su Prvi trijumvirat 60. godine pre nove ere.
• Cezar je postao konzul 59. godine pre nove ere, a zatim namesnik Galije.
• Cezar je prešao Rubikon 49. godine pre nove ere i osvojio Rim, a Pompej je pobegao.
• Rat se preneo širom provincija, Cezar je postao doživotni diktator i ubijen je 15. marta 44. godine pre nove ere.
• Marko Antonije, Emilije Lepid i Oktavijan sklopili su Drugi trijumvirat i pobedili Cezarove protivnike.
• Oktavijan je pobedio Marka Antonija kod Akcija 31. godine pre nove ere i dobija apsolutnu vlast.

Kultura Starog Rima

• Prvi kulturni uticaj na Rim izvršili su Etrurci, a zatim Grci.
• Rim je pokorio Grčku oružjem, a Grčka Rim kulturom.
• Rimski bogovi su poistovećeni sa grčkim.
• Jupiter (Zevs), Junona (Hera), Minerva (Atina), Neptun (Posejdon), Mars (Ares), Vulkan (Hefest) su bili neki od Bogova
• Orijentalni kultovi, poput kulta Kibele i Mitre, prodrli su u Rim.
• Lari i Penati su bili rimski porodični kultovi.
• Prvi rimski pisci su pisali na grčkom, a zatim na latinskom.
• Tit Livije, Salustije i Tacit su bili rimski istoričari
• Marko Tulije Ciceron, pravnik i državnik ,je bio najveći besednik
• Forum je bio središte političkog, društvenog i poslovnog života grada.
• Amfiteatri je bio bitan za pozorišne predstave i gladijatorske borbe
• Najveći amfiteatar bio je Koloseum u Rimu.
• Svaki grad imao je javna kupatila (terme), a voda je dovođena akvaduktima.

Principat

• Oktavijan nije bio diktator, već princeps (prvi senator i građanin).
• Dobio je titulu Avgust (Uzvišeni) od senata.
• Teritorijalno širenje dok je bio princeps.

Dominat

• Dioklecijan je uspostavio dominat (apsolutnu vlast cara).
• Uveo je tetrarhiju, podelu carstva na četiri dela
• Konstantin je doneo Milanski edikt 313. godine, čime je hrišćanima dopušteno da ispoljavaju svoju veru
• Teodosije I podelio je Rimsko carstvo na Zapadno i Istočno
• Zapadno rimsko carstvo pada 476. godine.