نوشته‌های فالت درباره سازمان‌ها

درس مدیریت کتابخانه ها و مراکز اطلاع رسانی

• این جزوه مربوط به نیمسال اول سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ است.
• جزوه شامل بررسی مهمترین نظریه های مدیریت می باشد.
• منبع جزوه، مبانی سازمان و مدیریت دکتر علی رضائیان، انتشارات سمت است.

بررسی مهمترین نظریه های مدیریت

• اصول علم اداره (نظریه فراگرد مدیریت): این رهیافت سنتی به مدیریت، در بحبوحه جنگ جهانی اول مطرح شد. هنری فایول، مدیر فرانسوی، در سال ۱۹۱۶ میلادی، کتاب مدیریت عمومی و صنعتی را منتشر کرد.

• فایول، کل سازمان را یک پیکره واحد تصور می کرد، و فعالیت های سازمان را به شش دسته تقسیمبندی می کرد: فنی، بازرگانی، مالی، ایمنی، حسابداری و مدیریتی.

• وظایف مدیریتی شامل برنامه ریزی، سازماندهی، فرماندهی، هماهنگی و کنترل بودند.

• فایول چهارده اصل برای بهبود مدیریت سازمان ارائه کرده است:

  • تقسیم کار: افزایش مهارت و بهبود عملکرد کارکنان.
  • اختیار: حق صدور دستور و اجرای آن با پاداش یا تنبیه
  • انضباط: اطاعت و تعهد ناشی از توافق بین مدیر و کارکنان
  • وحدت فرماندهی: هر کارمند باید از یک مدیر دستور بگیرد.
  • وحدت مدیریت: یک مدیر مسئول برای هر برنامه وجود داشته باشد.
  • تبعیت منافع فردی از منافع عمومی: منافع سازمان از منافع فردی مهمتر است.
  • جبران خدمت: پاداش منصفانه به کارکنان برای تلاششان
  • تمرکز: هدایت و هماهنگی فعالیت ها به وسیله یک سیستم مرکزی.
  • سلسله مراتب خط فرماندهی: ارتباطات رسمی از طریق خط فرماندهی صورت گیرد.
  • نظم: جهت دهی صحیح کارها در سازمان.
  • عدالت: رفتار منصفانه با کارکنان
  • ثبات کارکنان: برای تطبیق با محیط و تکمیل دوره آموزش زمان نیاز دارند.
  • ابتکار عمل: تشویق کارکنان به برنامه ریزی و فعالیت های ابتکاری
  • وحدت و یگانگی: تقویت روحیه کارکنان به منظور کار دسته جمعی

• نظریه روابط انسانی: مطالعات هاثورن در کارخانه وسترن الکتریک (اواخر دهه ۱۹۲۰ تا آغاز ۱۹۳۰ میلادی)، به این رهیافت منجر شد.

• مطالعات هاثورن با مطالعه اثر روشنایی بر بهره وری آغاز شدند، اما متوجه شدند که عوامل اجتماعی و روان شناختی نقش مهمتری دارند.

• یافته های مطالعات هاثورن نشان داد که محیط اجتماعی جدید کار، عامل افزایش بهره وری است، نه عوامل محیطی فیزیکی.

• عوامل مهم عبارتند از: جو گروهی، سرپرستی مشارکتی، حس یگانگی در گروه.

• نظریه نیازهای انسانی (سلسله مراتب نیازها): نظریه مزلو (۱۹۷۰-۱۹۰۸)، به این رهیافت منجر شد.

• این نظریه مبتنی بر پنج فرض درباره ماهیت انسان است: انسجام و نظام در انسان، ارضاء موقتی نیازها، تنوع نیازها، کاهش شدت نیاز ارضاشده و توالی نیازها.

• نیازهای انسانی به ترتیب سلسله مراتبی شامل نیازهای جسمانی اولیه، نیاز به ایمنی، نیاز به احترام، نیاز به خودشکوفایی هستند.

• مزلو به دو نیاز دیگر هم اشاره می کند: نیاز به دانستن و فهمیدن، و نیازهای زیبایی شناختی.

• نظریه X و نظریه Y: نظریه داگلاس مک گریگور (۱۹۰۶-۱۹۶۴).

• نظریه X: مدیران با نگرش منفی به کارکنان

  • تنبلی و بیزاری از کار
  • گریزان از مسئولیت
  • انگیزش فقط با مشوق‌های مادی
  • کمبود خلاقیت
  • نیاز به کنترل دقیق

• نظریه Y: مدیران با نگرش مثبت به کارکنان

  • کار طبیعی
  • مسئولیت پذیری
  • انگیزه درونی
  • خلاقیت
  • خودکنترلی.

• نظریه شخصیت و سازمان: کریس آرجریس (شخصیت انسان بالغ و تناسب با سیستمهای سازمانی).

• ناسازگاری برخی اقدامات مدیریتی سنتی با شخصیت کارکنان بالغ

• تفاوت فلسفه تخصص گرایی (مدیریت علمی) و نیازهای خود شکوفایی.

• نظریه سیستمی: سازمان به عنوان یک کل نظام یافته و باز.

• سیستم از تعدادی خرده سیستم به هم پیوسته و در ارتباط با محیط خارجی تشکیل شده است.

• اهمیت ارتباط با محیط برای سازمان.

• نظریه آشوب: وجود نظم در رفتار ظاهراً تصادفی پدیده های پیچیده (سازمانها).

• مدل های خاص خود را برای هر سیستم پیچیده.

• نظریه اقتضایی: هیچ رویکردی برای همه وضعیت‌ها وجود ندارد، بلکه رویکرد با توجه به موقعیت مناسب است.

• متغیرهای مهم در اقتضایی بودن مدیریت: اندازه سازمان، تکرارپذیری فناوری، عدم اطمینان محیطی، و تفاوت های فردی.

• نظریه نقش های مدیریتی: هشت نقش مدیریتی که مینتزبرگ بیان کرده است, نقش های متقابل شخصی, نقش های اطلاعاتی, نقش های تصمیم گیری.

• نظریه عوامل بهداشت روانی و انگیزاننده: نظریه دوگانه عوامل مؤثر بر رضایت شغلی; عوامل بیرونی ایجاد نارضایتی را کاهش می دهد اما انگیزه نمی افزاید، اما عوامل درونی سبب انگیزش و رضایت می شود.

• نظریه تقویت و اصلاح رفتار: تقویت رفتارهای مثبت، و نادیده گرفتن یا تضعیف رفتارهای نامطلوب.

• برنامه های زمان بندی تقویت(فواصل ثابت، فواصل متغیر، نرخ ثابت، نرخ متغیر)

• انتقادات به نظریه تقویت.

• نظریه انتظار: انگیزش به انتظار برای کسب نتایج مطلوب و جذابیت آن نتایج بستگی دارد.

• دو نوع پاداش (درونی و بیرونی) و اهمیت عدالت.

• نظریه برابری: حس عدالت در مورد رفتار سازمان با کارکنان، و مقایسه دریافت ها با دیگران.

• راه حل‌های احتمالی برای کاهش احساس بی عدالتی

• انتقادات به نظریه برابری.

• نظریه هدف گذاری: هدف گذاری مشخص و قابل دستیابی و چالش انگیز، انگیزش بیشتر در افراد را موجب می شود.

• عوامل مؤثر در رابطه میان هدف و عملکرد: توان فردی، تعهد، بازخور، و دشواری کار.

• انتقادات به نظریه هدف گذاری.

• مدیریت مشارکتی: به کارگیری نظرات و مشارکت کارکنان در تصمیم گیری سازمانی.

• عوامل مؤثر در ایجاد مشارکت: آموزش، قدرت، اطلاعات و پاداش.

• مقتضیات مشارکت: ساختار، جهت گیری، و فرایند. ویژگی‌های سازمان، نگرش مدیران و شیوه‌های تصمیم گیری در به کارگیری مدیریت مشارکتی تاثیرگذار است.

• موانع مشارکت: موانع فرهنگی و سازمانی

• فوائد مشارکت: افزایش بهره وری، انگیزه، کاهش تنش و افزایش کیفیت کار.