Найман және Керейіттер XII-XIII ғасырлар

Наймандар мен Керейіттер (XII-XIII ғасырдың басы)

• Найман мен Керейіт тайпалары Батыс Моңғолияда қоныстанды.
• Наймандар VIII ғасырдың ортасында Ертіс пен Орхон өзендері аралығында пайда болды.
• Ұйғыр қағанаты 840 жылы құлағаннан кейін Наймандар мен Керейіттердің қалыптасу үрдісі басталды.
• XI ғасырдың соңында бұл тайпалар Ляо империясының құрамына енді.
• Ляо мемлекеті 1125 жылы құлағаннан кейін Наймандар мен Керейіттер тәуелсіздік алды.
• Найман мемлекеті Батыс Моңғолия мен Шығыс Қазақстан жерлерін иеленді.
• Найманды сегіз тайпа құрады.
• Найман мемлекетінің орталығы - Балықты қаласы.
• Найман мемлекетін Наркеш Дайын, Инанч-Білге, Бұйрық, Даян, Күшлік сияқты хандар басқарды.
• Білгеден кейін Найман мемлекетінде билікке Бұйрық пен Даян таласты.
• Керейіттер Найман хандары арқылы тағына бірнеше рет өз адамын отырғызды.
• Найман хандығы XII ғасырдың соңы - XIII ғасырдың басында екіге бөлінді.
• XIII ғасырдың басында монғол көсемі Темучин (Шыңғысхан) күшейе бастады.
• 1201 жылы Наймандар түркі тілдес тайпаларды біріктіріп, күшейіп бара жатқан моңғолдарды тоқтату мақсатында құрылтай өткізді.
• 1204 жылы моңғолдар Наймандарды жеңді.
• Күшлік қалған наймандарды Жетісуға бастап барды.

Керейіттер

• XII ғасырда Керейіттердің жерлері солтүстігінде Орхон, оңтүстігінде Хуанхэ өзеніне дейін созылды.
• Керейіт мемлекетінің орталығы - Битөбе қаласы.
• Маркус пен Құршақұз хандардың тұсында Керейіт мемлекеті күшейді.
• XII ғасырдың екінші жартысында Тоғрұл хан (Торы, Ван) Керейіттерді нығайтады.
• Торы хан Шыңғысханды тәрбиелеуге еңбек сіңірді.
• Торы хан біраз уақыт Найман-Керейіт одағының жетекшісі болды.
• Керейіттер 1203 жылы моңғолдардан жеңілді.
• Керейіттер мен Наймандар хан арқылы басқарылды.
• Билік мұрагерлік жолмен берілді.
• Керейіттер мен Наймандарда іс-қағаздар жүргізіліп, құжаттарға хан жарлығын растайтын мөр қолданылды.
• Керейіттер мен Наймандар әскери-әкімшілік жағынан ондық, жүздік, мыңдық, түмен сияқты бөлімдерге бөлінді.
• XIII ғасырдың басында моңғолдардың қысымымен Наймандар мен Керейіттер Шығыс Қазақстан мен Жетісуге қоныс аударды.

Жалайырлар

• Жалайырлар туралы мәліметтер моңғол жылнамаларында кездеседі.
• VI-VII ғасырларда Жалайырлар түрік құрамына енді.

Наймандар мен Керейіттер XII-XIII ғасырлардың басында Батыс Моңғолияда қоныстанды. Бұл тайпалардың құрылу үрдісі, Ляо империясына қосылуы, және монғол көсемі Темучиннің жорықтары туралы мәліметтер беріледі.