Наймандар мен Керейіттер

Наймандар мен Керейіттер

• Наймандар мен керейіттер 8 ғасырдың ортасында Ертіс пен Орхон өзендері аралығында қалыптасқан.
• 840 жылы Ұйғыр қағанаты құлағаннан кейін наймандар мен керейіттердің қалыптасу үрдісі басталды.
• XI ғасыр соңында керейіттер мен наймандар Ляо империясының құрамында болды.
• 1125 жылы Ляо мемлекеті құлағаннан кейін наймандар мен керейіттер тәуелсіздік алды.
• Найман мемлекеті Батыс Монғолия мен Шығыс Қазақстанға ие болды.
• Наймандар сегіз тайпадан тұрды.
• Найман мемлекетінің орталығы Балықты қаласы болды.
• Найман мемлекетінің билеушілері: Наркеш Дайын, Инанч-Білге, Бұйрық, Даян, Күшлік.
• Білгеден кейін Найман мемлекетінде Бұйрық пен Даян билікке таласты.
• Керейіттер наймандардың тағына өз адамын бірнеше рет отырғызды.
• Найман хандығы XII ғасырдың соңы – XIII ғасырдың басында екіге бөлінді.
• XIII ғасырдың басында монғол көсемі Темучин (Шыңғысхан) нығая бастады.
• 1201 жылы наймандар түркі тілдес тайпалар қатысқан құрылтай ұйымдастырды.
• 1201 жылы наймандар құрылтай өткізіп, күшейіп бара жатқан монғолдарды тоқтатуды мақсат етті.
• 1204 жылы монғолдар наймандарды толықтай жеңді.
• Күшлік қалған наймандарды Жетісуға бастап барды.

Керейіттер

• XII ғасырда керейіттердің жері солтүстігі Орхон, оңтүстігі Хуанхэ өзеніне дейін болды.
• Битөбе қаласы керейіт мемлекетінің орталығы болды.
• Керейіт мемлекеті Маркус пен Құршақұуздың тұсында күшейді.
• XII ғасырдың екінші жартысында Тоғрұл хан (Торы, Ван) керейіттерді нығайтты.
• Торы Шыңғыс ханды тәрбиелеуге еңбек сіңірді.
• Торы хан біраз уақыт бойы найман-керейіт одағының жетекшісі болды.
• Керейіттер 1203 жылы монғолдардан жеңілді.
• Керейіттер мен наймандарды "хан" басқарды.
• Керейіттер мен наймандарда билік мұрагерлік жолмен берілді.
• Керейіттер мен наймандарда іс-қағаздар жүргізіліп, құжаттарға хан жарлығын растайтын мөр қолданылды.
• Керейіттер мен наймандар әскери-әкімшілік жағынан ондық, жүздік, мыңдық, түменге бөлінді.
• XIII ғасырдың басында монғолдардың қысымымен наймандар мен керейіттер Шығыс Қазақстан мен Жетісуге қоныс аударды.

Жалайырлар

• Жалайырлар туралы мәліметтер монғол жылнамаларында кездеседі.
• VI-VII ғасырларда жалайырлар түрік құрамына енді.